نشریه پدافند غیر عامل و امنیت
پیاپی 8 (بهار 1393)

شناخت دقیق و درست تهدید های بیولوژیک در زمان بحران برای کنترل و مدیریت حمله های بیوتروریستی، نقش موثر و مهمی در خنثی سازی فعالیت های تروریستی پنهان از طرف دشمنان ج.ا.ا. خواهد داشت که تعلل در آن، ضمن به هدر دادن وقت، انرژی و منابع مالی، می تواند آثار زیان بار و خطرناکی را به خصوص در حوزه نظامی به همراه داشته باشد. این پژوهش به عوامل موثر در برابر اقدام های بیوتروریسم در بخش دفاعی ج.ا.ا. می پردازد. شناسایی شاخص های اثرگذار در برابر اقدام های بیوتروریسم در بخش دفاعی ج.ا.ا به عنوان هدف اصلی این تحقیق موردتوجه قرار گرفته است. با بررسی اولیه به عنوان حدسی زیرکانه و فرض اصلی می توان بیان کرد که شاخص های آگاهی، زمان و شدت تهدید در مدیریت بحران، زمینه مساعدی را در برابر حمله های بیوتروریسمی فراهم نموده است. روش تحقیق به کاررفته در این پژوهش، روش توصیفی است. بر این اساس محقق با مراجعه به اسناد موجود کتابخانه ای و اینترنتی و جمع آوری اطلاعات میدانی با نظر خواهی از 79 نفر از استادان، متخصصان، خبرگان و کارشناسان حوزه های بیوتروریسم و مدیریت بحران در قالب پرسشنامه مشتمل بر 24 سوال تستی و 2 سوال تشریحی، بررسی های خود را به انجام رسانده و با توجه به محدود بودن جامعه آماری، کل نمونه آماری به صورت تمام شمار به عنوان حجم نمونه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. بر اساس تحلیل صورت گرفته از مجموع داده های جداول توصیفی و استنباطی در محدوده فرضیه های اصلی و فرعی و با نتایج حاصله از آزمون شاخص آلفای کرونباخ که به میزان 0.915 برآورد و اعتبارسنجی شد، نشان داد که سه شاخص آگاهی، زمان و شدت تهدید در کنترل و مدیریت بحران ناشی از تهدیدهای بیوتروریسم در بخش های دفاعی بسیار حائز اهمیت است.

این مقاله برای حل مسئله چیستی و چگونگی نقش رسانه در همبستگی ملی انجام شده است. هدف از انجام آن بررسی عملکرد رسانه در دو حوزه اطلاع رسانی و هویت سازی است. بررسی های انجام شده حاکی از آن است که رسانه به عنوان عامل تحول بخش در تفکر انسانی با پیشرفت فناوری به سرعت جایگاه خود را در جامعه بشری تثبیت و به لحاظ برخوردار بودن از ویژگی هایی چون سرعت در اطلاع رسانی اخبار و اطلاعات و اثرگذاری در باورهای فکری افراد جامعه تاثیر جدی داشته است. این تاثیر به واسطه تغییر در سمت وسوی نگرش توده، موردتوجه جدی دولت- ملت قرار دارد. این مقاله درصدد است برای یافتن پاسخ مناسب به این سوال که جایگاه رسانه در همبستگی ملی چیست و چه سازوکاری توان افزایش آن را دارد؟ با استفاده از روش گردآوری کتابخانه ای و با تاکید بر رهیافت گفتمان به این نتیجه رسیده که شاخص های تاثیرگذار بر همبستگی ملی از طریق رسانه با تاکید بر موضوع هایی چون درک درست از سمت وسوی تهدیدها و اطلاع رسانی مناسب و نفوذ در افکار عمومی به دست خواهد آمد.

