شهناز پسندیده

پزشکی از پرسابقه ترین علوم بشری بوده و قدمتی به بلندای تاریخ بشریت دارد؛ و ازآنجاکه با حیات و بقای بشر در ارتباط است از جایگاه ویژه ایی در سازمان ها و نهادهای اجتماعی برخوردار می باشد. بررسی های تاریخی ریشه علم پزشکی را با مذاهب، اساطیر، سنت ها و آداب ورسوم بشری مرتبط می داند به طوری که در کتاب اوستا علاوه بر جلوه های اساطیری پزشکی، نوع خاصی از پزشکی و بهداشت در ایران باستان دیده می شود. ازاین رو با توجه به این قدمت، دانش پزشکی در سیر تاریخی خود دستخوش تغییرات اساسی شده است، که در این میان در دوره سامانیان با ظهور پزشکان نامی همچون محمد بن زکریای رازی و ابوعلی سینا علم پزشکی وارد عرصه جدیدی از حیات خود گردیده که به دلیل تاثیر انکارناپذیر این دوره بر غنای علوم، به خصوص علم طب که در ادوار بعدی از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار گشته است. بر این اساس محقق در مطالعه حاضر درصدد بررسی اهمیت و جایگاه علم پزشکی در دوره سامانیان تحت تاثیر پزشکی ایران باستان می باشد.
مواد و روش به کاررفته در این پژوهش، توصیفی – تحلیلی است. اطلاعات مربوط به موضوع از طریق بررسی کتابخانه ای گردآوری و پس از فیش برداری اقدام به تحلیل مواد خام شده است. منابع مورداستفاده ازلحاظ تقدم و تاخر تاریخی و اهمیت و اعتبار، طبقه بندی و مورد ارزیابی قرارگرفته و تا حد امکان در تدوین این اثر بر منابع دست اول و اصلی تاکید شده است. سامانیان برای تدام تلاش های فرهنگی خود، به زنده کردن نمادهای باستانی مبادرت ورزیدند. رویکرد سامانیان به ریشه های فرهنگ ایرانی نه تنها در پزشکی، ادبیات، موسیقی، و صنایع دستی نمودار بود؛ بلکه در داروسازی و علم شیمی هم قابل مشاهده است. با نگاهی اجمالی به اسناد برجای مانده از دوره باستان به خوبی اهمیت دانش و آموزش پزشکی در میان ایرانیان مشخص می شود. بی تردید این توجه و اهتمام به آموزش علم طب در دوران اساطیر ایران باستان و دوره های بعدی ازجمله دوره سامانیان نشان دهنده پویایی فرهنگ و تمدن ایران زمین در طول تاریخ در مقایسه با فرهنگ ها و تمدن های هم عصر خود است. آثار گران بهای محمد بن زکریای رازی و ابوعلی سینا طب زمان سامانیان را به طب خاص بین المللی تبدیل کرد. نقش ممتاز و ماندگار پزشکان و داروسازان این دوره در احیای فرهنگی علم پزشکی فراموش نشدنی است.