ارزیابی مقایسه ای عملکرد ملکه های اصلاح شده زنبورعسل ایرانی (Apis mellifera meda Skorikov 1929) در شرایط اقلیمی استان کردستان

استفاده از ملکه های اصلاح شده و دارای صفات مطلوب عملکردی و رفتاری از ارکان مهم موفقیت در امر پرورش زنبورعسل می باشد. تحقیق حاضر با هدف ارزیابی عملکرد ملکه های اصلاح شده زنبورعسل ایرانی با ملکه های شاهد (ملکه های بومی اصلاح نشده) در زنبورستان های بخش خصوصی استان کردستان طی سال های 1396 الی 1400 اجرا شد.

در مطالعه ی حاضر، ملکه های لایه ی سوم که حاصل ملکه های اصلاح شده طرح کلان اصلاح نژاد زنبورعسل ایرانی بودند، در شش زنبورستان بخش خصوصی استان کردستان در کنار ملکه های بومی اصلاح نشده (به عنوان شاهد) از لحاظ صفات تولید عسل، بچه دهی، زمستان گذرانی، رفتار آرامش روی قاب و رفتار تهاجمی، مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای ارزیابی ملکه ها، پرسشنامه های خاصی  طراحی و در اختیار زنبورداران قرار گرفت  تا ملکه های لایه سوم طرح را  به همراه ملکه های شاهد در زنبورستان خصوصی خود در سال های مورد مطالعه، ارزیابی نمایند.

نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ملکه روی همه صفات مورد مطالعه در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. اثر سال روی صفات تولید عسل و بچه دهی در سطح احتمال 1 درصد و روی صفت آرامش روی قاب در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بود. اثر شهرستان، روی صفت بچه دهی معنی دار بود (0/01<P). همچنین، براساس نتایج به دست آمده، اثرات متقابل ملکه - سال و سال - شهرستان روی صفات بچه دهی و تولید عسل به ترتیب در سطح احتمال 1 و 5 درصد معنی دار بودند. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که کلنی های دارای ملکه های اصلاح شده، از لحاظ صفات بچه دهی، رفتار تهاجمی، رفتار آرامش روی قاب و زمستان گذرانی، نسبت به کلنی های دارای ملکه های بومی در شرایط اقلیمی استان کردستان، به طور معنی داری برتری داشتند (0/05 <P). برتری و پیشرفت نسبی قابل قبولی هم از لحاظ صفت تولید عسل در ملکه های اصلاح شده در تمام سال های مورد مطالعه در مقایسه با ملکه های بومی در شرایط اقلیمی استان کردستان مشاهده گردید ولی با توجه به وراثت پذیری پایین این صفت، این برتری و پیشرفت معنی دار نبود.

در مجموع، نتایج این تحقیق، پیشرفت و بهبود اصلاحی صفات هدف و برتری ملکه های اصلاح شده زنبورعسل ایرانی را در مقایسه باملکه های بومی اصلاح نشده در شرایط اقلیمی استان کردستان، نشان داد. با عنایت به برتری و بهبودهای معنی دار در اکثریت صفات مورد مطالعه در ملکه های اصلاح شده حاصل از طرح کلان اصلاح نژاد زنبورعسل ایرانی، می توان استنباط کرد که زنبورعسل ایرانی از لحاظ ژنتیکی، ظرفیت اصلاح را دارد. بنابراین، پیشنهاد می شود در ادامه ی این تحقیق، با تلاش بیشتر در جهت تثبیت ژنتیکی بهبودهای حاصل و جلوگیری از هموزیگوسیتی آلل های جنسی که اثر مستقیم در کاهش عملکرد کلنی ها دارد و نیز استفاده از روش های نوین اصلاح نژادی در مقابله با مشکلات جدید صنعت زنبورداری اقدام شود.