بازنگری در ادله فقهی وجوب تقدم جان خود بر جان دیگری و کارکرد تربیتی آن

حفظ جان خود و دیگران، از مهم ترین واجبات شرعی و بایسته های اخلاقی به شمار می آید؛ در عین حال، گاه حفظ جان دیگران منوط به اقدامات منجر به مرگ خویشتن خواهد بود. روایی یا ناروایی چنین اقداماتی، مورد اتفاق فقیهان نیست و تحت عناوین «ایثار» یا «خودکشی» مورد ستایش یا نکوهش قرار گرفته اند. عمده استدلال ها در این مورد، معطوف به نسبت میان دو آیه از قرآن کریم است. ادله عقلی و نقلی دیگر نیز مورد استفاده قرار گرفته اند. در این نوشتار، ضمن نقد استدلال های باورمندان به حرمت اقدامات فداکارانه، مبانی نظر دیگر مورد تقویت قرار گرفته است؛ همچنین اصل وجود اختلافات دامنه دار در این مساله، مبنایی برای قایل شدن به روایی آن به دست داده است. تبیین درست مساله یاد شده، افزون بر رد شایبه های پیرامون مشروعیت اقدامات فداکارانه، الگویی تربیتی و مبتنی بر زیست اخلاق مدار را فراروی جامعه می نهد.