بررسی طراحی فضای آموزشی با رویکرد کاهش استرس با استفاده از طراحی بیوفیلیک (زیست گرا)

امروزه یادگیری علوم مختلف به یکی از نیازهای اساسی انسان ها تبدیل شده است و موانع متعددی وجود دارد که سرعت یادگیری را کاهش می دهد؛ ازجمله این موانع می توان به استرس اشاره کرد. استرس نوعی پاسخ به تغییرات عاطفی یا فیزیکی ایجادشده در محیط و شرایط زندگی دانش آموزان است که می تواند با توجه به سن، موقعیت زندگی و شخصیت آن ها به گونه های مختلف بروز پیدا کند. فضای یادگیری اگر به طور مناسب طراحی شود، می تواند بخش زیادی از استرس را در دانش آموزان از بین ببرد. کاهش استرس در دانش آموزان می تواند به کشف استعدادهای نهفته آن ها، افزایش اعتماد به نفس و استفاده حداکثر از پتانسیل آن ها منجر شود که یادگیری را افزایش خواهد داد. همچنین پژوهش های مختلفی در کشورهای غربی و داخل در زمینه تاثیر معماری بر کاهش استرس کاربران صورت گرفته است که تعدادی محدودی از آن ها به تاثیر معماری فضای آموزشی بر کاهش استرس با روش ها و رویکردهای پژوهشی مختلف انجام گرفته است که هرکدام دارای مشکلات و ایرادات پژوهشی در دو حوزه دانش موضوعی و روش شناختی و... هستند. تحقیقات نشان داد پژوهش های متنوعی در سه حوزه روان شناسی محیط، روان شناسی و معماری فضاهای آموزشی انجام پذیرفته است؛ اما در فصل مشترک این سه موضوع پژوهش های کافی و دقیقی یافت نشد. این تحقیق قصد دارد با داشتن رویکردهای کمی و کیفی به موضوع در دو حوزه دانشی روان شناسی (استرس، نظریات استرس) و معماری (روان شناسی محیط فضاهای آموزشی، معماری فضاهای آموزشی، سلامت و معماری و...) بپردازد. این پژوهش برخی مزایا برای گروه دانش آموزان، معلمان و به طورکلی کاربران فضاهای آموزشی در عمل خواهد داشت؛ به گونه ای که دانش آموزان و معلمان در محیط های سلامت محور قادر خواهند بود با تامین نیازهای جسمی و روانی خود، استرس را در خود کاهش دهند. درنهایت این کاهش استرس منجر به تامین نیاز روانی دانش آموزان و تقویت انگیزه تحصیلی در دانش آموز شده و افزایش یادگیری را در پی خواهد داشت. هدف پژوهش حاضر، شناخت عوامل کالبدی موثر بر کاهش استرس دانش آموزان در فضاهای آموزشی مدرسه است. تا شرایط افزایش بهره وری در مدارس  فراهم شده و بدین ترتیب مدارس نقش پررنگ تری در پیشرفت و ارتقای علمی کشور داشته باشند. در واقع هدف از این پژوهش این است که تاثیر ابعاد کالبدی کاهنده استرس مورد ارزیابی واقع شود.

به کمک روش دلفی از خبرگان رشته معماری خواسته شده است تا به دسته بندی عوامل موثر کالبدی بر کاهش استرس بپردازند؛ سپس به کمک تحلیل سلسه مراتبی(AHP) به تحلیل آزمون پرداخته شده است.

پس از انجام کامل تحلیل سلسله مراتبی در ابتدا به رتبه دهی معیارهای اصلی با توجه به هدف و سپس رتبه بندی زیر معیارها به طور دقیق پرداخته و درصد اهمیت هرکدام نیز مشخص شد. ازمیان معیارهای اصلی، تلفیق طبیعت و محیط با وزن 534/0 بیشترین وزن را کسب کرده است؛ بنابراین در میان معیارهای اصلی بالاترین اهمیت را دارد. معیارهای الگوبرداری از طبیعت و ویژگی های فضایی محیط نیز در رتبه های بعدی قرار دارند. در ادامه به مقایسه زوجی زیرمعیارهای تلفیق طبیعت و محیط و ترتیب اهمیت آن ها پرداخته شد که زیرمعیار نور با وزن 541/0 رتبه اول را به خود اختصاص داده است و زیرمعیارهای گیاهان و مناظر طبیعی و اکوسیستم ها در رتبه های بعدی قرار دارند.

  در طراحی هنرستانی با رویکرد کاهش استرس به وسیله معماری زیست گرا، نور به عنوان مهم ترین عامل و پس ازآن به ترتیب گیاهان در داخل و خارج از محیط، مناظر طبیعی و اکوسیستم ها باید در طراحی مورد توجه قرار گیرند.