محمدامین خوانساری
-
نشریه اخلاق پژوهی، پیاپی 21 (زمستان 1402)، صص 95 -117
«عدالت» از جمله مفاهیم اخلاقی است که از منظرهای گوناگون بدان پرداخته شده است. در این پژوهش با روش توصیفی۔تحلیلی و با تکیه به قرآن و حدیث ، به عدالت از منظر هنجاری پرداخته شده است. مسئله اصلی پژوهش حاضر این است که عدالت به مثابه مسئولیتی در قبال دیگران چه معنا و لوازمی در حوزه اخلاق دارد و در این چارچوب ، ربط و نسبت عدالت با دیگر مفاهیم اخلاقی (احسان و نیکوکاری) چیست؟ در پاسخ به این پرسش ، ضمن تاکید بر اینکه عدالت مفهومی پایه و نخستین است ، تبیین گردید که عدالت ورزی ، نخستین وظیفه و مسئولیت عاملان اخلاقی و به ویژه حاکمان است. عدالت به مثابه مسئولیتی وجوبی است که پس از تحقق آن ، مسئولیت های خیرخواهانه و نیکوکارانه ، قابلیت اجرا دارند. عامل اخلاقی هرچند که مسئولیت رفتار برابر با دیگران دارد ، اما این نگاه برابر و مساوات گونه ، همه داستان عدالت نیست. مسئولیت انسان بر پایه عدالت فراتر از مساوات و برابری است. عدالت ، اقتضائات دیگری از جمله انصاف و جبران هم دارد که مبتنی بر آنها مفاهیم اخلاقی معنادار خواهند شد. عدالت به مثابه مسئولیت ، اقتضای تعادل و انصاف میان خود و دیگران را دارد و در موقعیت هایی انسان را ملزم به پذیرش مسئولیت جمعی می کند.
کلید واژگان: اخلاق نقلی, عدالت, مسئولیت, برابری, مساوات, انصافJustice is a fundamental ethical concept that has been examined from various perspectives. This study employs a descriptive-analytical approach, focusing on the teachings of the Quran and Hadith to explore justice from a normative standpoint. The central issue addressed is the meaning and implications of justice as a responsibility toward others in the ethical domain, as well as its relationship with other ethical concepts, such as benevolence and kindness. The findings emphasize that justice is a foundational concept, asserting that the practice of justice is the primary duty and responsibility of moral agents, particularly leaders. Justice, as an obligatory responsibility, establishes a framework within which benevolent and charitable actions can be effectively implemented. While ethical agents hold a responsibility to treat others equitably, this perspective of equality does not encompass the entirety of justice. Responsibility based on justice extends beyond mere equality and includes requirements for fairness and restitution, which give meaning to ethical concepts. Justice as responsibility necessitates balance and fairness between oneself and others, often compelling individuals to accept collective responsibility in various situations.
Keywords: Narrative Ethics, Justice, Responsibility, Equality, Equity, Fairness -
ایثار و ازخودگذشتگی از جمله مفاهیم و اصول اساسی در اخلاق اسلامی است که براساس آن، انسان با نادیده انگاشتن منافع شخصی، دیگری را بر خویشتن مقدم می کند. دلایل و تبیین های مختلفی برای ایثارگری می توان بیان کرد.در پژوهش حاضر کوشیده است که با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه به قرآن و حدیث، دلایل هنجاری و وجه ارزشمندی ایثار را تبیین کنیم و به این پرسش بپردازیم که از منظر اخلاق ماثور، چرا انسان باید برای دیگران از منافع شخصی خویش بگذرد. آیا دلایل نتیجه گرایانه ای وجود دارد یا وظایف و فضایلی هستند که انسان را به ایثارگری می رسانند در پاسخ به این پرسش؛ بر اساس نظریه ها و دسته بندی های رایج اخلاق هنجاری این مسئله، ارزیابی و تحلیل شده است. ارزیابی و تحلیل آیات و روایات نشان می دهد که در اخلاق نقلی، دلیل واحدی برای ایثارگری نیست بلکه دلایل متفاوتی برای ایثارگری وجود دارد. در برخی موارد، ایثارگری به دلایل نتیجه گرایانه است.عامل به دنبال کسب منافعی است که این ایثارگری در مواردی از جمله کسب منافع اخروی ارزشمند است. در مواردی نیز ایثارگری به دلایل وظایف گرایانه مانند اقتضای امرالهی یا عقل است. در مواردی نیز می توان گفت که منش و شخصیت ایثارگرایانه است که فرد ازخودگذشتگی می کند و پروای دیگران را دارد.
