نشریه مطالعات توسعه اجتماعی - فرهنگی
سال پنجم شماره 4 (پیاپی 20، بهار 1396)

گسترش شبکه های مجازی و اینترنت شیوه های جامعه پذیری سنتی را با تغییرات اساسی مواجه کرده است. هدف مطالعه حاضر بررسی جامعه پذیری مجازی نوجوانان دانش آموز مقطع متوسطه دوم شهر ساری بوده است. جامعه آماری این مطالعه را کلیه دانش آموزان مقطع متوسطه دوم شهر ساری بوده و حجم نمونه تحقیق با استفاده از فرمول کوکران 380 نفر برآورد شده است. روش پژوهش پیمایش بوده و داده ها از طریق پرسشنامه گردآوری شده اند. مطابق یافته های توصیفی میزان جامعه پذیری 64 درصد دانش آموزان متوسط، 14 درصد زیاد و 22 درصد از آنها نیز جامعه پذیری مجازی کمی داشته اند. نتایج حاصل از آزمون رگرسیون چند گانه نشان داد متغیرهای نیازهای انسجام شخصی (82/0 =β) ، نیازهای گریز از واقعیت (4/0 =β) ، نیازهای انسجام اجتماعی (35/0 =β) بیشترین تاثیر را بر جامعه پذیری مجازی داشته است. علاوه بر این متغیرهای مستقل پژوهش به میزان 43/0 از واریانس متغیر وابسته جامعه پذیری مجازی را تبیین می کنند. همچنین یافته های تحقیق نشان داد که تفاوت معنی داری در جامعه پذیری مجازی نوجوانان بر حسب جنسیت وجود ندارد.

در این پژوهش، با بهره گیری از تحلیل شبکه ای موضوع توسعه و توسعه نیافتگی در ایران، با رویکردی تاریخی - تجربی، و با استفاده از روش تحلیل ثانویه ی یافته های تجربی مورد بررسی قرار گرفته است. مبنای بررسی و تحلیل این پژوهش چند پژوهش پیمایشی ملی، به ویژه پیمایش ملی رفتارهای فرهنگی ایرانیان و دو پیمایش ملی ارزش ها و نگرش های ایرانیان، که در سال های 1378، 1379 و 1382 انجام شده اند، بوده است. یافته های پژوهش نشان دادند که بین متغیرهای سرمایه ی اجتماعی، توسعه ی اجتماعی و توسعه ی همه جانبه ی جامعه، رابطه وجود دارد. پیش فرض پژوهش این بوده است که ضعف سرمایه ی اجتماعی باعث عدم توسعه ی اجتماعی شده، و این پدیده نیز، به نوبه ی خود، می تواند نقش مهمی در عدم توسعه ی جامعه داشته باشد. این یافته ها نشان دادند که از نظر برخی عناصر مهم توسعه ی اجتماعی، همچون اعتماد به گروه های اجتماعی، مشارکت اجتماعی، پایبندی به ارزش ها و هنجارهای اجتماعی، احساس عدالت اجتماعی، تعلق به هویت و فرهنگ ملی و احساس وفاداری به جامعه در جامعه ی ایران وضعیت مطلوبی وجود ندارد. در نتیجه، فقدان توسعه در این ابعاد مهم از زندگی اجتماعی، که همان عدم توسعه ی اجتماعی است، می تواند توسعه نیافتگی در ابعاد دیگر جامعه را به دنبال داشته باشد.

نگرانی های گسترده پیرامون مسائل زیست محیطی، لزوم ایجاد تغییر و تحولاتی در زمینه تولید و مصرف را آشکار ساخته است. معرفی محصولات سبز، به عنوان جایگزینی برای محصولات رایج در بازار که به سلامت انسان و محیط زیست آسیب می رساند و ترویج فرهنگ مصرف سبز در جامعه و شناخت عوامل موثر بر آن، می تواند راه حلی برای بهبود وضعیت محیط زیست باشد. این پژوهش، با هدف بررسی نقش عامل فردی و محیطی موثر بر قصد خرید سبز مصرف کننده و با تاکید بر ابعاد ارزش ادراک شده انجام گرفته است. تحقیق حاضر از حیث هدف، یک تحقیق کاربردی و از نظر روش توصیفی-پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش، مصرف کنندگان محصولات سبز در شعب فروشگاه های بامیکا در سطح شهر تهران می باشد. نمونه گیری به شیوه تصادفی بوده و مطالعه بر روی 355 پرسش نامه انجام شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از مدل یابی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار SPSS و Lisrel استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد از میان عوامل ادراکی و محیطی تعریف شده، به ترتیب، مسئولیت پذیری زیست محیطی ادراک شده و هنجارهای اجتماعی دارای بیش ترین تاثیر و پس از آن به ترتیب کانون کنترلی خارجی، دیداری زیست محیطی قرار داشتند. در میان ابعاد ارزش ادراک شده، بعد احساسی نقش پررنگ تری در تقویت قصد خرید سبز ایفا کرده و بعد اجتماعی ارزش ادراک شده، رابطه معناداری با قصد خرید سبز نداشت.

