پراکنش جغرافیایی و نحوه مقابله با باد سموم در تاریخ ایران دوره اسلامی

یکی از موضوعات جالب و مغفول در مطالعات تاریخ اجتماعی ایران، نحوه مقابله با چالش های طبیعی و اقلیمی از جمله بادهای گرم یا سرد است. نمونه مهم بادهای گرم با عنوان باد سموم در منابع مختلف اشاره شده مورخان، جغرافی دانان و طبیبان بوده است؛ ازین رو پژوهش حاضر در صدد پاسخگویی به این پرسش است که «باد سموم» چه ویژگی هایی دارد و در نظام طب ایرانی به چه نحوی با آن مقابله می شد؟ مقاله حاضر در گام اول به بررسی پراکنش جغرافیایی و تاریخچه و در گام دوم به تبیین رویکرد شناختی و رفتاری طبیبان در مقابله با باد سموم و عوارض حاصل از آن پرداخته است. یافته های پژوهش حاضر بر اساس رویکرد توصیفی تحلیلی بیانگر آن است که باد سموم، به منزله یک چالش اقلیمی، در دوره های مختلف تاریخی و در مناطق مختلف جغرافیایی مورد توجه بود. منطقه جغرافیایی وزش این باد در ایران بیشتر شامل مناطق جنوبی (شرقی غربی) و دوره زمانی وزش آن از اواخر بهار تا اواخر تابستان بوده است. به لحاظ کیفی، شاخصه اصلی باد سموم گرمی و خشکی بود. وزش این باد حیات انسان، زیست گیاهی و جانوری منطقه را با مشکلاتی روبه رو می کرد. مواجهه با باد سموم موجب بروز عوارض بدنی مهلکی در بدن فرد می شد که طبیبان با عنوان «سموم زدگی» از آن یاد کرده اند. تدابیر پیشگیرانه جهت مقابله با گرما و باد سموم و انواع روش های درمانی برای رفع عوارض حاصل از رویارویی با این باد، توسط طبیبان در چارچوب طب اخلاطی ارایه شده است.