کلید واژگان: اخلاق نقلی, اخلاق هنجاری, اخلاق اسلامی, ایثار, ازخودگذشتگی, گذشت نفسSocial upbringing of children, especially in face-to-face interaction, is one of the expectations that has been taken into consideration in different ways in Islamic teachings. The basic question is, what are the benefits of social education of children, especially in face-to-face interaction with others, and what are the most important effects of social education focused on face-to-face interaction? This article analyzes and explains the benefits of social education of children with the descriptive-analytical processing method, and especially explains the effects of social education that focuses on face-to-face interaction. By reflecting on Quranic and hadith teachings, it can be claimed that social education of society members and especially children is a social necessity and one of the important duties of parents is social education of children. Social education of children, especially in relation to face-to-face interaction with members of the society, facilitates social relations, increases social capital, increases the sense of empathy and intimacy, improves social status, increases mutual trust and reduces socio-cultural conflicts.
Keywords: Islamic Ethics, Moral Ethics, Normative Ethics, Sacrifice, Selflessness -
فصلنامه مشکوه، پیاپی 162 (بهار 1403)، صص 105 -120
احسان در قرآن و حدیث، معانی و کاربردهای بسیار دارد که «نیکی به دیگران» یکی از آن هاست. از مهم ترین مسائل فلسفه اخلاق، هنجارهای اخلاقی بوده که به دنبال ملاک و معیار قاعده عمل برای یافتن نظریه اخلاق هنجاری در زمینه احسان و نیکی به دیگران است. این پژوهش با تکیه بر قرآن و حدیث و با روش توصیفی _ تحلیلی در پی این است که در اخلاق قرآن و حدیث، معیار اساسی و قاعده عمل برای مسئولیت نیکوکارانه چیست؟ آیا نیکی به دیگران به خاطر نتایج اعمال نیک است یا احسان به مثابه قاعده و وظیفه ای عقلی یا الهی است یا فضیلتی است که عامل اخلاقی باید بدان متلبس گردد؟ دستاورد پژوهش حاضر حاکی از آن است که در قرآن و حدیث نباید به دنبال تک معیار برای اخلاق نیکوکاری بود، بلکه شواهدی بر ملاک ها و معیارهای مختلف وجود دارد. در برخی موارد، پیامدهایی را به خود، دیگری یا همگان، توجه می دهد و گاهی به وظایف و در جایی دیگر به فضایل توجه شده است.
کلید واژگان: اخلاق هنجاری, احسان, مسئولیت اخلاقی, نیکوکاری, خیرخواهیMishkat, Volume:43 Issue: 162, 2024, PP 105 -120Benevolence has many meanings and usages in the Qur'an and tradition, and "goodness to others" is one of them. One of the most important issues in ethics philosophy is the ethical norms, which seeks the criterion to find the normative ethics theory in the field of benevolence and kindness to others. Based on the Qur'an and tradition, using descriptive-analytical method, this research seeks to find out what is the basic criterion for benevolent responsibility in the ethics. Should we do good to others because of its consequences? Or is it a rational or divine duty? Or is it a virtue that should cover the moral factor? The results indicate that in the Qur'an and tradition. The results indicates that one should not look for just a single criterion for the charity ethics in the Qur'an and tradition. Rather, there are evidence based on different criteria. In some cases, it pays attention to consequences for himself, others or everyone, and sometimes it pays attention to duties and in other places to virtues.
