توسعه ی مدل خطاهای دارویی پرستاران: مطالعه ی تلفیقی

خطاهای پزشکی ازچالش های مهم تهدید کننده ی ایمنی بیمار درتمامی کشورهاست. از شایع ترین خطاهای پزشکی شناخته شده می توان به خطاهای دارویی اشاره کرد.
این مطالعه با هدف توسعه ی مدل نظری خطای انسانی با رویکرد تلفیقی با توجه به بستر فرهنگی و سیستم های مراقبتی در ایران انجام شده است.
این مطالعه به صورت تلفیقی (کمی – کیفی) در بیمارستانهای وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در تهران (1392)انجام شده است. در بخش کمی، عوامل مرتبط با خطاهای دارویی در قالب مدلی که براساس مدل خطای انسانی ریزن (Reason)طراحی شده بود، آزمون گردید. نمونه ها، تعداد 150 پرستار شاغل بودند. ابزارهای پژوهش در این مطالعه پرسشنامه ای شامل اطلاعات جمعیت شناسی، ابزار های سنجش متغیر های مدل ریزن از جمله؛ پیچیدگی مراقبت پرستاری والسکوئیز (Velasquez) در سال 2005، پویایی کار سالیر (Salyer) در سال 1996، ارتباط پزشک- پرستار گیتل و همکاران (Gittell et al) در سال 2000، تعهد کاری مینیک و همکاران (Minick et al) در سال2003، جو یادگیری روبویک و همکاران (Rybowiak et al) در سال 1999و گزارش خطای دارویی ویکفیلد و همکاران (Wakefield et al) در سال2005 را برای تعیین عوامل فردی و سازمانی مرتبط با خطای دارویی براساس مدل خطای انسانی ریزن (Reason)تکمیل کردند. در بخش کیفی مطالعه، همزمان با استفاده از تحلیل محتوای هدایت شده، عوامل موثر بر بروز خطاهای دارویی از دیدگاه 20پرستار، تبیین گردید. برای تحلیل داده از نرم افزارSPSS نسخه ی 16 وLISREL نسخه 8/8 با روش تحلیل مسیر در سطح معناداری 0/01 استفاده گردید و سپس از تلفیق نتایج دو بخش جهت توسعه ی مدل استفاده شد.
اکثریت پرستاران (44/7%) در محدوده ی سنی 40-31 سال قرار داشتند و تجربه ی کاری آنها بین 6/80± 10/10سال بود. شاخصهای برازش مدل نشان دادند که مسیرهای در نظر گرفته شده جهت ارتباط بین متغیرها مناسب پیش بینی شده است. همبستگی بین متغیر جو یادگیری با تعهد کاری با ضریب استاندارد شده (r =0.40) و جو یادگیری با ارتباط پزشک - پرستار با ضریب استاندارد شده (r =0.20) وجود داشت و بین بقیه متغیرها (عوامل محیط کار: پیچیدگی مراقبت و پویایی کار و عوامل فردی: سن و سابقه کار) ارتباط معنی دار ی مشاهده نشد. دربخش کیفی، مشارکت کنندگان در این مطالعه عوامل تاثیر گذار بر خطاهای دارویی را در3 درون مایه اصلی عوامل فردی شامل«ویژگی های فردی - روانی پرستاران»،«خطای ناشی از دستورات پزشکی»و عوامل سازمانی«شامل»شرایط کاری دربخش«،»اطلاعات دارویی پرستار«،» خطای ناشی از ماهیت حرفه پرستاری«و» عوارض خطاهای دارویی «و ویژگی های بیماران و فرهنگ سازمانی شامل»فرایند یادگیری «و» فرایند مدیریت خطر «را بیان کردند. مدل تلفیقی نشان دهنده ترکیب این متغیر ها در مدل ازمون شده است. مدیران پرستاری با دانستن عوامل سازمانی و فرهنگ سازمانی در بروز این خطاهای مهم و قابل پیشگیری، اقدامات لازم در جهت از بین بردن این عوامل و کاهش بروز خطاهای دارویی را در اولویت برنامه های خود قرار دهند.