قلیان و قلیان کشی و نقش آن در تمایزات اجتماعی ایران در عصر ناصرالدین شاه قاجار

قلیان کشی یکی از عادات و تفریحات ایرانیان در روزگار قاجار بود که چون همه اقشار اجتماعی به آن روی آورده بودند، تمایزات بسیاری را در خود نهفته داشت. بنابراین پژوهشگر با روش مقایسه ای مبتنی بر داده های کتابخانه ای و به ویژه سفرنامه ها و براساس مفهوم «تمایز اجتماعی» ابداعی پیر بوردیو، در پی یافتن پاسخی برای این سوال است که «قلیان به عنوان یک کالای مصرفی و قلیان کشی به عنوان بخشی از سبک زندگی ایرانیان» چه نقشی در حفظ و بازتاب تمایزات میان اقشار اجتماعی در عصر ناصرالدین شاه قاجار داشته است؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که قلیان در عصر قاجار یک کالای مصرفی و قلیان کشی نیز برای گذراندن اوقات فراغت همه اقشار جامعه رواج داشته، اما قشرهای بالای جامعه، هم با استفاده از قلیان های تزیینی و گران بها -مبتنی بر سلیقه زیباشناختی خود- تشخص و تمایز خود را نسبت به دیگر اقشار نشان می دادند و هم با در اختیار گرفتن قلیان چی های مبادی آداب و رعایت آداب و رسوم قلیان کشی، در پی آن بودند که سلسله مراتب اجتماعی خود را حفظ کنند؛ درحالی که اقشار پایین جامعه تنها برای برطرف کردن نیاز خود همچون رفع خستگی از کار روزانه، به کشیدن قلیان می پرداختند.