نسبت سنجی بهشت و جهنم با دیگر عوامل انگیزش اخلاقی در قرآن

این مقاله در برابر شبهه ای که اخلاق قرآنی را یکسره مبتنی بر ترس از جهنم و شوق بهشت و فاقد پشتوانه عقلی می داند، سامان یافته است. این پژوهش با واکاوی آیات انگیزشی قرآن کریم و بررسی دیدگاه مفسران، با رویکردی روان شناسانه به کشف و استخراج ابعاد انگیزشی این نظام همت گمارده و کوشیده است نسبت و جایگاه بهشت و جهنم را در این میان به دست آورد. نتایج پژوهش نشان داد این شبهه با استقرای ناقص از آیات قرآن سامان یافته و سیری در آیات قرآن، می تواند مجموعه ای قاعده مند و رو به تعالی از انگیزه های فعل اخلاقی را بازنماید. گرایش های فطری، باورهای دینی، مقبولیت اجتماعی، پاداش های دنیایی و آخرتی، رفتار عادلانه و در نهایت حب عبودی، مهم ترین عوامل انگیزشی از منظر قرآن کریم است که در این مقاله استخراج و تبیین شد؛ در عین حال که بیم و امید نیز از ذاتیات انسان بوده، کارکردهای قابل توجه در منظومه انسان شناسی دارد.