زینب فیض الهی
-
هدف پژوهش حاضر تحلیل سیستمی کارایی سیاست های آمایش سرزمین برای کاهش آسیب پذیری دشت میناب نسبت به کم آبی می باشد. روش انجام این تحقیق نظری- تحلیلی و مبتنی بر دانش تحلیل سیستمی و پویایی سیستم ها می باشد و با بررسی سازمان فضایی شهرستان و دشت میناب بوده و اطلاعات مورد نیاز از مراکز اداری و سازمان های مربوط جمع آوری شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که تاثیرگذارترین سیاست ها در خصوص کاهش آسیب پذیری دشت میناب و احیا مجدد دشت، سیاست های مربوط به مدیریت تقاضای آب می باشد و این موضوع مربوط به دو منطقه (مدیریت تقاضای آب در شهرستان میناب و شهرستان های بندرعباس، سیریک و جاسک) می باشد. با کاهش میزان مصرف آب کشاورزی از طریق اصلاح الگوی مصرف و توسعه فعالیت های تجاری و آبزی پروری به میزان 4000 هکتار اراضی جدید در منطقه و کاهش وابستگی به آب دشت میناب و تامین نیاز آب شرب میناب و روستاها از طریق سد استقلال، میزان برداشت آب از دشت به کمترین میزان ممکن کاهش می یابد. همچنین با تامین آب مورد نیاز بندرعباس، روستاها و مناطق ساحلی میناب، سیریک و جاسک از طریق آبشیرین کن و اصلاح الگوی مصرف آب در بندرعباس میزان وابستگی و انتقال آب از دشت میناب کاهش داده و به صفر برسانیم. تلفیق این اقدامات همراه با اصلاح نقش شهر میناب به عنوان مرکز منطقه و ایجاد منطقه ویژه اقتصادی یا آزاد تجاری جهت ارایه انواع خدمات تجاری- بازرگانی و بندری، بهداشتی و درمانی، گردشگری و آموزش عالی به مناطق پیرامون و شهرستان های منطقه باعث گسیل نیروی کار به این فعالیت ها شده و درآمد و اشتغال منطقه را تحت تاثیر قرار می دهد و از اتکا بیش از اندازه اقتصاد منطقه به کشاورزی کاسته و میزان مصرف آب کشاورزی را کاهش داده و تعدیل نماید.
کلید واژگان: تحلیل سیستمی, آمایش سرزمین, آسیب پذیری, دشتThe purpose of this study is to systematically analyze the effectiveness of land management policies to reduce the vulnerability of Minab plain to water shortage. Based on the systematic analysis of land management policies, after analyzing the causal links related to different economic and social sectors of Minab city and water-related areas of Dasht and Minab cities, it can be said that the most effective policies to reduce vulnerability of Minab plain and rehabilitate plain related policies is the water demand management, which is related to two areas (Water demand management in Minab County and Bandar Abbas, Sirik and Jask Counties). By reducing the amount of agricultural water consumption by modifying the consumption pattern and developing commercial and aquaculture activities by 200 hectares of new lands in the region and reducing dependence on water in Minab plain and meeting the drinking water needs of Minab and villages through Esteghlal dam, the amount of water withdrawal from the plain is reduced to a minimum level. Also, by exploiting the wastewater collection and treatment plan of Minab city, about 84 million cubic meters of water can be used annually through open turf in agriculture in the region and injected into Minab plain. By supplying the required water of Bandar Abbas, villages and coastal areas of Minab, Sirik and Jask through desalination plant and modifying the pattern of water consumption in Bandar Abbas, we can reduce the dependence and transfer of water from Minab plain to zero. Decreased water abstraction from the aquifer over a period of 25 to 30 years has led to the restoration of the aquifer and the groundwater level has risen and is again resistant to possible droughts. Combining these measures with reforming the role of Minab city as the center of the region and creating a special economic or free trade zone to provide a variety of commercial and port services, health, tourism and higher education to surrounding areas and cities of the region will attract labor forces to these activities and will affect the income and employment of the region and reduces the over-reliance of the region's economy on agriculture and will reduce and adjusts the amount of agricultural water consumption.
Keywords: System Analysis, Land Management, Vulnerability, Plain -
سابقه و هدف
کمبود منابع آب شیرین و مدیریت آن، به عنوان یکی از چالش های اصلی بسیاری از کشورهای گرم و خشک که با کمبود منابع آب مواجه هستند می باشد. لذا سیاست گداری و رائه راهکارهایی با رویکرد آمایشی جهت مدیریت و استفاده صحیح از منابع آب یکی از الزامات مدیریت صحیح منابع آب می باشد؛ در این راستا مدیریت تقاضای منابع آب با رویکرد برنامه ریزی آمایش سرزمین یکی از مسائل بسیار مهم در بخش مدیریت آب در سطح جهان به حساب می آید. هدف از این مقاله تحلیل و مطالعه سازمان فضایی حاکم بر دشت میناب با استفاده از دانش پویایی سیستم ها است که عوامل تاثیرگذار منفی بر منابع آب را شناسایی کرده و سیاست هایی در راستای مدیریت تقاضای منابع آب منطقه ارائه گردیده است.
