دکتر هوشنگ امیر احمدی

اهدف از این مقاله معرفی مفهوم جدیدی در برنامه ریزی به نام "سرمایه مجتمع زیستی " 1 است. به طور یقین در برنامهریزی کمبود مفاهیم وجود ندارد. این مفاهیم که از ایده های متنوع نشات می گیرند، دیدگاه های متفاوتی از برنامهریزی ارائه می دهند. اهم آنها عبارتند از: 1- فرایند یا روشی برای رسیدن به وضعیت آینده مطلوب - اصطلاحا نظریه های برنامه ریزی؛ 2- ایده هایی که برنامه ریزی را به عنوان مجموعه ای از نظریات محتوایی 2 برای تشریح چگونگی پیدایش، تکامل، رشد، و افول جامعه انسانی مشاهده می کند - اصطلاحا نظریه ها در برنامه ریزی؛ 3- ایده هایی که برنامهریزی را به عنوان ابزار یا وسیله ای برای هدایت تغییرات به سوی یک هدف یا اهداف مشخص می بیند - اصطلاحا نظریه ها برای برنامه ریزی. این مقاله با رویکردی تحلیلی به بررسی و تدقیق مفهوم نظریه سرمایه مجتمع زیستی، نقش، اهمیت و جایگاه آن در طرح ها و برنامه های شهری پرداخته است. به عبارت دیگر توجه را به سوی دارایی های مورد نیاز برای ساخت یک مجتمع زیستی موفق دعوت میکند.

تاکید اصلی این نوشتار بر بررسی برنامه ریزی و توسعه شهری مدرن در جهان اسلام است و لذا سه موضوع مرتبط مورد توجه قرار گرفته است:- جوامع اسلامی، نوگرایی و شهرها- شهر اسلامی، جامعه مدنی و پیوند با مدینه- سمت و سوی آینده برنامه ریزی شهری در جهان اسلام در این نوشتار بر سه نکته کلیدی تمرکز شده است:- دگرگونی های مدرن مرحله متمایزی از تجدید ساختار شهری در جهان اسلام است.
- دخالت دولت و برنامه ریزی اهمیت فزاینده ای در ایجاد و بازسازی محیط زیست شهری داشته است.
- جنبه های حقوقی، فرهنگی، سیاسی اسلام به شکل گیری محیط زیست منطقه ای کمک کرده است.

تاریخ‏جهان درقرن بیستم شاهد جنبشهای قومی دسته‏جمعی متعددی در کشورهای توسعه نیافته و درحال توسعه بوده است. برای نمونه می‏توان حکومتهای دمکراتیک و دیکتاتوری از قبیل کانادا، بریتانیا، اسپانیا، هند، سودان،نیجریه، آفریقای جنوبی و اندونزی را نام برد.مقاله حاضر درپی ترسیم چارچوبی تیوریک است که به تبیین علل زمان‏بندی و اشکال جنبشهای قومی دسته‏جمعی بپردازد و آن را درمورد ایران به کار برد. درخصوص علل بروز خشونت سیاسی به‏ طور کلی و جنبشهای قومی دسته‏جمعی بالاخص،مطالب گسترده ای وجود دارد. این مطالعات شامل تحلیلهای کمی (برای مثال ،پروین 1973، ریچاردسون 1960، دویچ 1961، روسل 1966، میدلارسکی 1982، ناگل 1974، سیگلمن و سیمپسون 1977) و تبیینهای کیفی (برای مثال ، اکشتین 1964، برینتون 1969، روزنا 1964، روبرتسون 1983 و ارسپرانگ 1984)می شود.

در پانزده سال گذشته شاهد چندین رویداد بین المللی تاریخ ساز بوده ایم: جنگ هشت ساله ایران و عراق، جنگ نفتکش ها در خلیج فارس، عملیات طوفان صحرا و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی. این رویدادها و دیگر حوادثی که حایز اهمیت کمتری می باشد همگی در میادین نفتی بزرگ جهان یا پیرامون آنها رخ داده است. اما برخلاف انتظار همه این رویدادهای بزرگ کمترین تاثیر را بر جریان و بهای نفت را داشته است. بهای نفت جز در دوره های کوتاهی همچنان پایین مانده و وضعیتی را در بازار ایجاد کرده که به زیان صادرکنندگان و مطلوب خاطر خریداران است. اگر دقیق تر به گرایشهای موجود در بازار جهانی نفت و نفوذ وارد بر آن بنگریم به ناچار نتیجه خواهیم گرفت که آینده برای مصرف کنندگان و تولیدکنندگان از جمله دولتها و شرکتهای نفتی ابهامات بسیاری در بر دارد. تقاضای جهانی برای نفت پیوسته در حال افزایش است اما محدودیت سرمایه و ظرفیت تولید قطعا آینده عرضه نفت را مبهم ساخته و در دهه آینده بهای آن را افزایش خواهد داد.