Keywords: Normative Ethics, Benevolence, Moral Responsibility, Charity, Beneficence -
«وظیفه گرایی»، به عنوان مشهورترین و مناقشه برانگیزترین نظریه ها در حوزه اخلاق، همواره در تقابل با رهیافت پیامدگرایانه تعریف و تلقی شده و رقیب سنتی فایده گرایی به حساب آمده است. به اعتقاد بسیاری، نظریه وظیفه گرایانه ایمانویل کانت، مشهورترین تقریر وظیفه گرایانه است که البته، از منظرهای مختلف بررسی و نقد شده و نقد آن از منظر مبانی اخلاق اسلامی نیز ضروری و مهم می نماید. در این پژوهش - با روش تحلیلی۔انتقادی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و به ویژه منابع ناظر به اخلاق اسلامی - ضمن واکاوی مولفه ها و زوایای نظریه کانت، در صدد ارزیابی این نظریه بر اساس آموزه ها و مبانی اخلاق اسلامی برآمده ایم. به رغم ظرفیت ها و مزیت های در خور توجه نظریه کانت، رویکرد مطلق گرایانه و همچنین عقل گرایی رادیکال کانت، چالش بر انگیز و آماج اشکالات و نقدها بوده است و برخی پیش فرض ها و دعاوی او و از جمله ادعای ناکامی و ناموجه بودن ابتنای اخلاق بر دین - دست کم از منظر هواداران اخلاق دینی - ناپذیرفتنی و از مهم ترین نقاط ضعف رویکرد و نظریه او به شمار آمده است.
کلید واژگان: اخلاق هنجاری, وظیفه گرایی اخلاقی, ایمانوئل کانت, اخلاق اسلامی, ابتنای اخلاق بر دین, امر مطلقDeontology is considered to be one of the most challenging well-known theories in the field of ethics. Being a traditional rival to utilitarianism, deontology has constantly been defined as opposed to the consequentialist theories. It has been acknowledged by many theorists that Immanuel Kant - the famous German philosopher – provided the most prominent account of deontology. This account has been explored and criticized from different standpoints, and it seems essential to critically assess it in terms of the foundations of Islamic ethics. Employing a critical analytical method and using library sources, especially transferred ones about Islamic ethics, this study aims to elaborate the different constituents and aspects of Kantian theory, and to weigh it up according to the doctrines and foundations of Islamic ethics. Although Kantian theory demonstrates a variety of significant capabilities and advantages, it pursues an absolutist and radically rationalist approach which has raised serious objections and challenges. It seems implausible at least to the advocates of religious ethics that morality cannot justifiably depend upon religion. This claim is regarded as the most significant drawback of Kant’s moral theory while there are some other presuppositions and assertions in it which are seen as wrong by other thinkers.
Keywords: Normative ethics, deontology, moral deontology, Immanuel Kant, Islamic ethics, morality’s dependence on religion, categorical imperative -
یکی از مسایل اساسی در حوزه روانشناسی اخلاق این است که دیدگاههای اخلاقی چه مفروضات روانشناختی دارد و این مفروضات تا چه اندازه شواهد تجربی به همراه دارند. بر همین اساس، نزاع میان خودگروی و دیگرگروی در روانشناسی اخلاق طرح شده و شواهدی تجربی به نفع هرکدام از این دو نظریه اخلاقی ارایه شده است. دیگرگروی از جمله نظریات غایتگراست که بر پایه روانشناختی نظریه خود، به ایثارگری و ایجاد بیشترین خیر برای دیگران - فارغ از خویشتن - توصیه میکند. دیگرگروی روانشناختی، مهمترین مبنای دیگرگروی اخلاقی است و کوششی برای نقض تکانگیزشی و حب ذات انسان و اثبات امیال و انگیزههای دیگرگروانه است. بیشتر فیلسوفان و روانشناسان اخلاق، تکانگیزشیبودن طبیعت انسان را مردود میدانند و قایل به امکان نوعدوستی همراه با خوددوستی در طبیعت بشر هستند. روش پژوهش حاضر، توصیفی-تحلیلی است و با استفاده از منابع کتابخانهای و با تکیه بر استدلالها و شواهد تجربی، کوشیده شده دیگرگروی روانشناختی اثبات گردد تا بتوان با تکیه بر این مبنا به دیگرگروی اخلاقی در حوزه اخلاق هنجاری پرداخت. ادله روانشناختی نیز مبتنی بر شواهد زیستشناختی، شواهد و ریشههای رشدی برای نوعدوستی و تحلیل اهداف و انگیزههای غایی بر پایه مباحث طرحشده در روانشناسی اخلاق است.
