تحویلی نگری عمده ترین خطای روش شناختی در پژوهش علوم

تعارضات ناشی از حصرگرایی و تحویلی نگری در ابعاد گوناگون شناخت، مانع مهمی در دست یابی اندیشمندان به شناخت گسترده و همه جانبه بوده است. با توجه به آنکه یکی از عمده ترین موانع در فرآیند پژوهش تحویلی نگری است، آسیب شناسی دوره های چندگانه پژوهش لازم است مورد بررسی قرار گیرد. ذات گرایی و غایت گرایی اندیشه ارسطویی و عدم توجه به شرایط و روابط متقابل پدیده ها به همراه جزم گرایی از علل ناکارآمدی این شیوه پژوهش بود که منجر به تحویل های مختلف مثل تحویل مسائل فلسفه به کلام یا منطق و سرانجام به زبان یا روان شناسی شد. شیوه عینیت گرای مدرن با پوزیتیویسم برای رفع موانع تفکر ارسطویی جایگزین آن شد. توجه صرف به تئوری، روش استقرایی و مشاهده و توصیف پدیده ها به جای تفسیر آنها مهمترین ویژگی شیوه پوزیتیویسم است که موجب شد همه معرفت بشر با بخشی از آن یعنی علوم طبیعی یکی گرفته شود و کل معرفت به بخشی از آن تحویل گردد. چنین خطایی اندیشمندان پست مدرن را به تردید در تفکرات پوزیتیویسم سوق داد. دوران پست مدرن با عصر اثبات و ابطال تئوری ها، توجه ویژه به روش و برنامه های تحقیقاتی، تحویل علم به عوامل جامعه شناختی دانشمندان، آنارشیسم و نسبیت گرایی و سرانجام کثرت گرایی افسار گسیخته همراه است. در هر یک از این گرایش ها در واقع فرآیند پژوهش به بخشی از آن تحویل می شود. فرا پست مدرنیسم با کنکاش در این خلل های معرفتی به جستجوی دیدگاهی در پژوهش می پردازد که ویژگی آن در نظر گرفتن تمام دیدگاه ها و دوری از یکسونگری در پژوهش و روش های آن است. چنین دیدگاهی پژوهش را یک فرآیند ذهنی صرف نمی داند، بلکه عوامل گوناگون مانند عوامل جامعه شناختی، روان شناختی و حتی زیست شناختی و سایر عوامل دیگر را در آن مؤثر می داند.