بررسی کاربردپذیری «نقص تراژیک» ارسطو در تراژدی پادشاه ادیپوس اثر سوفوکل

در این مقاله سعی شده است یکی از معتبرترین تعاریف ارائه شده برای قهرمانان آثار تراژیک، یعنی مفهوم «نقص تراژیک» ارسطو، که در کتاب مشهور فن شعر او ذکر شده است، در تراژدی پادشاه ادیپوس نوشته ی سوفوکل بررسی شود، و نقاط ضعف و قوت آن معرفی گردد. ارسطو «نقص تراژیک» را در پاسخ به انتقاد افلاطون از شعر و شاعری مبنی بر این که شاعران صفات و ویژگی های پست و بشری را به خدایان نسبت می دهند، مطرح نمود، تا ثابت کند که قهرمانان تراژیک نه به واسطه ی هوس رانی یا بی عدالتی خدایان، بلکه به واسطه ی خطا و نقص فردی گرفتار عقوبت می شوند. این تحقیق ضمن تاکید بر عنصر جبر در پی ر نگ تراژدی پادشاه ادیپوس و سرنوشت از پیش رقم خورده ی ادیپوس، نشان می دهد که مفهوم «نقص تراژیک» ارسطو در واقع در بافت این نمایش نامه کاربردپذیری چندانی ندارد، و دفاعیه ی ارسطو در برابر انتقاد افلاطون کارآمد و جهان شمول نیست. «نقص تراژیک» ارسطویی، که در دوره های کلاسیک و نئوکلاسیک بسیار محترم انگاشته می شد، رفته رفته با گسترش بدبینی فلسفی و اندیشه های ناتورالیستی و زیرسوال رفتن اختیار بشر، جای خود را به جبرگرایی، پوچ گرایی، و مفهوم تضاد اخلاقی هگل داد. چنان چه قهرمانی اسیر گرداب جبر اجتماعی و یا هستی شناختی باشد، متهم کردن او به نقص فردی و تراژیک چندان پذیرفتنی نخواهد بود، و دلیل اصلی مصداق نداشتن «نقص تراژیک» ارسطویی در پادشاه ادیپوس نیز همین است.