تبیین احکام و اخلاق اسلامی در آمایش سرزمین (نمونه موردی: منطقه خراسان)

هدف اساسی آمایش سرزمین چیدمان سه مولفه مهم جمعیت، سرمایه و منابع طبیعی برای تحقق مطلوب‏ترین، عادلانه‏ ترین و پایدارترین سازمان فضایی در سرزمین است. همچنین از مصادیق رعایت عدل و حقوق برابر انسان‏ها و همچنین از ویژگی‏های جامعه‏ ی اسلامی توزیع مناسب خدمات و امکانات می‏باشد. در این راستا، پایبندی به احکام و حقوق شهروندی در ابعاد مختلف امری الزامی است. متاسفانه علی‏رغم وجود مسیولین و متخصصین متعهد و پایبند به اصول و احکام گفته شده، افراد ذی‏نفوذ با مداخله‏ی نابجای خود، موجب نقض احکام و حقوق شهروندی می‏شوند. درنتیجه مساله‏ ی اصلی این پژوهش، خلاء احکام اسلامی در فرآیندهای آمایش سرزمین است که در منطقه‏ ی خراسان نیز ابعاد مختلفی از بی ‏عدالتی و توسعه ‏های نامتوازن را رقم زده‏است. این پژوهش، میان ‏رشته ‏ای بوده و به روش توصیفی_تحلیلی و با استدلال منطقی انجام می‏شود. با مطالعه‏ی کتابخانه‏ای‏ و با تحلیل محتوای متون و استدلال منطقی، ارتباط احکام و حقوق اسلامی که در زمینه‏ی پروژه‏ های عمرانی مطرح شده ‏اند به طور خاص با آمایش سرزمین بررسی شده ‏است. با شناسایی دقیق احکام و قوانین ناظر بر آمایش سرزمین، وضعیت هر یک از آن‏ها در نمونه‏ ی مورد مطالعه‏ ی پژوهش بررسی شده‏است. درنهایت تعدادی پیشنهاد به عنوان راهکار ارایه شده‏است. دلایل ناکامی و یا ناکارآمدی بسیاری از پروژه ‏ها و همچنین نارضایتی و بی عدالتی ایجاد شده در جامعه، نادیده گرفتن ابعاد حقوقی و احکام اسلامی می‏باشد که پایبندی و توجه به آن‏ها در کنار قوانین متعدد موجود، الزامی و راه‏گشا است. در این راستا ضروری است که جایگاه احکام و حقوق اسلامی در هرنوع طرح و برنامه‏ی شهرسازی و آمایشی، تبیین و تدقیق گردد. به طور اصولی از ابتدای امر، یعنی از مرحله‏ی گزینش متخصصان به جنبه ‏های اعتقادی و شخصیتی آنان پرداخته شود. علاوه بر نظارت‏ های تخصصی و فنی رایج، نظارت‏های حقوقی و اعتقادی در تمامی فرآیندهای برنامه ‏ریزی تا اجرا و بهره برداری، به طور جدی دنبال شود.