بررسی عوامل مؤثر در گسترش شهرهای خراسان بزرگ بین سده¬های سوم تا هفتم هجری قمری

مباحث مرتبط با مطالعات تاریخ شهرهای ایران و بررسی علل گسترش شهرها جزء با اهمیت ترین موضوعات در هر دوره تاریخی است. یکی از این موقعیت های جغرافیایی- تاریخی، منطقه خراسان بزرگ در طول سده های آغازین ورود اسلام به ایران است. پژوهش حاضر، در پی پاسخ برای یافتن عوامل گسترش شهرهای خراسان بزرگ در این دوره است. بر اساس یافته های مستند، این منطقه در طول سد های بعد از اسلام به علت داشتن شرایط اقلیمی مناسب و نیز واقع شدن در مسیرهای تجاری دارای شرایط ویژه بود. ضمن آنکه به علت همجواری با سرزمین اقوام بیابان گرد ترک، از مهم ترین ثغور مملکت اسلامی محسوب می شد. از این رو همواره از طرف حکومت ها و مردم مورد توجه بود و جمعیت فراوانی را به خود جلب می کرد. می توان مهم ترین عوامل گسترش شهرهای خراسان بزرگ در طول سده های سوم تاهفتم ه. ق. ، داشتن شرایط اقلیمی- طبیعی مناسب، توجه به موضوع محافظت از ثغور سرزمین اسلامی از طرف دولت ها و توجه به اهمیت تجاری شهرهای سرحدی دانست. این شهرها، بر سر راه هایی واقع بود که از طریق آن مردم منطقه می توانستند با دیگر نقاط مبادلات اقتصادی- تجاری برقرار کنند. موقعیت امنیتی- اقتصادی شهرهای خراسان بزرگ در طول سده های سوم تاهفتم ه. ق. آنچنان دارای اهمیت بود، که شهرهایی چون بخارا و نیشابور، به عنوان پایتخت انتخاب شدند و اهمیت سیاسی یافتند. روش تحقیق: منطبق بر روش توصیف،تحلیل و استنباط اطلاعات، بر پایه مطالعات کتابخانه ای به انجام رسیده است. کتب تاریخی، مقالات و پژوهش های معاصر مرتبط داخلی و خارجی جهت دست یابی به اهداف مقاله مورد بهره برداری قرار گرفته است.