فصلنامه مددکاری اجتماعی
سال دوم شماره 26 (تابستان 1392)

بررسی مزایا و معایب استفاده از فضای مجازی و عوامل موثر برگرایش افراد و خانواده ها به آن بوده است.
مطالعه حاضر یک مطالعه تحلیل محتوای کیفی است و از پرسشنامه (با سوالات باز) به منظور جمعآوری نظرات و ادراکات کارشناسان سازمان بهزیستی از موضوع پژوهش(فضای مجازی و خانواده) استفاده گردیده است. در این مطالعه 5 سوال باز در پرسشنامه قید گردید. واحد تحلیل، واحد معنایی بوده است.کلیه پاسخهای کارشناسان شرکت کننده در این مطالعه، از طریق جدول واحدهای معنایی،کد گذاری و تحلیل گردید.
نتایج این مطالعه نشان داد، کارشناسان سازمان بهزیستی، دستیابی به اطلاعات و ارتقاء سطح آگاهی و دانش، برقراری ارتباطات و تعاملات اجتماعی را از مزایای عمده استفاده از فضای مجازی و همچنین اختلال در تعاملات (خانوادگی و اجتماعی)، اعتیاد آور بودن، فقدان کنترل لازم بر فضای مجازی و آسیبهای نو پدید را از معایب آن میدانند.
کارشناسان از عمده عوامل موثر بر گرایش افراد به فضای مجازی را دسترسی سریع و ارزان به اطلاعات و افزایش آگاهی، نیاز به ارتباط و تعامل با دیگران،گذراندن اوقات فراغت و تفریح، ورود به سایتهای غیر اخلاقی عنوان کردند. همچنین از نظر آنان فضای مجازی بر کارکرد و ساختارخانواده، تغییر نگرش، ارزشها و هنجارها، تغییر در سبک زندگی خانواده، فراهم آوردن تسهیلاتی برای اعضاء خانواده، نابرابری اطلاعات والدین و فرزندان تاثیر گذار است.
برنامه ریزی برای اوقات فراغت، کنترل و نظارت بیشتر، اصلاح تعاملات خانوادگی و مراودات اجتماعی، آموزش و ارتقاء سطح آگاهی های عمومی از جمله پیشنهادات آنان برای کاهش آسیب های فضای مجازی بر خانواده است.
اغلب مواردی که توسط کارشناسان شرکت کننده در این مطالعه مطرح گردیده است در پژوهشهای انجام گرفته دیگر، نیز عنوان شده است و تعدادی از موارد نیز مختص این مطالعه است.

دراین پژوهش عملکرد خانوادگی مهاجرین حاشیه نشین شهر ایلام با جامعه مبدا آنها (روستاییانی که مهاجرت نکردهاند) به منظور شناسایی تاثیر مهاجرت، مورد مقایسه قرار گرفته و ضمن کمک به فهم بهتر پدیده حاشیه نشینی و پیامدهای آن، راهکارها و پیشنهادات کاربردی در زمینه رفع مسائل خانواده های آسیب دیده و در معرض آسیب به خصوص خانواده هایی که بر اثر مهاجرت و زندگی حاشیه ای دچار اختلال در عملکرد خود شده اند، ارایه گردیده است.
مطالعه حاضر از نوع پژوهشهای مورد-شاهدی (علی-مقایسه ای) است. جامعه آماری را کلیه افراد مناطق حاشیه نشین شهر ایلام (5 منطقه) و جامعه مبدا مهاجرین حاشیهنشین که شامل 20 روستای اطراف شهر ایلام میباشند، تشکیل میدهد. روش نمونه گیری در جامعه مهاجرین حاشیه نشین، احتمالی چند مرحله ای و در جامعه مبدا مهاجرین حاشیه نشین تصادفی ساده می باشد. برای گردآوری اطلاعات از روش مصاحبه منظم استفاده شد. اطلاعات به دست آمده با استفاده از آزمونهای خی دو (کای اسکوئر) و کرامر مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت.
نتایج به دست آمده نشان داد بین خانواده های مهاجر حاشیه نشین و گروه مبدا (آنهایی که مهاجرت نکردهاند)؛ از نظر بعد خانوار، سطح تحصیلات، عملکرد کلی خانواده (ایفای نقش های خانوادگی، توانایی حل مشکل، میزان ابراز عواطف) تفاوت معناداری وجود ندارد.
بررسی بهعمل آمده نشان میدهد که از نظر عملکرد خانواده از آنجا که خانواده های ساکن در مناطق حاشی های ایلام به دلیل دارا بودن ویژگی های بافت سنتی محل سکونت، وابستگی های قومی، عشیرهای و طایفه ای هنوز از استحکام کافی برخوردار بوده، عملکرد و ساختار خانواده مشابه جامعه مبداشان را تاحدودی حفظ کرده اند، بنابراین با خانواده های شهر ایلام به لحاظ عملکرد خانواده تفاوت فاحشی وجود ندارند.