کلید واژگان: روان شناسی اخلاق, دیگرگروی اخلاقی, دیگرگروی روان شناختی, نوع دوستی, حب ذات, طبیعت انسانOne of the fundamental issues in the field of moral psychology is what psychological assumptions moral views have and how much empirical evidence these assumptions carry. Accordingly, the conflict between egoism and heterogeneity has been proposed in the psychology of ethics, and empirical evidence has emerged in favor of either of these two moral theories. Otherness is one of the goal-oriented theories that, based on the psychological basis of its theory, recommends selfsacrifice and creating the greatest good for others, regardless of oneself. Psychological heterogeneity is the most important basis of moral heterogeneity and is an attempt to violate monotonousness and love of human nature and to prove other heterogeneous desires and motives. Most moral philosophers and psychologists reject the monotonous nature of human nature and believe in the possibility of altruism along with selfishness in human nature. In this research, relying on arguments and empirical evidence, an attempt has been made to prove psychological heterogeneity in order to be able to rely on this basis, moral heterogeneity in the field of normative ethics.
Keywords: moral psychology, moral heterogeneity, psychological heterogeneity, altruism, love of nature, human nature -
مسیولیت نسبت به دیگران از جمله مسایل اخلاقی است که در مکاتب اخلاقی با ادله گوناگونی بدان پرداخته و آن را توجیه کرده اند. در این پژوهش کوشیده شده که این مسئله را در گستره نظریه هنجاری امر الهی مورد کنکاش قرار داده و با تاکید بر کتب مقدس به این پرسش پرداخته شده که بنا بر دیدگاه الهیاتی انسان چرا نسبت به دیگران مسیولیت دارد و باید بدان ها خیرخواه باشد. براین اساس ادله و مولفه های اصلی را بر اساس کتاب مقدس تبیین کرده ایم. خداوند منشا اصلی مسیولیت پذیری انسان نسبت به دیگران است. انگیزه وعد و وعید، عشق الهی، شکر منعم، مشابهت انسان با خداوند و نیز نقش خلافت انسان به عنوان مخلوقات الهی از جمله مولفه ها و ادله اساسی در نظریه های امر الهی است که انسان را به مسیولیت پذیری نسبت به دیگران ترغیب می کنند.
کلید واژگان: اخلاق دینی, مسئولیت, مسئولیت اخلاقی, خیرخواهی, اراده الهی, امر الهی, انسانAssuming responsibility for other human beings has been amongst ethical issues which is underlined in different ethical schools of thought and justified through various argumentations. The current research is an attempt to investigate this issue in the light of the normative theory of divine command and enjoy the divine books to answer this question that why Man is required to feel responsible and benevolent toward other human beings. Accordingly, major reasons and components of this issue are explained in keeping with the divine books. It was revealed that God is the primary source of human responsibility toward others. The incentive of divine promise, divine love and giving thanks to the most beneficent as well as human resemblance to God and His succession on the earth as a divine creature are amongst major reasons and components in theories of divine command which motivates Man toward feeling responsibility and benevolences for others.
Keywords: Religious ethics, responsibility, Moral Responsibility, benevolence, Divine Will, Divine command, Man -
مسئولیت اخلاقی در قبال انسانهای دیگر از جمله مسایل اساسی است که مکاتب و فیلسوفان اخلاقی به آن پرداختهاند. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی با تکیه بر دیدگاه کانت، در پی پاسخدادن به این پرسشهاست: مفهوم مسئولیت اخلاقی چیست؟ از منظر وظیفهگرایان، دیگران در روابط و مسئولیتهای اخلاقی چه جایگاهی دارند؟ و عامل اخلاقی چرا در قبال دیگران مسئولیت اخلاقی دارد؟ وظیفهگرایی با تاکید بر مسئله شایستگی و استحقاق عامل اخلاقی به نقش حسن فاعلی در کنار حسن فعلی، بر نقش وظایف اخلاقی اهمیت میدهد. در یک منظر کلی، وظیفهگرایی در مقایسه با نظریههای اخلاقی، رویکرد منسجمتری به مفهوم مسئولیت اخلاقی دارد و مسایلی مانند استحقاق، اختیار، عقلگرایی، کرامت و شایستگی را در این مسئله لحاظ میکند. کانت در نظریه اخلاقیاش، به بسیاری از اشکالات وظیفهگرایی از جمله عقلگرایی و نخبهگرایی توجه دارد، اما بهدنبال این است که اخلاق را از احساس و تجربه و حکمت مردمپسند به بنیاد عقلانی برساند و بر این اساس، مسئولیت اخلاقی را بر پایه سزاواری و شایستگی ترسیم کند.
