تبیین علل ناکامی داعش در عراق بر مبنای نظریه فرصت سیاسی سیدنی تارو و مک آدام

سال 1396، سال شکست پروژه «خلافت» داعش در جغرافیای سیاسی عراق بود. خلافتی که در سال 1393 با اشغال بخش های غربی این کشور و استان های موصل، صلاح الدین، دیالی و الانبار آغاز گردید. این شکست در حالی رخ داد که هنوز این گروه تروریستی، بخش هایی از خاک سوریه را در اشغال خود داشت. هدف مقاله حاضر، تبیین علل ناکامی داعش در عراق است. سوال اصلی این است که «عوامل ناکامی داعش در تشکیل خلافت در جغرافیای عراق چیست؟» برای این منظور، از روش توصیفی - تحلیلی و نظریه فرصت سیاسی سیدنی تارو و مک آدام استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد، اتحاد نخبگان حاکم در سرکوب داعش، بسته بودن فضای سیاسی برای ورود آن ها به بدنه نظام سیاسی، ثبات و اتحاد درونی ارکان حکومت، هوشیاری سیاسی شهروندان نسبت به ماهیت داعش و عدم دسترسی به متحدین سیاسی نافذ، راه هرگونه دست یابی به فرصت سیاسی را برای داعش مسدود نمود و آن ها را در حفظ خلافت و قلمرو تحت تصرف خود ناکام گذاشت. نظریه فرصت های سیاسی می تواند شکست اعتراضات سیاسی و حرکت نیروهای جهادی سلفی در جغرافیای سیاسی عراق را که منشا بحران های امنیتی - اجتماعی بودند، با دقت بالایی توضیح دهد. در چارچوب این نظریه، موقعیت داعش متاثر از دو دسته عوامل داخلی و خارجی بود. در ارتباط با عوامل داخلی، نقش اختلافات بین مقامات سیاسی و گروه های مذهبی و قومی قابل تامل است. در مورد عوامل خارجی، قطع حمایت های مالی، نظامی و سیاسی از داعش و تشکیل ایتلاف منطقه ای و بین المللی علیه داعش در پایان خلافت آن نقش موثری داشت.