بررسی تفسیری کم کاری در قرآن کریم با تکیه بر توسعه معنایی «تطفیف» و «بخس»

کم‌کاری از معضلات اجتماعی است که هر چند با این عنوان در آیات قرآن مجید مطرح نشده است، اما با سازوکارهای مختلف می‌توان احکام و معارف مرتبط با آن را از قرآن کریم استخراج نمود. قرآن کریم با طرح واژگانی نظیر: «تطفیف»، «بخس»، «کیل» و «وزن» به معضل کم‌فروشی تصریح کرده و عواقب شوم آن را در آیات مختلفی بیان نموده است. در مقاله حاضر با رویکردی به معناشناسی واژگان مزبور و توجه به مباحثی نظیر: «تنقیح مناط»، «الغای خصوصیت» و «مستقلات عقلیه» توسعه‌ای در معنای تطفیف و بخس مطرح شده است. تعمیم مزبور به کمک دسته‌بندی آیات قرآن کریم، در چهار دسته: آیات تصریح‌کننده به‌عنوان تطفیف و بخس؛ آیات ناظر به قوانین سنجش؛ آیات آمره به احسان و درستکاری و آیات عام و فراگیر، مدلل گشته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که به لحاظ لغوی تطفیف و بخس اختصاصی به کم‌فروشی نداشته و کم‌کاری نیز می‌تواند ذیل عناوین مزبور درج گردد.