وسایل ارتباط جمعی به عنوان مهمترین مجرای ارتباط سیاسی، می توانند نقش تعیین کننده و حساسی در میزان مشارکت سیاسی داشته باشند. بنابراین مطالعه علمی درباره نقش وسایل ارتباط جمعی در تغییرات مشارکت سیاسی بسیار با اهمیت و ضروری می باشد. با توجه به این مهم، هدف از این مطالعه، شناسایی رابطه بین میزان مصرف رسانه ای با مشارکت سیاسی شهروندان است. روش تحقیق، از نوع پیمایشی بوده که طی آن 407 نفر از شهروندان بالای 19 سال شهر گرگان، در نیمه اول سال 1395 با استفاده از روش نمونه گیری تصافی طبقه ای متناسب انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ی محقق ساخته بوده که اعتبار ابزار با استفاده از اعتبار صوری و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ مورد تائید قرار گرفت. فرضیه اصلی پژوهش دال بر این است که با افزایش مصرف رسانه ای، میزان مشارکت سیاسی نیز افزایش می یابد. نتایج نشان داد که بین میزان استفاده از تلویزیون ایران، مطبوعات و کتابهای غیردرسی با میزان مشارکت سیاسی همبستگی معنی داری وجود دارد. همچنین مشخص شد که بین جنسیت با مشارکت سیاسی تفاوت معنی داری وجود دارد به طوری که مشارکت سیاسی مردان بالاتر از زنان می باشد.

مسئله کجروی به عنوان عاملی جهت ممانعت از شکوفا ساختن استعدادها حائز اهمیت می باشد. وچون نوجوانان سرمایه های اصلی یک کشور هستند لذا کجروی نوجوانان تاثیر مستقیم بر آینده کشور دارد و حائز اهمیت است. تحقیق حاضر با روش پیمایش و ابزار پرسش نامه با هدف میزان و شناسایی نوع کجروی اجتماعی در بین نوجوانان دانش آموز 12-18ساله ساکن شهر ساری در سال تحصیلی 1395-1394 انجام شده است. در این پژوهش حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر می باشد و روش نمونه گیری روش طبقه بندی تصادفی است. جهت شناسایی انواع کجروی اجتماعی از آزمون تحلیل عاملی استفاده شده است و جهت طبقه بندی مناسب بر مبنای همگنی موجود در بین شاخص های انواع کجروی ، آنها را به شیوه تحلیل خوشه ای مورد سنجش و تفسیر و تبیین قرار دادیم. در این تحقیق پنج نوع کجروی بین دانش آموزان شناسایی شد که عبارتند از: 1- کجروی نوع اعتیاد به مواد مخدر و محرک که به میزان 5/5%. 2- کجروی نوع خرابکاری که به میزان 3/8%. 3- کجروی نوع فرهنگی (بدحجابی) به میزان 6/9% 4- کجروی نوپدید به میزان 5/14% 5- کجروی طبیعت آزار به میزان 6/15 درصد.

