عدم توسل به زور در حقوق هوایی (مطالعه حادثه پرواز شماره 655 ایران ایر)

اهمیت صنعت هوانوردی می‌تواند دستمایه‌ای برای سوء‌استفاده از دولت‌ها شود که از طریق توسل به زور علیه هواپیماهای کشوری آنها صورت می‌گیرد. اصل عدم توسل به زور در حقوق هوایی، در منابع داخلی و بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته است. برای نمونه، می‌توان به قانون مجازات اخلال‌ کنندگان در امنیت پرواز هواپیما و ماده (3) مکرر کنوانسیون شیکاگو اشاره کرد. در منابع مزبور توسل به زور یا استفاده از سلاح علیه هواپیماهای غیرنظامی، جرم‌انگاری و منع شده است. پرواز مسافربری  655 ایران ایر در سال 1367، مورد اصابت دو فروند موشک ناو آمریکایی قرار گرفت. پس از این سانحه، موضع حقوقی آمریکا دفاع مشروع بعنوان یک حق ذاتی بود. طبق مفاد منابع مزبور، حمله آمریکا به هواپیمای مسافربری در حریم هوایی اعلام شده در ایران، نقض قاعده حقوقی عدم توسل به زور بوده است. همچنین طبق ماده (51) منشور سازمان ملل، به علت عدم وقوع حمله مسلحانه از سوی هواپیمای ایرانی، ادعای دولت آمریکا مبنی بر دفاع مشروع، فرار از مسئولیت بین‌المللی و فاقد هرگونه وجاهت حقوقی و بین‌المللی است. بدین-وجه بررسی اصل عدم توسل به زور در حقوق هوایی و عوامل ناقض آن در منابع داخلی و بین‌المللی، از اهمیت به‌سزایی برخوردار است؛ چراکه تکرار اعمال مخل امنیت هواپیمایی در قالب توسل به زور، خسارات هنگفتی برای سازمان هواپیمایی کشوری، مسافران، کالا و بار آنها در‌پی دارد و این می‌تواند نقض آشکار حقوق بین‌الملل هوایی  و قواعد اساسی تضمین امنیت هواپیمایی کشوری ‌باشد. در این مقاله داده‌ها از طریق روش کتابخانه‌ای جمع‌آوری شده و با استفاده از مطالعه موردی تحلیل شده‌اند.