بررسی رمزگان ارجاعی و فرهنگی در آموزه های اخلاقی منظومه لیلی و مجنون نظامی بر اساس مبانی نظریه رمزگان ها از رولان بارت

لیلی و مجنون نظامی یکی از متون برجسته در گستره ادب فارسی است که به علاوه بر موضوعات عاشقانه و شخصی به مفاهیم اخلاقی و تعلیمی هم می پردازد. شاعر گاهی با سنت شکنی های آگاهانه، کلام خود را پیچیده و دیریاب کرده و رمزهایی را در لایه های زیرین شعر گنجانیده است که مخاطب جزیی نگر را به سوی معنا راهنمایی می کند. در دوران معاصر، علم نشانه شناسی به عنوان روشی برای تحلیل ابعاد جدیدی از یک اثر به کار می رود و یکی از متغیرهای مهم آن، رمزگان نام دارد. رولان بارت، پژوهش هایی را در این باره انجام داده و رمزگان را به پنج نوع کنشی، هرمنوتیکی، نمادین، معنابنی و فرهنگی تقسیم کرده و برای هرکدام کارکردی را شرح داده است. در مقاله حاضر، با استناد به منابع کتابخانه ای و روش تفسیری از نوع کیفی، موضوعات اخلاقی در لیلی و مجنون بر اساس رمزگان ارجاعی و فرهنگی کاویده شده است تا اهداف انسان ساز نظامی از بازگویی این اندرزها کاویده شود.

نتایج کلی تحقیق نشان می دهد که در سطح رمزگان فرهنگی، ایدیولوژی و بینامتنیت دینی و عرفانی برای تبیین آموزه ها نمودی فراگیر و ملموس دارد. نویسنده با استناد به دو منبع اصلی و مهم اسلامی و صوفیانه، موضوعات مورد نظر خود را در اختیار مخاطبان قرار داده است. مهم ترین آموزه های اخلاقی این اثر عبارتند از: سفارش به عشق ورزی و بازگفت شاخصه های عشق حقیقی؛ ستایش حق تعالی و توسل به او؛ توصیه به شادباشی و غنیمت شماری لحظه ها؛ هدفمند بودن آفرینش؛ اهمیت وفاداری و لزوم حفظ پیمان؛ صبر و بردباری.