این پژوهش بررسی اثر بخشی آموزش گروهی مهارتهای جرات ورزی بر ابراز وجود و عزت نفس دانش آموزان پسر مقطع راهنمایی بود.
این پژوهش به صورت طرح پیش آزمون-پسآزمون با گروه کنترل طراحی شد و پس از نمونه گیری خوشهای چند مرحله ای تصادفی بر روی دانش آموزان پسر پایه سوم راهنمایی شهر خرم آباد (126نفر) در سال تحصیلی 90-91 انجام شد. در این پژوهش از پرسش نامه عزت نفس کوپر اسمیت و پرسش نامه ابراز وجود(ARSI) استفاده گردید. مهارتهای جرات ورزی طی هشت جلسه و در دو مرحله به گروه آزمایش آموزش داده شد و در نهایت داده ها با استفاده از روش آماری،کوواریانس تحلیل گردید.
میانگین نمرات پس آزمون ابراز وجود و عزت نفس گروه آزمایش و کنترل با هم تفاوت معناداری با پیش آزمون نشان داد. عزت نفس گروه آزمایش پس از مداخله به طور معنی داری بیشتر از گروه کنترل به دست آمد. آموزش مهارتهای جرات ورزی با عث افزایش ابراز وجود در گروه آزمایش شده است در حالیکه در گروه کنترل چنین تاثیری مشاهده نشد. همچنین متغیر آموزش گروهی مهارتهای جرات ورزی باعث ایجاد تفاوت در متغیر عزت نفس بین دو گروه آزمایش و کنترل شده است.
از طریق آموزش میتوان با ابراز وجود و عزت نفس پایین مقابله کرد و به پرورش ابراز وجود و تقویت عزت نفس دانش آموزان همت گماشت، توفیق در عملکرد تحصیلی مستلزم برخورداری از عزت نفس و قدرت ابراز وجود است. این ویژگی ها به نوجوانان فرصت می دهد تا در عرصه های گوناگون آموزشگاهی، مانند فعالیت های گروهی، تعامل با همسالان خود و انجام تکالیف به طور فعال و سازنده عمل کنند.

