تحلیلی بر چالش های روستاهای سیل زده استان گلستان (مطالعه موردی: روستاهای بخش مرکزی شهرستان آق قلا)

در دهه اخیر تعداد وقوع سیل نسبت به دهه 1340 حدود 10 برابر شده است. در فروردین ماه سال 1398 در بسیاری از استان های ایران از جمله استان گلستان به ویژه شهرستان آق قلا در اثر بارش شدید و ناگهانی باران، سیل بزرگی رخ داد که با خسارت های سنگین مالی فراوان همراه بود. نوع تحقیق حاضر کاربردی و از نظر روش توصیفی -تحلیلی و میدانی است. جامعه آماری تحقیق حاضر خانوارهای شش روستای بخش مرکزی شهرستان آ ق قلا هستند که بر اساس سرشماری سال 1395 دارای 4639 خانوار است. تعداد نمونه ها با استفاده از فرمول کوکران 270 نفر انتخاب شدند و پایایی ابزار تحقیق نیز با استفاده از ضریب آلفای کرون باخ برای مولفه های مورد بررسی تحقیق برابر با 82/0 به دست آمده است. تعداد نمونه های انتخاب شده بعد از سنجش با بهره گیری از نرم افزار spss و با استفاده از آزمون های تحلیل همبستگی، فریدمن، کروسکال والیس  و آنوا/ دانکن مولفه ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایح تحلیل همبستگی کای اسکویر نشان می دهد که رابطه هریک از عوامل بررسی شده با میزان خسارت وارده ناشی از سیل در روستاهای مورد مطالعه تا سطح اطمینان 99 درصد است. همچنین نتایج حاصل از آزمون فریدمن تفاوت معنادار در سطح اطمینان 99 درصد را نشان می دهند. طبق نتایج به دست آمده از آزمون کروسکال والیس به لحاظ مولفه های طبیعی در میزان خسارت وارده تفاوتی بین روستاها وجود ندارد و تنها برای مولفه تجاوز به حریم رودخانه و ساخت وساز در حریم آن بین روستاها تفاوت معنادار در سطح 95 درصد مشاهده می شود. نتایج آزمون آنوا برای مقایسه میانگین خسارت وارده به بخش های مختلف نشان می دهد که تفاوت معنادار و 99 درصدی بین روستاها وجود دارد. براین اساس روستاهای مختلف از طریق آزمون تعقیبی دانکن گروه بندی شدند که میزان خسارت وارده را تبیین می کنند. علت خسارت متفاوت روستاها وابسته به شیب اراضی، ارتفاع روستا نسبت به سطح دریا و به خصوص نزدیکی به رودخانه های طغیانی قره سو و گرگان رود می باشند، به طوری که بخاطر بارندگی شدید در بازه زمانی کم روستاهای صحنه سفلی، دوگونجی و یامپی اگرچه دچار آبگرفتگی شدند، اما خسارت کمتری را نسبت به روستاهای قانقرمه، یلمه خندان و چن سولی متحمل شدند. علاوه بر موارد مذکور عدم لایروبی رودخانه ها، تجاوز تدریجی به حریم آن و نابودی بستر اتفاقی رودخانه ها نیز بر شدت اثرات تخریبی سیل در روستاهای مورد مطالعه افزوده است.