هدف از به کارگیری کارکردهای پدافند غیرعامل، کاهش خسارت و تقلیل آسیب پذیری زیرساخت های حیاتی، حساس و مهم حوزه حمل ونقل ریلی کشور (راه آهن) در برابر حمله خصمانه و مخرب دشمن و افزایش قابلیت بقا و استمرار فعالیت ضروری خود در جابجایی نیروی انسانی، آماد و نظامی است که نتیجه این امر موجب ارتقای پایداری ملی می گردد. نتایج این پژوهش مبین آن است که 3/82 درصد پاسخ دهندگان جامعه آماری معتقدند که عوامل تهدیدکننده نظامی در سامانه حمل ونقل ریلی کشور از اهمیت ویژه ای برخوردار است و باعث آسیب پذیری به زیرساخت ها می گردد. این در حالی است که 3/84 درصد پاسخ دهندگان اعتقاد دارند که تاثیر برنامه ریزی سناریو محور، هم بند و یکپارچه بر طراحی زیرساخت ها، به کارگیری الزامات معمارانه پدافند غیرعامل در سازه ها نقش مهمی در افزایش بازدارندگی حوزه حمل ونقل ریلی کشور در برابر تهدیدهای نظامی دارند. گفتنی است 4/77 درصد پاسخ دهندگان نیز معتقد بودند؛ تاثیر ارزیابی و تخمین خطرپذیری های مرتبط برای برخورداری از فنون اختفا و استتار، استفاده از سازه های مقاوم به منظور بهبود کارکرد پدافند غیرعامل در برابر بمب گذاری ها و انفجارها و... نقش اساسی در کاهش آسیب پذیری بر زیرساخت های حمل ونقل ریلی کشور دارند. ازاین رو پیشنهاد می گردد، در طراحی محورهای جدید و تاسیسات مرتبط اصول پدافندی و ملاحظات امنیتی را لحاظ نموده تا تاسیسات امن و پایداری ایجاد گردیده و ضمن جلوگیری از انگیزش مطامع دشمنان، مانع از تبذیر سرمایه های ملی گردیم. البته تحقق این امر در صورت همکاری و تعامل مدیران شرکت راه آهن ج.ا.ا با سازمان پدافند غیرعامل انجام می پذیرد.

امروزه محیط زیست به دلیل ارتباط تنگاتنگ با انسان و تمامی موجودات و محدودیت منابع، موردتوجه خاص واقع می گردد. هوا از دیرباز در محیط زیست بشر نقش ایفا نموده، به طوری که بسیاری از پارامترهای امنیت و امنیت ملی را به خود اختصاص می دهد، آلودگی هوا به عنوان عنصری حیاتی در حفظ محیط زیست انسانی همواره موردتوجه خاص از طرف دشمنان و فرصتی بزرگ در دست دشمن به علت توان ایجاد تغییر در شاخص های حساس در عرصه های مختلف زیست محیطی تلقی می شود، ازآنجایی که الزامات پدافند غیرعامل همواره در ایجاد کاهش آسیب پذیری و ایجاد توانمندی در ادامه حیات و پایداری ملی تاثیر اساسی خواهند داشت بنابراین الزامات زیست محیطی پدافند غیرعامل با تمهیدات ویژه و موثر می تواند این تهدید بزرگ را به فرصتی باورنکردنی تبدیل نماید. تحقیق حاضر از نوع کاربردی و رویکرد حاکم بر تحقیق تحلیلی و آماری است، منطقه موردمطالعه شهر تهران است، در این پژوهش آلودگی هوا در اغلب روزهای سال در شهر تهران به اثبات رسیده است. داده های مورد استفاده در این پژوهش عبارتند از پرسشنامه و تحقیق کتابخانه ای که به خوبی نتیجه موردنظر را تایید می نمایند.

امروزه پدافند غیرعامل و کارکردهای آن در همه کشورها و در همه بخش های ارتش ها موردتوجه بوده و این مهم به واقعیتی اجتناب ناپذیر و امری حتمی تبدیل شده است تا جایی که رعایت اصول پدافند غیرعامل به عنوان بخشی از رهنامه دفاعی کشورها محسوب می گردد.
محقق در این مقاله در پی آن است تا نقش اصول پدافند غیرعامل را در ارتقای رزمی یگان های نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران موردبررسی قرار دهد و برای رسیدن به هدف بالا از روش توصیفی استفاده شده که پس از تجزیه وتحلیل داده ها به روش استنباطی مشخص گردید. نتیجه حاصله، اذعان می دارد که به ترتیب عوامل تفرقه و پراکندگی، فریب، مقاوم سازی استحکامات، استتار، اختفا و پوشش بیشترین تاثیر را بر ارتقا توان رزمی یگان های نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران دارد. بر این اساس تمرکز تلاش ها برای ارتقای توان رزمی یگان های نزاجا در حوزه پدافند غیرعامل باید بر مولفه های یادشده (به ترتیب اولویت) متمرکز و سازوکارهای لازم برای تقویت آن فراهم گردد.

