تکامل و عقلانیت ژئوپلیتیک منطقه خزر: استقرار رژیم حقوقی و الگوی رفتاری تعامل و همگرایی

دریای خزر بزرگترین پهنه آبی محصور در خشکی، منطقه ای پویا، فعال و با هویت نوینی است که توامان، ظرفیت تکامل و یا کشمکش و بحران را دارد. فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی دریای خزر را که یک منطقه جغرافیایی محض بود به سازه ژیوپلیتیک مبدل ساخت. امضای کنوانسیون وضعیت حقوقی با پایان بخشیدن به شماری از عوامل واگرا، نقطه عطف آغاز فرآیند چیرگی عوامل همگرا بر واگرا به شمار می آید که می تواند نهادسازی منطقه ای و گرایش به تشکیل ساختار دایمی همکاری های منطقه ای و نهادهای کارکردی را سرعت بخشد. به رغم امضای کنوانسیون، قلمروسازی در خزر هنوز نهایی نشده و عدم تعیین خطوط مبدا پنج کشور و نبود موافقتنامه تحدیدحدود بستر و زیربستر سه کشور جمهوریآذربایجان ترکمنستان،  ایران جمهوری آذربایجان و ایران ترکمنستان می تواند، واگرایی جدیدی را بازتولید کند. این مقاله بر اساس ماهیت و روش، توصیفی تحلیلی و بر اساس هدف، کاربردی با رویکرد توسعه ای است. روش اصلی مورد استفاده برای گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و اسنادی بوده است. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش انجام شد که پس از امضای کنوانسیون و اتخاذ الگوی رفتاری تعامل و همگرایی و بهره گیری از دیپلماسی کارآمد چندسویه، دستیابی به عقلانیت و کمال ژیوپلیتیک منجر به نهادسازی در منطقه خزر امکان پذیر است یا خیر؟ یافته های مقاله بیانگر آن است که این سازه با اتخاذ الگوی رفتاری تعامل و همگرایی و تدوین و اجرای راهبردهای مناسب می تواند به منطقه ای یک پارچه تبدیل شود. در غیر این صورت با افول اندیشه همگرایی و توسعه تنش ها و اهداف و منافع متعارض، فرآیند واگریی تقویت خواهد شد.