بررسی محیط بیوکلیماتیک قهاوند همدان و نقش آن در بیابان زایی منطقه

دشت قهاوند یک عارضه طبیعی است که با شیب کم بین دامنه های پرشیب کوهستان الوند، ارتفاعات شازند، وصال وناهمواری های شرقی، به شکل یک حوضه رسوبی و بین کوهستانی، در یک منطقه فرو افتاده در شرق همدان واقع شده است. این دشت میان کوهی دنباله چاله های بسته ایران مرکزی یعنی مسئله قم می باشد و عارضه نسبتا همواری با شیب همگراست که از پای دامنه های کوهستانی حاشیه ای، به یک منطقه پست محدود شده است. در این پژوهش، ابتدا دشت قهاوند با استفاده از نقشه های توپوگرافی 1:50000 و 25000 :1 تعیین موقعیت گردید، سپس با استفاده از عکس های هوایی 20000 :1 و تصاویر ماهواره ای وضعیت شیب، زمین شناسی، ژئومرفولوژی و محل نمونه برداری خاک بررسی و تعیین شد و سپس با استفاده از نرم افزار ArcGis9 و Excel، نقشه ها و نمودارهای مربوط ترسیم گردید. در این بررسی همچنین نقشه واحدهای کاری تهیه و سپس عوامل نه گانه موثر در فرسایش بادی با استفاده از مدل اریفر مورد بررسی قرار گرفتند و در نهایت محیط بیوکلیماتیک منطقه با مشاهدات میدانی مورد بررسی واقع شد. نتایج حاصله از بررسی وضعیت زمین شناسی، ژئومرفولوژی اقلیمی، هیدرولوژی و ویژگی های خاک منطقه نشان می دهد که دشت موجود، متکی به دامنه کوهستانی بوده و به صورت کشیده در منطقه تکوین یافته است که تحت شرایط هیدرو ژئومرفولوژی و مورفودینامیکی همراه با ویژگی های بیوکلیماتیک به ویژه تحت شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک منطقه به وجود آمده است. این پژوهش نشان می دهد که فرآیند متوالی تخریب و فرسایش موجب زایش منطقه بیابانی شبیه مناطق مرکزی ایران در قهاوند همدان شده است. همچنین نتایج حاصله از بررسی منطقه نشان می دهد که شدت بیابان زایی در سه کلاس زیاد، خیلی زیاد و متوسط قرار دارد که محدودیت های کمی و زمانی ریزش های جوی ناشی از شرایط آب و هوایی منطقه است. علاوه بر این، از دیگر عوامل موثر در بیابان زایی منطقه قهاوند می توان به مجاورت با مناطق مرکزی ایران به ویژه قم، تبخیر شدید و کم آبی و بیلان منفی آب، شرایط هیدروژئومرفولوژیکی، پدولوژیکی و گیاهی و فاکتورهای انسانی همچون کشاورزی و چرای مفرط اشاره کرد که سبب تشکیل محیط بیوکلیماتیک ویژه ای متفاوت از سایر مناطق استان همدان، با ویژگی های مناطق بیابانی مرکزی ایران شده است.