طراحی الگوی مولفه های موثر بر کیفیت محیط های یادگیری الکترونیکی

پیشینه و اهداف:

 هدف از این تحقیق، مطالعه نظام مند خصوصیات یک محیط یادگیری الکترونیکی است که در فرایند یاددهی- یادگیری در برنامه درسی  و اجرای عملی آن، از تمام جوانب مورد توجه قرار می گیرد. منظور از محیط یادگیری، فضایی است که در آن مهم ترین جنبه های فعالیت های آموزشی و تعامل یادگیرنده با مدرس انجام می شود. این محیط متاثر از فرهنگ، سنت، تکنولوژی و غنا در طراحی و ساخت است. محیط یادگیری می تواند به یک رویکرد آموزشی، زمینه فرهنگی یا محیط فیزیکی اشاره کند که در آن تدریس و یادگیری رخ می دهد. آموزش الکترونیکی عبارت است از رویکردی خلاقانه برای انتقال بینش ها، مهارت ها و اطلاعاتی که به منظور خاص طراحی شده، فراگیر محور، تعاملی، انعطاف پذیرو قابل گسترش و نوآورانه بوده و با استفاده از دستاوردهای فناوری دیجیتالی تولید و از طریق زیرساخت های شبکه و اینترنت انتقال می یابند.

رویکرد پژوهش از نوع کیفی با استفاده از تحلیل محتوا می باشد. برای دست یابی به تبیین فوق از روش سنتزپژوهی استفاده گردید. برای یافتن ویژگی ها و مولفه های محیط یادگیری، پژوهش های اخیر با روشی نظام مند انتخاب، واکاوی محتوایی، غربالگری و دسته بندی شده اند. جامعه مورد مطالعه، تحقیقات انجام شده از پژوهش های سال های 2000 تا 2020 است که  طی واکاوی محتوایی دسته بندی و غربالگری انجام گرفته و در حدود97  پژوهش، که واجد شرایط و معیارهای مد نظر بودند به صورت هدفمند انتخاب گردید. ابتدا با تحلیل های انجام شده، کد گذاری و طبقه بندی صورت گرفت و الگوها، پایه های نظری و مضامین اصلی استخراج شدند. برای تحلیل داده ها به روش کدگذاری باز و محوری، از نرم افزار Nvivo-8 استفاده شد.

با استفاده از تحلیل محتوا، 29 زیر طبقه  شناسایی گردید و مولفه های محیط یادگیری الکترونیکی که با استفاده از تحلیل محتوا، در 7 بعد استخراج شدند، عبارتند از: یادگیرنده، معلم، رویکردهای برنامه درسی، فرایند یاددهی- یادگیری، محتوای آموزش، فیزیک محیط یادگیری الکترونیکی و ارزشیابی. برای بررسی روایی و پایایی کد گذاری، از قابلیت اعتماد که دربرگیرنده چهار معیار باورپذیری (میزان باورداشتن به یافته های تحقیق)، اطمینان پذیری(توانایی شناسایی جایی که داده های یک مطالعه معین از آن آمده) تاییدپذیری (یافته ها عملا و واقعا مبتنی بر داده ها هستند) و  انتقال پذیری نتایج یک مطالعه کیفی می تواند به یک محیط متفاوت دیگر نیز منتقل شود) هستند، استفاده گردید.

با طبقه بندی زیر مولفه ها، مولفه های اصلی استخراج شده والگوی مفهومی طراحی شد. بعد یادگیرنده در 6 زیر طبقه، شامل ویژگی های فردی یادگیرنده، ملاحظات فرهنگی، رابطه یادگیرندگان با هم، رابطه یادگیرنده و معلم، پیش دانسته های یادگیرنده، تعامل یادگیرنده با فیزیک محیط و بعد رویکردهای برنامه درسی در 5 زیر طبقه شامل فرایند یادگیرنده محور، رویکرد اجتماعی آموزش، رویکرد رفتاری، رویکرد سازنده گرا، رویکرد ساختن گرایانه و بعد معلم در 4 زیر طبقه شامل صلاحیت معلم، رابطه تعاملی با یادگیرنده، تجربیات معلم، رابطه معلم با اولیای مدرسه و بعد فرایند یاددهی- یادگیری در 4 زیر طبقه شامل سبک های تدریس و یادگیری، برنامه ریزی درسی، راهبردهای یادگیری مشارکتی، انگیزش یادگیرنده، بعد محتوای آموزش در 2 زیر طبقه شامل انتخاب محتوا، مواد و رسانه های کمک آموزشی و  بعد فیزیک محیط یادگیری در4 زیر طبقه شامل محیط فیزیکی، چیدمان محیط، نور- مکان- صدا، ایمنی در محیط یادگیری و بعد ارزشیابی در 4 زیر طبقه شامل خودارزیابی، تکالیف درسی، مشاهده معلم، معیار ها در ارزشیابی، به دست آمده است. با وجود تلاش های زیاد در جهت رسیدن به اهداف برنامه درسی ملی، طراحی ویژه ای برای محیط یادگیری الکترونیکی صورت نمی گیرد، لذا با توجه به الگوی طرح شده در این پژوهش می توان مولفه های الگو را در نظر گرفته و محیط یادگیری الکترونیکی را با توجه به رویکرد برنامه درسی مورد نظر، طراحی کرد.