این پژوهش به منظور بررسی تاثیر آموزش مولفه های هوش هیجانی بر افزایش باورهای خودکارآمدی و انگیزه پیشرفت دانش آموزان دختر پایه اول دبیرستان منطقه بیست تهران صورت گرفته است.
برای انتخاب نمونه، از بین نواحی آموزش و پرورش منطقه بیست تهران، یک ناحیه به صورت تصادفی انتخاب و از بین دبیرستانهای دخترانه این ناحیه، دو دبیرستان به همین روش برگزیده شدند. ابتدا در مورد سیصد نفر از دانش آموزان پایه اول در هر دو دبیرستان پرسشنامه باورهای خودکارآمدی بندورا اجرا شد و از میان کمترین نمرات سی نفر از طریق نمونه گیری تصادفی ساده در دو گروه پانزده نفری،گروه آزمایش وگروه کنترل قرار داده شدند. روش آزمایش در این پژوهش از نوع طرح پیش آزمون–پسآزمون با گروه کنترل است. برای تجزیه تحلیل داده ها ازآمار توصیفی و آزمون آماری تحلیل کواریانس استفاده گردید. به منظور بررسی تاثیر آموزش مولفه های هوش هیجانی بر افزایش باورهای خودکارآمدی و انگیزه پیشرفت از پرسش نامه خودکارآمد پنداری بندورا، پرسشنامه انگیزه پیشرفت هرمنس و آزمون هوش هیجانی شوت استفاده شده است.
یافته ها نشان داده است که برنامه آموزشی مولفه های هوش هیجانی نمره باورهای خودکارآمدی در زمینه موفقیت تحصیلی، یادگیری از طریق خودنظم دهی انگیزشی و از نظر فعالیتهای فوق برنامه و انگیزه پیشرفت را به طور معنی داری در دانش آموزان افزایش داده است.
همچنین نتایج تحقیق نشان داده که برنامه آموزشی مولفه های هوش هیجانی، باورهای خودکارآمدی در زمینه استحکام خود و برآوردن انتظارات دیگران در دانش آموزان معنی دار نبوده و سایر تغییرات گروه آزمایش ناشی از عوامل دیگر است.

تحقیقات در مورد این آسیب اجتماعی کمتر با هدف دستیابی به شیوه های خدمت رسانی به این زنان خیابانی به منظور کاهش آسیب انجام شده اند. این در حالیست که این زنان به عنوان گروه مهمی که دارای رفتارهای پرخطر هستند، میتوانند برای خود و گروه های مختلفی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم با آنها در ارتباطند، ایجاد آسیب کنند. در این مقاله وضعیت این گروه بازنمایی شده است.
این پژوهش به روش کیفی و با مشارکت 9 نفر از زنان خیابانی انجام گرفت. نمونه گیری به شیوه گلوله برفی انجام شد و شرکتکنندگان در جلسات بحث گروهی متمرکز حضور یافتند و به سئوالاتی در خصوص طبقه بندی روسپیان، ویژگی های مشتریان، آسیب هایی که متوجه آنان میشود، نحوه دسترسی به مشتریان و خدماتی که برای کاهش آسیب ها ضرورت دارد، پاسخ دادند.
از گزاره های استخراج شده از جلسات FGD تعداد بیست وشش محور بدست آمد که در قالب هفت موضوع ترسیم کننده وضعیت زنان خیابانی بودند. بیشترین گزاره های بدست آمده در مورد نحوه دسترسی به مشتریان و خطرات تهدید کننده آنان بود.
نیمرخ بدست آمده از وضعیت این زنان در این پژوهش نشان دهنده وضعیت دشوار و پرخطر آنهاست که نه تنها تهدید کننده سلامت و حیات آنان است بلکه میتواند موجب آسیب به گروه های دیگر مرتبط با آنها شود. به این ترتیب به نظر میرسد خدمات کاهش آسیب در قالب مراکز ثابت و Outreach برای این گروه یکی از مهمترین اولویتها خواهد بود.

