نقد بلاغی هدایه المتعلمین فی الطب (نخستین فرزندنامه در باب پزشکی)

نقد بلاغی یکی از انواع نقد است که به چگونگی استفاده آگاهانه فرستنده از زبان یا هر نماد دیگر، پاسخ گیرنده و موقعیت یا بافتی که ارتباط در آن برقرار می شود، می پردازد. اثر ادبی یا غیرادبی هنگامی به پروردگی می رسد که خاصیت اقناعی داشته باشد و اثری موفق است که در زمینه خاص مورد نظر، بیشترین تاثیر را بگذارد. فرزندنامه نویسی، یکی از گونه های ادبیات تعلیمی است که پیشینه ای کهن دارد. آموزش اصول بهتر زیستن، اخلاق، پزشکی، سیاست، نجوم، دین و... به فرزندان از گذشته های دور تاکنون دغدغه پدران و مادران بوده است و به صورت کتبی (نامه، کتاب) و شفاهی صورت می گرفته است. هدایه المتعلمین فی الطب، نخستین فرزندنامه پزشکی به زبان فارسی است که نویسنده، آن را به خواهش پسرش نگاشته است. اخوینی در مقدمه کتاب با صراحت بیان می کند که این اثر را برای تعلیم علم پزشکی به روشی آسان به مبتدیان نوشته است. با توجه به قدمت این اثر و نیز غرض نویسنده که تاثیر گذاری (بلاغت) بر مخاطب خاص است، به نظر می رسد این کتاب می تواند نمونه ای مناسب برای تحلیل بلاغی باشد. روش تحقیق این جستار، توصیفی- تحلیلی است که با رویکرد نقد بلاغی انجام شده است. نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که نویسنده این اثر با بهره گیری از شگردهای بلاغی، تشبیه های محسوس، ذکر مثال، آوردن اشکال، بیان تجربه های شخصی، توجه به مقتضای حال و مقام، پرهیز از درازگویی های بی فایده، به کارگیری وجه خطابی و امری، داشتن لحن انتقادی و صادقانه و... توانسته است به هدف خود برسد و از انجام تعهد نگارش کتابی آسان و سبک به اندازه توان مبتدیان، برآید.