بررسی تاثیر الگوهای رفتاری جمعیت در شرایط اضطراری بر تخلیه ایمن ساکنان در ساختمان های بلندمرتبه مسکونی

الگوهای رفتاری جمعیت در شرایط اضطراری می توانند روند تخلیه ی جمعیت را تحت تاثیر قرار دهند. آشنایی با این رویکردهای رفتاری نه تنها برای طراحان فضاهای پرجمعیت شهری مانند ساختمان های بلندمرتبه، بیمارستان ها، ایستگاه های حمل و نقل عمومی، استادیوم های ورزشی، سالن های سینما و تیاتر و غیره جهت پیش بینی نحوه ی رفتار و حرکت جمعیت در شرایط خطر و محاسبه ی زمان تخلیه ی واقعی و مقایسه ی آن با استانداردهای لازم برای تخلیه افراد، یک التزام و ضرورت می باشد بلکه برای مدیران و بهره برداران از فضا، جهت مدیریت کارآمد در شرایط بحرانی مانند زلزله، آتش سوزی، بمب گذاری و عملیات تروریستی و غیره، امری اجتناب ناپذیر است.

در این پژوهش ابتدا براساس مطالعات اسنادی چهار نظریه و رویکرد مختلف در باب رفتار جمعیت در شرایط اضطراری شناسایی گردیده است و سپس با طراحی سناریوهای مختلف و شبیه سازی فیزیکی و رفتاری افراد با استفاده از مدل هیدرولیکی، میزان تاثیر رویکردهای رفتاری جمعیت بر زمان تخلیه ی کامل یک ساختمان مسکونی بلندمرتبه در شهر تهران با طبقات 17، 19، 21، 23 و 25 طبقه بررسی و مقایسه گردید. برای اعتبار سنجی داده ها، شبیه سازی ها با استفاده از نرم افزار pathfinder بر اساس مدل عامل محور مورد بررسی مجدد قرار گرفته اند.

با بررسی مطالعات گذشته مشخص گردید که چهار الگوی رفتاری جمعیت در شرایط اضطراری شامل وحشت توده ای، وابستگی، هنجاری و هویت اجتماعی وجود دارند. مطابق نتایج به دست آمده از شبیه سازی سناریوها، الگوی رفتاری وحشت توده ای بیشترین تاثیر منفی بر روند تخلیه ی جمعیت را داراست و رویکرد هنجاری در نقطه ی مقابل آن قرار دارد. بطور میانگین، در جامعه ای که بر اساس رفتار وحشت توده ای در شرایط اضطراری عمل می کنند زمان تخلیه ی کامل ساختمان 77.6 درصد بیشتر از زمان تخلیه ی جامعه ای است که بر اساس رویکرد هنجاری رفتار می کنند. همچنین مشخص گردید الگوهای رفتاری که زمان تخلیه ی ساختمان را کاهش می دهند در ساختمان های بلندتر تاثیر بیشتری بر روند تخلیه دارند.

تجمعی از افراد با پدیده های رفتاری وحشت توده ای، باعث بروز فاجعه های انسانی خواهند شد اگرچه رفتارهای اجتماعی پیشرو و انسان دوستانه مانند کمک به غریبه ها و افراد ناتوان و کم توان نیز ضرورتا" باعث کاهش زمان تخلیه در شرایط اضطراری نمی گردد. از آنجا که تعداد طبقات یک ساختمان بلند مرتبه ارتباط مستقیمی بر میزان تاثیر الگوهای رفتاری ساکنان آن بر روند تخلیه دارد، آموزش های شهروندی و تعیین استراتژی های مدیریت تخلیه تاثیر فراوانی بر کاهش زمان تخلیه یک ساختمان بلندمرتبه و افزایش ایمنی در شرایط اضطراری خواهد داشت.