هنر توصیف در کوشنامه ایرانشاه بن ابی الخیر

 وصف ابزاری است که خالق اثر برای برجسته سازی در کلام بکار میبرد. در ادبیات، وصف نوعی تمهید زبانی با رویکرد بلاغی از سوی گوینده برای تجسم و عینیت بخشیدن به نوعی تجربه و گاه مکاشفه گوینده از مواجهه با جهان پیرامون و جهان درون اوست. از ابتدای شعر فارسی تاکنون شاعران برجسته به شیوه های گوناگون و برای مقاصد مختلف و به میزان متفاوت در همه انواع ادبی (حماسی، غنایی، تعلیمی و نمایشی) از ابزار وصف استفاده کرده اند. در این پژوهش انواع وصف و شگردهای آن در منظومه «کوشنامه» از ایرانشاه بن ابی‌الخیر (قرن ششم) مورد بررسی قرار میگیرد.

 این پژوهش به شیوه توصیفی - تحلیلی انجام شده است. شیوه گردآوری اطلاعات نیز کتابخانه ای است.

یافته‌ها:

 مهمترین توصیفات این منظومه در دو دسته کلی توصیفات حماسی و غنایی جای میگیرد. بیشترین امکان زبانی که ایرانشاه در توصیفات از آن بهره گرفته است، نخست «جناس» و سپس «ترکیبات اضافی و وصفی» است. در زمینه امکانات بیانی، تشبیه و سپس پربسامدترین آرایه در اثر اوست. فنون بلاغی در کوشنامه معمولا دارای تازگی و نوآوری نیستند؛ ظاهرا بیشترین همت ایرانشاه صرف روایت روشن و واضح داستان بوده است. این امر البته از صلابت و شکوه توصیفات و زبان این اثر نکاسته است و میتوان آن را دارای ویژگیهای لازم یک اثر حماسی موفق دانست.

نتیجه‌گیری:

 ایرانشاه سعی کرده در تمامی توصیفات خود از عناصر و بنمایه های حماسی استفاده کند تا از رنگ وبوی حماسی اثرش کاسته نشود؛ حتی آنجا که به ستایش حضرت محمد (ص) میپردازد. در واقع میتوان گفت عنصر اصلی توصیفات کوشنامه، حماسی است. اشخاص، جانوران، اشیا، اماکن، طبیعت، و مفاهیم انتزاعی از مواردی هستند که در این منظومه مورد وصف قرار گرفته اند. بیشترین توصیفات مربوط به گروه نخست یعنی اشخاص و انسانها است؛ چراکه این منظومه حماسه ای انسانی است. همچنین توصیف طلوع و غروب خورشید پرتکرارترین توصیفات ایرانشاه در حوزه طبیعت در این اثر است.