مواد و روش هادر پژوهش حاضر مکانیزم سیستمی حاکم بر بخش های مهم متعامل با منابع آب دشت میناب به مثابه سازمان فضایی حاکم بر منطقه با رویکرد پویایی سیستم ها در نظر گرفته شده است. در این مقاله ابتدا با استفاده از اصول دانش پویایی سیستم ها سه بخش اقتصادی، اجتماعی و مکانیزم انتقال آب به هرمزگان با مطالعه داد ها و اطلاعات مشاهده ای منطقه و نیز مصاحبه حضوری با کارشناسان و مسئولین منطقه در قالب حلقه های علت و معلولی با نرم افزار Vensem ترسیم و عملکرد آن ها با نمودارهای مرجع که بر اساس آمار و اطلاعات مشاهداتی با نرم افزار اکسل ترسیم شده است تصدیق شده است.
نتایج و بحث: دشت میناب از مناطق گرم و خشک ایران در استان هرمزگان است که عدم مدیریت تقاضای منابع آب باعث شده است که با تقاضای شدید آب و کمبود منابع آب سطحی و زیرزمینی روبه رو باشد. به منظور کاهش وابستگی به فعالیت های کشاورزی پرآب و مدیریت تقاضای منابع آب، مکانیزم سیستمی سازمان فضایی هر سه بخش اقتصادی به صورت مجزا ترسیم شد. در این راستا زیرسیستم کشاورزی و جمعیتی هر کدام به طور مجزا از دو حلقه تعادلی و تقویتی تشکیل شده اند. در زیرسیستم کشاورزی، متغیرهای اصلی مکانیزم از جمله شاخص خشکسالی، سطح زیرکشت، میزان منابع آب زیرزمینی و میزان برداشت در طول زمان مورد تحلیل قرار کرفته است هم چنین در زیر سیستم در جمعیتی جمعیت روستایی و شهری، میزان تقاضای آب شهری و شاغلان و بیکاران منطقه مورد تحلیل قرار گرفت و تاثیرات مثبت و منفی هر کدام از متغیرها به صورت سیستمی بر دیگر متغیرها مورد مطالعه قرار گرفته است. سپس این زیرسیتم ها به صورت جامع و در ارتیاط با هم در قالب ک مکانیزم سیستمی سازمان فضایی حاکم بر منابع آب دشت میناب ترسیم شدند. در نهایت با مطالعه سیستمی سازمان فضایی منطقه سه سیاست از درون مکانیزم سیستمی در جهت مدیریت تقاضای منابع آب منطقه استخراج گردید.نتیجه گیریبا تحلیل مکانیزم سیستمی حاکم بر سازمان فضایی دشت میناب و استخراج سیاست های مربوطه سه سیاست به شرح ذیل ارائه شد؛ سیاست تقویت آبزی پروری مثل میگو تا سطح زیر کشت 5000 هکتار با ظرفیت تولید 30000 تن در سال در صورت مطالعه و سرمایه گذاری؛تقویت منطقه آزاد تجاری در آن منطقه تا سقف 100000 میلیون ریال (بر اساس سال پایه 1396) به دلیل برخورداری از نواحی ساحلی و همسایگی با کشورهای عربی؛ سیاست بازچرخانی آب به میزان 20 درصد فاضلاب شهری (به دلیل رشد جمعیت 20 درصدی در سال) و افزایش تقاضای آب شهری و فقدان زیرساخت های فاضلاب شهری در جهت مدیریت تقاضای منابع آب منطقه.
کلید واژگان: آمایش سرزمین با محوریت آب, سازمان فضایی, تفکر سیستمی, دشت میناب, پویایی سیستم هاIntroductionLack of freshwater resources is considered as the main challenge of dryland countries in the world. Iran, in particular, its southern coastal regions, are also suffering from this issue. One of the main options on the table to tackle this problem is water demand management that has been bolded in Iran. As a result, in terms of the water supply, the Minab plain is one of the most important regions of the Hormozgan Province in Iran and various economic sectors of the plain have been facing many problems due to the lack of access to water resources. In this regard, one of the most important policy options to reduce these problems is water-related spatial planning. Such an approach focuses on spatial relationships and has been considered as an effective way to integrate economic, social and environmental programs into spatial development.
Material and methodsIn water-related spatial planning studies, in addition to the traditional view, it is necessary to pay more attention to the system thinking. Thus, in the present study, the given mechanism governing the important parts that interact with water resources of the Minab plain has been mapped through system dynamics principsics, les, drawing a system mechanism.
Result and discussionAnalyzing and studying the spatial organization of the Minab Plain as well as adopting the systems dynamics, in this paper, the negative factors affecting the water resources have been identified and policies for managing the water demand have been presented. Analyzing system mechanism governing the Minab Plain spatial organization and deriving the relevant policies three options have been introduced 1) Reinforcing the aquaculture, 2) investment, strengthening free trade zone, and 3) water recycling.
ConclusionFinally, apart from conventional policies about water supply, two policies based on the water demand
management approach have been extracted and discussed based on the performance of the given mechanism to maintain the spatial organization equilibrium of the Minab plainKeywords: Water resources management, Spatial organization, System thinking, Minab plain, System dynamics
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو می‌شود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشته‌های مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته می‌توانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که می‌خواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.
©2000-2025 magiran.com All Rights Reserved.