جامعه ترسیم شده در افق 1404 جامعه ای است که در همه بخش های آن تهدید یا خطری در میان نباشد. ازاین رو در سند چشم انداز بیست ساله، امنیت سایبری یکی از مفاهیم کلیدی است. وجود احتمالی ضعف های اساسی در زنجیره ی تامین امنیت سایبری انواع شبکه های مراکز تولید و توزیع انواع سامانه های اجتماعی- فرهنگی در سطح کشور، نهادینه نشدن اقدامات پدافند سایبری فناورانه و بومی متناسب با انواع تهدیدهای آفند سایبری، اعمال فرماندهی و کنترل راهبردی، عملیاتی و اجرایی مفید و موثر در مورد انواع محصولات راهبردی، بخش های مختلف حوزه اجتماعی- فرهنگی کشور را با مشکلات زیاد مواجه نموده است. در این مقاله سعی شده است با آینده پژوهی تهدیدهای سایبری اجتماعی- فرهنگی در حوزه مسئولیتی ناجا با فن سناریوسازی، آمادگی لازم را برای مواجهه با سناریوهای مختلف در این عرصه ایجاد کرد. پس از تعیین سناریوها و انتخاب شاخص های کلیدی و نیروهای پیشران و انجام مراحل لازم طی گام های هفت گانه سناریوهای قابل پذیرش در ارتباط با موضوع اصلی، نسبت به ارائه پیشنهادهای مناسب برای ایجاد سطح مطلوبی از امنیت سایبری اجتماعی- فرهنگی در حوزه مسئولیتی ناجا اقدام می گردد.

چشم انداز اصلی و نهایی مطالعه آمایش سرزمین، پیدا کردن راه ها و رویه هایی برای «مدیریت فضای زیست» یا مدیریت خردمندانه سرزمین است. چنین کوشش هایی درپی یافتن راه هایی برای رفع نبود تعادل اقتصادی- اجتماعی است تا با گسترش رفاه و بهبود شرایط زندگی در مناطق مختلف زیست و برای گروه های اجتماعی که در آن مناطق زندگی می کنند، بستر توسعه متوازن، پایدار و درون زا فراهم شود. استان خوزستان با همه توانایی ها و امکانات بالقوه اقتصادی و اجتماعی که دارد، از تعادلی رضایت بخش برای زندگی مردم منطقه برخوردار نیست. بی تردید برخی عوامل طبیعی و اقلیمی، مانند گرمی هوا، رطوبت، کوهستانی بودن شرق استان و جلگه ای بودن مناطق مرکزی و غربی و مانند این ها، می تواند مشکلاتی در راه ایجاد توزیع متعادل امکانات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی فراهم نماید. در شرایط حساس کنونی و تهدیدات بالفعل و بالقوه دشمنان انقلاب اسلامی این مرزوبوم با رویکرد تهدیدات انسان محور، روند برخی از این متغیرها مطلوب بوده و در برنامه ریزی های بلندمدت باید سیاست گذاری هایی به منظور تقویت آن ها انجام داد. در این راستا، پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از روش تحقیق توصیفی – تحلیلی به نقش آمایش سرزمینی استان خوزستان با تاکید بر توسعه انسانی بپردازد. جامعه آماری این پژوهش به دلیل محدود بودن حجم جامعه آماری تمام شمار بوده و شامل تعداد 102 نفر (کارشناسان برنامه ریزی و بودجه استان خوزستان 20 نفر استادان دانشگاه ها 30 نفر مسئولان و مدیران نظامی 52 نفر) است. ابزار گردآوری اطلاعات مبتنی بر پرسشنامه و اسنادومدارک کتابخانه ای است. یافته های پژوهش، حاکی از موید این واقعیت است که آمایش سرزمینی استان خوزستان در توسعه انسانی نقش مهم و بسزایی داشته و هدف تحقیق، محقق یافته و همچنین همبستگی معنی داری در سطح اطمینان 3/82 درصد، بین متغیرهای (رشد کیفی جمعیت، مشارکت اجتماعی، پیشرفت اقتصادی) برقرار است.