کلید واژگان: مسئولیت اخلاقی, وظیفه گرایی, کانت, تکلیف, دیگران, استحقاق, شایستگیMoral responsibility to other human beings is one of the fundamental issues addressed by moral schools and philosophers. The present study, using a descriptive-analytical method based on Kant's view, addresses the question of what is the concept of moral responsibility and from the perspective of conscientious objectors, what is the position of others in moral relations and responsibilities and why the moral agent has moral responsibility to others. Based on the explanations and evaluations, it became clear that conscientiousness, unlike other theories, has a more coherent approach to the concept of moral responsibility. Conscientiousness emphasizes the role of actual goodness along with the present goodness on the role of moral duties by emphasizing the issue of merit, competence and merit of the moral agent. In a general sense, conscientiousness has a more coherent approach to the concept of moral responsibility than moral theories, and considers issues such as entitlement, authority, rationalism, dignity, and merit. In his moral theory, Kant addresses many forms of conscientiousness, including rationalism and elitism in the field of ethics, but he seeks to bring ethics from popular sentiment, experience, and wisdom to the rational foundation, and accordingly to responsibility. Draw a morality based on merit and merit.
Keywords: Moral responsibility, deontological ethics, Kant, duty, others, entitlement, merit -
این نوشتار به روش تحلیلی و توصیفی، امکان و منشا مسئولیت اخلاقی در نظریه خودگروی را بررسی می کند. خودگروی اخلاقی نظریه ای هنجاری است که با تاکید بر ارزش های خودگرایانه، انسان را صرفا مسیول تامین منافع شخصی می داند. یعنی آدمی باید به دنبال بیشترین خیر برای خود و فارغ از دیگران باشد. از جمله مسایلی که این نظریه در تبیین و توجیه با آن مواجه است مسئله «دیگری» و «مسئولیت اخلاقی» در قبال دیگران است؛ «دیگری» موضوعی جدی است و بسیاری از ارزش های اخلاقی در پیوند با دیگران ارزش و معنا پیدا می کند. نگاه خودگرایانه، به بی ارزشی اخلاق اجتماعی و نگاه ابزاری به دیگران می انجامد. انسان خودگرا برای ارضای لذت و شادکامی شخصی و تامین رضایت خویش مسئولیت پذیر است و این نگاهی ابزاری و غیراصیل به مسئولیت اخلاقی در قبال دیگران است. هرچند امکان مسئولیت اخلاقی، در قبال خود یا مسئولیت اخلاقی غیراصیل در قبال دیگری، در این نظریه وجود دارد اما این تبیین موجب محاسبه گری و استفاده ابزاری از دیگران می شود.
کلید واژگان: خودگروی, لذت گرایی, حب ذات, مسئولیت اخلاقی, اخلاق اجتماعی, نوع دوستیThis study investigates the feasibility and source of ethical responsibility in the theory of egoism through a descriptive-analytical method. Ethical egoism is among normative theories which-through emphasizing egoistic values - sees Man as mere responsible for securing his individual interests, one who gains the most of benefits for himself without altruistic considerations. The main challenge with which this theory is faced in explanation is the issue of “other” and ethical responsibility for others. This is a serious challenge because many of ethical values hold value and meaning only in relation with “others”. Thus, adopting an egoistic position, results in devaluation of social ethics and adoption of an instrumental view toward others. An egoist human being accept responsibility only for satisfying his individual happiness and joy, gaining personal satisfaction and securing collaborative benefit aimed at securing human life while this is an instrumental and non-authentic view toward responsibility. Although ethical responsibility seems feasible in this theory, such a view results in a kind of calculation of benefit and instrumental misuse of others. This study has tried to explain the position of joy (pleasure) in the thoughts of egoists and show that egoists follow altruistic inclinations to satisfy their pleasures.
