بورس، آرزوهای محاق؛ یک مردم نگاری انتقادی

اقتصاد در زندگی روزمره انسان ایرانی نقش پررنگی دارد و پیامدهای نوسانات اقتصادی زندگی وی را سخت و تا حد زیادی غیرقابل پیش‌بینی کرده است. در سال‌های اخیر به‌واسطه مسایل اقتصادی/سیاسی پیش‌آمده در سطح ملی و بین‌المللی، تورم و افت ارزش پول ملی، به بحث‌های همیشگی گعده‌های خانوادگی، و دوستی و حتی دانشگاهی و... تبدیل شده است. دراین‌میان، انسان ایرانی که زندگی او سال‌هاست با نوسان/تورم اقتصادی گره خورده است، به‌طور مداوم به‌دنبال نوسان‌گیری از نوسانات بازار بوده است. بازار بورس اوراق بهادار تهران، در طی دو سال گذشته، به‌نوعی این نقش را برای شهروندان داشته است؛ به‌ویژه اینکه همراه با سیاست‌های تشویقی و تبلیغی دولتی برای عضویت و فعالیت در آن پررنگ بوده است و در بین مردم هم از آن به‌عنوان الگوی برای کسب سود ساده یاد می‌شد. درنتیجه، پژوهش حاضر درصدد بررسی این وضعیت و پیامدهای آن با استفاده از روش مردم‌نگاری انتقادی بوده است. پژوهش با مشارکت فعالانه محققان در فعالیت‌های بورسی شروع شد و در ادامه با بیست نفر از مردم عادی، کارمندان کارگزاری، سبدگردانان و متخصصین مالی مصاحبه عمیق صورت گرفت. یافته‌های پژوهش بر اساس کدگذاری‌های صورت‌گرفته شامل اقتصاد، زیربنای زندگی، جنگ برای زندگی، اقتصاد در بحران، بورس، پاسخی فردی به مسیله‌ای اجتماعی، دستکاری دولت در بورس، ناکارآمدی پاسخ‌های فردی به مسایل اجتماعی، خودخوار انگاری، سرکوب‌شدگی اقتصادی و آرزوهای محاق شدند. نتایج نشان‌دهنده سرخوردگی جمعی و تبعات منفی حباب مشارکت توده‌ای از یک سو و حباب قیمتی بازار سهام از سوی دیگر را نشان دادند. درنهایت این یافته‌ها در سطح روابط سیستمی، با استفاده از نظریات اجتماعی مورد بحث قرار گرفتند.