مانی، جهانی شدن و مسئله خط و زبان

مانی پیامبر ایرانی نژاد که در سرزمین بابل ظهور کرد یکی از پیام آوران دینی دنیای کهن بوده است. آیین مانی را یکی از آموزه های گنوستیکی به شمار می آورند که به مدت چند قرن توانست توجه عده زیادی را در گوشه و کنار جهان به خود جلب کند. یکی از وجوه اهمیت آیین مانی این بوده است که بنیانگذار این دین از همان ابتدا به جنبه های تبلیغاتی آن اهمیت داده است و این هدف را در ذهن پرورانده که دینی جهانی پدید آورد تا وحدت بخش دنیای آن روز باشد. برای رسیدن به این هدف مانی هوشمندانه زبان سریانی دنیای آن روز را در نگارش آثار عمده خود – جز شاپورگان که به زبان پهلوی بود – بکار گرفت. اما مهمترین کار مانی ابداع الفبایی بود که از خطوط سریانی رایج در بین النهرین گرفته شده بود و مانی این خط ساده و خوانا را برای نگارش اندیشه های خود بکار گرفت. به این ترتیب به کمک این خط با تالیف کتب گوناگون و ترجمه این کتب، مانی توانست قلمرو آیینه خود را در بسیاری از سرزمین های دنیای آن روز گسترش دهد و دینی نسبتا جهانی پدید آورد.