عقل و عقلانیت در اندیشه سیاسی شیعه

((عقل)) و ((عقلانیت)) دو مبحث مبنایی در اندیشه های سیاسی فقهی و کلامی شیعه است که با تفسیر و تعبیری که از آنها به عمل میآید، زمینه ساز یا باز دارنده ((آزادی)) است. در مکتب شیعه، فقی هان اصول گرا با طرح این دو مبحث در عین حال که از اخباری ها فاصله گرفته اند، با نگرش خاصی به تبیین مبحث ((عقل)) پرداخته اند که به تصلب افتاده اند. در مقابل، عموم فقی هان و بالاخص امام خمینی با پرداختن به عناصری مانند ((عرف))، ((سیره عقلا))، ((سیره متشرعه))، ((مصلحت)) و ((اصل اباحه)) به عنوان منابع درجه دوم شریعت و ابزار مجتهد برای بازتفسیر سیال و پویای شریعت منقول (قرآن و روایات معصومان)، گفتمانی را باز سازی کرده اند که فضای فکری مناسبی برای تحقق آزادی سیاسی ایجاد می کند. مقاله حاضر با طرح این امور از دیدگاه امام خمینی کوشیده ارتباط آنها را با آزادی سیاسی توضیح دهد.