ظرفیت فلسفه ابن سینا در بازیابی ابعاد گرایشی فطرت

بحث درباره فطرت و ابعاد آن بعداز دوره صدرالمتالهین به نحو مدون در مباحث انسان شناسی فلسفی وارد شد و در فلسفه ابن سینا دیده نمی شود. به نظر می‏ رسد تلقی قرآنی بودن این بحث و تصور کارکرد صرف آن در اثبات وجود خداوند متعال، در مطرح نشدن آن در مباحث فلسفی پیشینیان اثرگذار بوده است؛ باوجود آن، ازطریق تعریفی که حکمای متاخر درباره فطرت به دست داده اند، می ‏توان مباحث مرتبط با ابعاد این مقوله را به صورت پراکنده در آثار شیخ الرییس یافت. درخصوص مقوله فطرت ازنگاه ابن سینا، آنچه بیشتر موردتوجه محققان قرار گرفته، جنبه ادراک فطری و عنایت به قوه عقل است؛ چنان که برخی علت مطرح نشدن بحث فطرت در آثار این فیلسوف را عینیت فطرت و عقل دانسته اند؛ از این روی، در مقاله حاضر، بعد مغفول گرایشی فطرت موردتوجه قرار گرفته و سوال اصلی پژوهش، آن است که آیا در فلسفه ابن سینا فطرت همان عقل است یا حکمت سینوی ظرفیت بازیابی ابعاد گرایشی فطری موردنظر متاخران را دارد. درطول مقاله مشخص خواهد شد که در آثار بوعلی، درباره گرایش های سرشتی انسان به معبود و زیبایی سخن گفته شده است و البته درباب استناد گرایش فطری به فضایل اخلاقی در نگاه او اختلاف نظرهایی وجود دارد. آنچه بیشتر، شیخ الرییس را درزمره ملتزمان به نظریه فطرت قرار می دهد، بازتعریف عرضه شده ازسوی او درباره انسان است. وی تاکید کرده فصل انسان نه ناطق بودنش، بلکه نفس انسانی است و از ویژگی‏ های این نفس، استعداد نطق است. تاکید ابن سینا بر وجودداشتن میل و عشق ویژه انسان به پروردگار و زیبایی دوستی را می‏ ‏توان به عنوان دیگر لوازم حقیقت وجود نفس انسانی، تاکیدی بر بعد گرایشی سرشت انسان محسوب کرد.