نظریه تعدد اجتهاد و نقش آن در مبارزه با افراط گرایی

پویایی دین وتطبیق نیازها بر اصول وقواعد کلی آن، در پرتو عنصر اجتهاد امکان پذیر است که در قرآن وسنت از آن به «تفقه»، «استنباط»، «تعقل وتدبر» یاد شده است؛ زیرا احکام نظری و عملی دین به جز دستورات ضروری آن در قلمرو اجتهاد نه تقلید قابل تفسیر است. هرچند اجتهاد، تعدد افکار ودیدگاه ها را به دنبال دارد؛ اما تعدد واختلاف دیدگاه ها در مبانی، اصول وآموزه های دین موجب زایش و شکوفایی علوم اسلامی می شود و زمینه های دست یابی به حقیقت را بهتر فراهم می سازد. تعدد افکار، گاه در درون یک مذهب وگاه نسبت به مذاهب دیگر بررسی می شود. این پژوهش با استفاده از مبانی اجتهادی مورد قبول مذاهب ، این حقیقت را بیان می کند که می توان دست آوردهای اعتقادی و فقهی مذاهب را در عین صحیح ندانستن مبانی، برای پیروان آنها مشروع و حداقل عذر دانست؛ زیرا این نظریه اختلافات مذاهب را به مثابه اختلاف مجتهدان درون مذهب می نگرد. با این نظریه می توان خلاهای جهان اسلام را نظیر: نسبت شرک، کفر و بدعت، خروج از دین، عدم اقتدا در نماز جماعت، بهره گیری نکردن از متون فقهی وکلامی یکدیگر برطرف ساخت. همچنین زمینه های رشد جریان های افراطی تکفیر را خشکاند، پیروان مذاهب را داخل اسلام دانست و همدل و همسو در راستای ساختن تمدن اسلامی حرکت کرد.