توانمندسازی به عنوان عامل نجات بخش و ابزاری شناخته شده در مدیریت ظهور نموده است و به یکی از مهمترین مباحث روز مبدل گشته است از این رو هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین توانمندسازی با فرسودگی شغلی در بین مددکاران اجتماعی بیمارستانهای تهران است.
پژوهش حاضر با توجه به هدف از نوع مطالعات کاربردی و از لحاظ شیوه جمع آوری داده ها و تحلیل آنها، روش مورد استفاده روش پیمایشی و از نوع طرحهای همبستگی است. برای انتخاب گروه نمونه از روش تمام شماری استفاده شده است. ابزارهای اندازه گیری، پرسشنامه خصوصیات جمعیت شناختی آزمودنی ها، پرسش نامه توانمندسازی روانشناختی کارکنان اسپریتزر و پرسش نامه فرسودگی شغلی مازلاخ میباشد که روایی و پایایی آن در این پژوهش با استفاده از روش آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفت. میزان پایایی معناداری 74/.، اثرگذاری 78/.، شایستگی 87/.، خودمختاری 87/. و پایایی درونی برای تحلیل عاطفی 73/. مسخ شخصیت 59/. و احساس موفقیت فردی پایین آلفای 60/. گزارش شده است.
از بین شرکت کنندگان در این پژوهش5/22 درصد را مردها، 5/77 درصد را زنان تشکیل داده بودند. میانگین سنی کارکنان در این مطالعه 71/31 بود. میانگین میزان ابعاد فرسودگی شغلی شامل خستگی عاطفی34/19، عدم موفقیت فردی 70/7 و مسخ شخصیت78/37 است. میانگین نمره توانمندی نیز71/44 بود. همچنین رابطه معنادار معکوسی بین مولفه شدت عدم موفقیت فردی فرسودگی شغلی با میزان توانمندی کارکنان مشاهده شد.
میزان توانمندی بالای کارکنان در کاهش احساس فرسودگی شغلی آنان موثر است. این نتایج میتواند الگویی برای کارفرمایان باشد تا با افزایش توانمندسازی کارکنان، به کاهش فرسودگی شغلی در آنان کمک کنند زیرا این دو متغیر با یکدیگر رابطه معکوسی دارد.

به گواهی تجربه کشورهای پیشرفته، سلامت یکی از نیرومندترین عوامل رشد به شمار می آید و سرمایه گذاری در این بخش، بازده بالایی دارد. بنابراین لازم است همه کشورها و نهادهای اقتصادی، علمی و تحقیقاتی بین المللی تلاشهای خود را درجهت تامین سلامت جامعه جهانی صرف نمایند.
در شماره قبلی فصلنامه، تعدادی از شاخصهای مطرح در حوزه سلامت اجتماعی معرفی گردید. در این مقاله نیز یکی دیگر از شاخصهای مهم معرفی خواهد شد.
منابع اطلاعات یکی از شاخص های مهم در قلمرو «سلامت اجتماعی»، «کیفیت زندگی» است. از جمله: شاخص کیفیت زندگی اونتاریو (2003) و کیفیت زندگی جماعت ریوردیل) رفیعی (1388:14). در این مقاله، شاخص کیفیت زندگی کلورادو ارائه می گردد.
گزارش مربوط به این شاخص، بر اساس کار تعدادی از افراد صاحب نظر و سازمان ها و نیز با عنایت به یک کارگاه آموزشی بدست آمده است که توسط «مرکز کلورادو برای جوامع سالم» برگزار شده است.
این شاخص دارای سه بعد اصلی اقتصادی، جمعیتی و طبیعی- انسانی است و جمعا شامل سی و چهار بیانگر است.

یکی از دغدغه های مددکاران اجتماعی بیمارستانی در کشور ما شرح وظایف آنان است. در گذشته هم تلاشهایی صورت گرفته است این وظایف تعریف و تبیین گردد و شرح وظیفه ای روشن، جامع و عملیاتی برای همه ی بیمارستانها تهیه گردد و پس از تایید و تصویب مسولان وزارت بهداشت و درمان به صورت قانونی و رسمی درآید و اجرایی گردد. در حال حاضر نیز چنین تلاشی در جریان است.
طرح مسئله: چالشها و تضادهای متعددی برای مددکاران اجتماعی بیمارستانی و واحدهای مددکاری در بیمارستانها مطرح است. از جمله تضاد و چالش بین نگرش مسولان بیمارستان و نگرش مددکاران اجتماعی، منافع بیماران و منافع بیمارستان، انعطاف پذیری و شناور بودن وظایف مددکار اجتماعی و ساختارمند بودن وظایف و فعالیت عمومی و فعالیت تخصصی و حرفهای مددکاری اجتماعی، نیازها و مشکلات بیماران و نیازها و مشکلات بیمارستان، دستورالعملها،مقررات و ساختارها و نیازهای واقعی بیماران، شرایط و امکانات موجود و شرایط و امکانات مطلوب،و...