ماهیت و وجود از نگاه شیخ اشراق

هدف اصلی پژوهش پیش رو بررسی وجود و ماهیت در فلسفه سهروردی است. به یقین در بین مسایل فلسفی، کمتر مساله ای می توان یافت که اهمیت آن به اندازه شناخت ماهیت و وجود باشد. در این میان چنان که رایج شده است نگاه شیخ اشراق درباره ماهیت و وجود با ابن سینا و ملاصدرا متفاوت شمرده شده است و مجادلاتی پردامنه را برانگیخته است. اگر در نگاه صدرا، وجود اساس تمام معارف به شمار آمده است، در نگره شیخ اشراق، وجود امری اعتباری بوده، معانی سه گانه آن مفاهیمی اعتباری و ناشی از انتزاع عقلی اند.
شایان توجه است که با توسعه مسایل جدید کلامی و فلسفی، نه تنها از اعتبار و اهمیت این دو مفهوم اساسی کاسته نشده است، بلکه همسان با فلسفه کلاسیک در فلسفه مدرن، وجود و ماهیت جزو بنیادی ترین مفاهیم اساسی به شمار می آیند، به گونه ای که حل و فهم بسیاری از مسایل فلسفی در گرو شناخت دقیق این دو واژه اساسی است. از این رو پژوهش حاضر کوشیده است با بیان خاستگاه مباحث وجود و ماهیت، معانی و کاربردهای هریک از این دو و ارائه نمونه هایی از عبارات شیخ اشراق، در سه محور کلی به این سوال اساسی پاسخ دهد که آیا ماهیتی که شیخ اشراق آن را مجعول و حقیقت نوری می داند همان ماهیتی است که ملاصدرا درباره آن می گوید «ما شمت رایحه الوجود» یا این که نوعی خلط بین مصداق و مفهوم صورت گرفته است و نزاع ها بیش از آن که محتوایی باشد، جدال هایی گفتاری است.