بررسی جنبش اجتماعی مصر؛ با تاکید بر نقش جوانان و ساختار جمعیتی

در مورد مصر، یکی از عوامل بسترساز جنبش اجتماعی، ساختار جمعیتی این کشور به ویژه نقش جوانان در این تحولات آن بوده است. در سال 2011، حرکت های اعتراضی جدیدی در مصر به وقوع پیوست که تا پیش از آن کمتر کسی به احتمال شکل گیری آنها اندیشیده بود. در بررسی عوامل شکل دهنده به اعتراض های مردمی سال 2011 در کشورهای عربی خاورمیانه و شمال آفریقا، عوامل گوناگونی چون ساخت شکننده حکومت های دیکتاتوری، وابستگی خارجی، فاصله طبقاتی گسترده و حقوق مخدوش شده مردم به ویژه قشر جوان جامعه مورد تاکید قرار می گیرد. در مصر نیز مجموعه متنوعی از نارضایتی ها در میان نسل جوان این کشور در نهایت منجر به سقوط رژیم حسنی مبارک در سال 2011 شد. ریشه بسیاری از این مسائل را در ساختار جمعیتی این کشور باید جست وجو کرد. از این رو، در مقاله حاضر به واکاوی نقش عوامل ساختاری به ویژه جمعیت جوان مصر در تحولات اجتماعی این کشور طی سال های اخیر می پردازیم.
پرسش اصلی این پژوهش آن است که دلیل نقش فعال جوانان در جنبش های اخیر در مصر چه بوده است؟ در پاسخ به این پرسش، نگارنده بر این باور است که در این رابطه باید به دو نکته توجه داشت؛ از یک سو، اتخاذ سیاست های باز اقتصادی و گسترش نظام آموزش عالی و توسعه تکنولوژی های ارتباطی و از سوی دیگر، فقدان توسعه سیاسی و آزادی احزاب و فعالیت های مدنی در سطح جامعه منجر شد تا جوانان مصری طی سالیان متمادی با نوعی محرومیت نسبی مواجه شوند. به عبارت دیگر، هرچه فاصله بین انتظارات ارزشی (توقعات) و توانایی های ارزشی (امکانات) بیشتر باشد، احساس محرومیت و بی عدالتی نسبی بیشتر می شود.