«طبقه بندی اجتماعی» یکی از مفاهیم مهم در حوزه علوم اجتماعی به شمار می آید. این مفهوم که توزیع افراد جامعه با سطح اقتصادی و اجتماعی مشابه است، برآیند تحول و توسعه جامعه و پیچیدگی روابط انسانی در زمینه های گوناگون است؛ اما در عین حال، در ادوار مختلف منشا نابرابری های اجتماعی، توزیع ناعادلانه امکانات و در نتیجه رکود جامعه نیز بوده است. در ایران باستان و به تبع آن در شاهنامه فردوسی که داستا نهای آن عمدتا برآمده از خداینامه های دوره ساسانی و منابع پهلوی است، طبقه بندی اجتماعی و نوع روابط طبقات مختلف، موجد تحولات و چالشهای گوناگونی بوده است. مقاله حاضر در پی آن است تا ضمن تبیین طبقه بندی اجتماعی در ایران باستان، این مفهوم را از منظر تحلیل گفتمان در شاهنامه فردوسی بررسی کند؛ نقش منابع قدرت و مناسبات ایدئولوژیک را در برجسته نمایی و طبیعی سازی آن واکاود و تاثیر آن را در فرایند توسعه جامعه ایرانی در شاهنامه و ایران باستان تحلیل نماید؛ براین اساس، نظام شبه کاست طبقاتی که موجب توزیع نابرابر قدرت، مالکیت و حیثیت اجتماعی به نفع گروهی خاص و به زیان سایر افراد جامعه می شود، یکی از موانع موثر بر توسعه اجتماعی و فرهنگی در ایران باستان -به ویژه در دوره ساسانی- بوده که به تبع آن در شاهنامه فردوسی بازنموده شده است.

در مقاله حاضر تلاش شده با استفاده از شاخص های ذهنی، سطوح و اختلاف کیفیت زندگی در 9 سکونتگاه روستایی دهستان زنگوان تعیین شود و ارتباط آن با میزان جمعیت روستاها مشخص گردد. تحقیق حاضر بر مبنای روش توصیفی - تحلیلی و بر اساس هدف از نوع مطالعات کاربردی است. جامعه آماری مورد مطالعه شامل همه روستاهای دارای بیست خانوار و بیشتر دهستان زنگوان است. تعداد نمونه ها با بهره گیری از فرمول کوکران، تعداد 248 خانوار به صورت نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند. شاخص ها و گویه های مورد در چهار بعد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و محیطی انتخاب شده اند. تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده از پرسشنامه به وسیله نرم افزار SPSS و با استفاده از آزمون T و تحلیل واریانس صورت گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از نامناسب بودن وضعیت شاخص های کیفیت زندگی در روستاهای دهستان زنگوان دارد، به طوری که بر اساس دیدگاه های جامعه نمونه، کیفیت آموزش، کیفیت اوقات فراغت، کیفیت محیط مسکونی، کیفیت زیرساخت ها، کیفیت درآمد و اشتغال، کیفیت محیطی پایین تر از حد متوسط ارزیابی شده اند. مولفه کیفیت سلامت و امنیت در حد متوسط است. همچنین، در این پژوهش رابطه معناداری مثبتی بین جمعیت و سطح کیفیت زندگی در روستاهای مورد مطالعه مشاهده گردید.

مساله اصلی تحقیق حاضر این است که حوضه دریاچه ارومیه در شرایط فعلی از چه ظرفیت هایی برای توسعه اکوتوریسم به عنوان اهرمی جهت احیای اقتصادی-اجتماعی برخوردار است.
دریاچه ارومیه به عنوان یکی از بزرگترین دریاچه های ایران است که اهمیت زیادی در بخش های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی این منطقه دارد ولی وضعیت افت تراز آب دریاچه و فرایند تدریجی خشک شدن آن نگرانی های ملی و بین المللی را به همراه داشته است.
در این مطالعه، با تکیه بر روش های کیفی، از تکنیک مصاحبه های نیمه سازمان یافته، فردی و گروهی، و مشاهده استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه ذینفعان مرتبط با احیای دریاچه ارومیه و ظرفیت های توسعه اکوتوریسم در این منطقه بوده است. در تحقیق حاضر از تکنیک هایSWOT،IEA،EIA،QSPM که در ارزیابی های استراتژیک بسیار پرکاربردند، بهره گرفته شد. بر اساس نتایج ارزیابی عوامل درونی و بیرونی مناسب ترین نوع استراتژی توسعه اکوتوریسم در حوضه دریاچه ارومیه از نوع انطباقی می باشد که در بین استراتژی های ارایه شده استراتژی شکل گیری مدیریت یکپارچه با کارکرد بین استانی احیای دریاچه ارومیه در راستای نیل به توسعه پایدار حوضه به عنوان مناسب ترین استراتژی توسعه اکوتوریسم در حوضه دریاچه پیشنهاد شد.