در بزرگی افلاطون همین بس که وایتهد فیلسوف انگلیسی معاصر گفته بود تمام تاریخ فلسفه، در واقع چیزی نیست جز حاشیه ای بر کتاب های او! افلاطون بی تردید مهم ترین شاگرد سقراط بود. او را به عنوان معمار اصلی فلسفه سیاسی می شناسند. آموزه های او در سده های مختلف منبع الهام و مورد بحث همه متفکران و معتبرترین محافل فلسفی و سیاسی جهان بوده است. چنانکه این فیلسوف بلندپایه حیطه های تازه تری را برای بحث و بررسی مورد توجه قرار داد و بنیان تفکر و اندیشه در علوم گوناگون مانند علوم تربیتی و نظریه دولت و فلسفه آدمی را پی ریزی کرد. فلسفه افلاطون، بدان گونه که به وسیله نوشته های او مجال ظهور می یابد، دستگاهی تام و کامل نیست، بلکه نشانی از نوعی تکامل تدریجی به همراه دارد. از این رو از دوران کمال وی به این طرف، به نظر می آید که این فلسفه صورتی تام دارد؛ در عین حال که در تکامل فکری افلاطون و استمرار کار او تا سنین کهنسالی اش هیچ حرفی نیست، وحدت اندیشه و رویکرد تفکر وی در برابر همه تغییرها پایدار می ماند؛ به گونه ای که نوشته های دوره جوانی آن را به همان روشنی آثار دوره پیری اش است. در فعالیت ادبی افلاطون چهار دوره الفدوره سقراطی، انتقال، دوره کمال و دوره کهنسالی را می توان از هم تمییز داد.

ویژگی غالب در روش فلسفه افلاطونی جست وجوی حقیقت از طریق دیالکتیک است. افلاطون به تدریج در پروردن قوانین اندیشه توفیق می یابد و راه را برای منطق ارسطویی هموار می سازد. با وجود این روش عقلانی فراگیر در عرصه معرفت ، جریان زیرینی از شهود نیز در فلسفه افلاطون رخ می نماید که به پذیرش روزافزون عنصری غیرعقلانی در ماهیت ذهن منتهی می شود و اهمیت امور غریزی را آشکار می سازد؛ یعنی نیروهایی را که از حیات ناآگاه نفس سرچشمه می گیرند. حال درباره شخصیتی چون افلاطون کار هر کسی نیست که دست به قلم برد و بنویسد. ما فارسی زبانان به لطف مترجمان با آثار متعددی از افلاطون آشنا شده ایم و کتاب های زیادی درباره وی و آرا و آثارش منتشر شده است. اما شاید اعتبار کمتر کسی در میان آنها به پای استاد فتح الله مجتبایی برسد. فتح الله مجتبایی (زاده 1306 در تهران)، ادیب، پژوهشگر، نویسنده و مترجم ایرانی و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. او سال ها استاد دانشگاه تهران و نیز استاد دانشگاه علوم و تحقیقات تهران بوده است.

فتح الله مجتبایی در سال 18 آذر 1306 در تهران به دنیا آمد. مقدمات ادبیات و علوم رسمی را در فراهان اراک فراگرفت. پدر و اجداد وی از مستوفیان دوران قاجار بودند و جد و نیای او از بزرگان صوفیه طریقت نعمت اللهی، مجتبایی در چنین خانواده ای تعلیمات مقدماتی را پشت سر گذاشت و همین زمینه نیز مطالعات او را به تاریخ ادیان و فلسفه شرق و هند کشاند. در سال 1332 از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و دانشسرای عالی درجه لیسانس گرفت و از آن سال تا 1338 در دبیرستان های اراک و تهران و دانشسرای عالی به تدریس ادبیات و زبان های خارجی اشتغال داشت. در 1339 از طرف وزارت فرهنگ برای آشنایی با روش های جدید تالیف کتاب های درسی به خارج از کشور اعزام شد و پس از یک دوره مطالعه و تحقیق در این زمینه در ایالات متحده امریکا (دانشگاه کلمبیا، نیویورک) به کشور بازگشت و مامور تهیه و تدوین کتاب های درسی در ادبیات برای دبیرستان ها شد. فتح الله مجتبایی در دوران تحصیل خود از محضر استادان بزرگی در داخل و خارج از کشور استفاده کرد و برای آشنایی با عرفان هندی مسافرت های متعددی به هند و پاکستان داشت. وی درجه دکترای تاریخ ادیان و فلسفه شرق را از دانشگاه هاروارد امریکا در سال 1350 اخذ و در مرکز مطالعات ادیان جهان امریکا، تاریخ تطبیقی ادیان را تحصیل کرد. از جمله آثار او «شهر زیبای افلاطون» است که در واپسین ماه های سال گذشته برای بار دوم به همت انتشارات هرمس به چاپ رسید. این کتاب مقایسه ای است میان شهر آرمانی افلاطون و آرا و آرمان هایی که مردم ایران درباره مقام شاهی و صفات و فضائل بایسته آن داشته اند. آنچه در «شهر زیبای افلاطون» آمده است در اصل برگرفته از یادداشت هایی است که وی در دوران دانشجویی در هاروارد برای مقالات درسی و سمینارهایی که در بخش مطالعات بین النهرین، بخش هندشناسی و بخش ایرانشناسی تشکیل می شد، تهیه کرده است و در همان سال ها برخی از آنها در تهران به صورت مقالاتی در مجله سخن و سخنرانی هایی در انجمن فرهنگ ایران باستان به زبان پارسی منتشر شده بود. مجتبایی در بخشی از این کتاب با اشاره به نظریه «پادشاه فیلسوف» افلاطون می نویسد: «کاری که «حاکم حکیم» باید بکند در حقیقت همان است که در معتقدات دینی ایرانیان بختاران یا «سوشیانها» باید به جای آورند؛ در هر دو حال غرض و غایت یکی است و آن پاک ساختن جهان است از ظلم و دروغ و مرگ و تباهی و رسانیدن آن به کمال عدل و راستی و نیکی و برقرار کردن شهر زیبا یا شهر آرمانی .» سرفصل های این کتاب عبارتند از: پیشگفتار در گونه های مزداپرستی، زرتشت و شاهان هخامنشی، افلاطون و آیین شهریاری ایران، خورنه، نور، آتش و طبقات سه گانه، حکمت و حکومت، دو گونه شاهی و شاه و بختار. «شهر زیبای افلاطون» نوشته فتح الله مجتبایی به کوشش محمدرضا عدلی و به همت نشر هرمس برای بار دوم به چاپ رسیده است و در دسترس علاقه مندان قرار دارد.