جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در سازمان همکاری شانگهای؛ ضرورت عمل گرایی در یک «اتحادیه سیاسی»

سازمان همکاری شانگهای از جمله نهادهای مهم منطقه ای است که ایران می تواند با حضور موثر در آن از ظرفیت های ابزاری و حقانیت بخش این نهاد برای افزون سازی منافع خود استفاده کند. صرفه نظر از منافع خرد، یکی از مطلوبیت های کلان عضویت موثر در این سازمان، مشارکت نسبی در چگونگی تنظیم ترتیبات در مرزهای شمالی کشورمان است. به رغم وضوح این مزایا، روندها حاکی از عدم حضور موثر تهران در این سازمان است. در میان عوامل مختلف، ترجیح رویکرد «یک سو نگر» به «عمل گرا» و پیرو آن اتکای به «فرض های پیشینی» چون ضدیت ماهوی سازمان همکاری شانگهای با غرب، «دشمنی» پایدار میان مسکو و واشنگتن و تلقی از روسیه به عنوان «شریک راهبردی» سببی مهم در این ناکامی بوده است. به تبع این «فرض ها»، ایران در پی آن بوده تا به کمک «دوستان» خود در این سازمان، نسبت به جبهه سازی در برابر غرب اقدام نماید. در مقابل، روسیه بر اساس اصل «عمل گرایی» در سیاست خارجی خود به سازمان همکاری شانگهای و اعضای آن صرفا به عنوان ابزارهایی برای تامین منافع «عینی» خود می نگرد. به این اعتبار و با عنایت به حضور هم زمان ایران و روسیه در سازمان همکاری شانگهای، در این نوشتارضمن قیاس رویکرد تهران و مسکو به این سازمان، چرایی ناکارآمدی حضور ایران به روش توصیفی- تحلیلی مورد تحلیل قرار خواهد گرفت.