آموزش علوم دینی در مساجد خراسان بزرگ در عصر سامانی

سده های میانه اسلامی را به یک اعتبار می توان عصر فعالیت های آموزشی مساجد دانست. با گذر از دوره فتوح اسلامی که غازیان و مجاهدان در سلسله مراتب عالیه آن جای داشتند، نوبت به علما رسید که تمدن اسلامی برای تحکیم مبانی علمی و نظری خود به آن ها محتاج بود. برگزاری حلقه های علمی و حضور قاریان، محدثان، مفسران و فقها در مساجد، نشان دهنده پویایی و رشد این نهاد دینی و آموزشی در این برهه از تاریخ اسلام بود. این که در این میان، کارکردهای آموزشی مساجد سامانی از چه صبغه ای برخوردار بود و علمای تحت سیطره این خاندان حکومتگر در رشد علوم دینی در دنیای اسلام چه نقشی ایفا نمودند، عمده ترین پرسشی است که این مقاله می کوشد تا برای آن پاسخی جستجو کند. یافته های این پژوهش که مبتنی بر روش کیفی و رویکرد توصیفی-تحلیلی است، نشان می دهد که سیاست مذهبی امرای سامانی همسو با خلفای عباسی، در پرورش علوم دینی در خراسان و ماوراءالنهر موثر واقع شد. از سوی دیگر، اهتمام علمای قلمرو سامانی در برگزاری جلسات آموزشی و تدریس علوم دینی در مساجد، موجب اقبال طلاب از سراسر جهان اسلام به خراسان و ماوراءالنهر، با هدف کسب علم از محضر آن ها گردید.