Keywords: egoism, Epicureanism, Self-love, Ethical Responsibility, Social-Ethic, Philanthropy -
فایده گرایی از جمله نظریه های اخلاق هنجاری است که به خیرخواهی همگانی توجه دارد. در این پژوهش تلاش می شود با روش تحلیل فلسفی و با تاکید بر دیدگاه بنتام و میل، رویکرد فایده گرایی به مسئولیت اخلاقی تبیین گردد. فایده گرایان با نفی استحقاق و سزاواری در مسئولیت اخلاقی، خاستگاه مسئولیت را لذت و الم می دانند و در ارزیابی ها به نتایج عمل نظردارند و گستره مسئولیت را همگانی می دانند. نتیجه اینکه مسئولیت نزد فایده گرایان با ابهام هایی همراه است؛ ابهام هایی مانند استفاده ابزاری از ارزش های اخلاقی، بی توجهی به انگیزه عامل، بی توجهی به تعهدات پیشین به سبب اصل فایده که اصلی پسین است، نسبی گرایی، طبیعت گرایی و همچنین بی توجهی به لذت های پایدار اخروی.
کلید واژگان: فایده گرایی, مسئولیت اخلاقی, لذت, سودرسانی, خیرخواهی, جرمی بنتام, جان استوارت میلUtilitarianism is a normative ethical theory that mainly focuses on public good. In this research, we deploy the method of philosophical analysis with an emphasis on the views of Bentham and Mill to provide an account of the utilitarian approach to moral responsibility. With the rejection of entitlement in moral responsibility, utilitarianism takes the origin of responsibility to lie in pleasures and pains. In its evaluations, it focuses on consequences of actions and takes the scope of responsibility to be general. We believe that responsibility is unclear in utilitarian terms, for example as to the instrumental deployment of moral values, inattentiveness to the agent’s motivation, inattentiveness to prior commitments because of the Utilitarian Principle which is a posterior principle, relativism, the predicament of naturalism, and inattentiveness to permanent afterlife pleasures, which are ignored in non-religious theories.
Keywords: Utilitarianism, moral responsibility, pleasure, benevolence, Jeremy Bentham, John Stuart Mill -
فصلنامه آیین حکمت، پیاپی 38 (زمستان 1397)، صص 81 -102هرچند دین پژوهی عنوانی جدید در حوزه مطالعات دینی است، اما می توان مسائل آن را از دیدگاه سنتی مورد بررسی قرار داد. در این پژوهش مسائلی درباره دین با رویکرد دین پژوهانه غزالی مورد بررسی قرار گرفته است. غزالی هرچند با پیش فرض هایی درباره دین رویکردی سنتی به دین داشت، اما به هرحال درصدد بازسازی و احیای دین در روزگار خود بود. در منظرغزالی، دین هم به ساحت نظر و هم به ساحت عمل دیندار توجه می کند. دین تنها، مناسک ظاهری و بیرونی نیست، بلکه مجالی برای تزکیه آدمی به شمار می رود. گوهر دین در علوم مکاشفه است، اما راه رسیدن آن از مسیر علوم معامله می گذرد. هرچند سعادت اخروی غایت قلمروی دین شمرده می شود، اما این سعادت در گروی سعادت دنیوی به دست می آید. در این اندیشه، خداوند منشاء و خاستگاه نهایی دین است و رهبران دینی مرجعیت دارندکلید واژگان: غزالی, احیاء علوم الدین, چیستی دین, گوهردین, قلمرو دین, خاستگاه دینAin - e - Hikmat, Volume:10 Issue: 38, 2019, PP 81 -102Although religion studying is a new subject in the field of religious studies, it can be seen from the traditional point of view. In this research, some problems on religion have been studied by Ghazali's approach of studying religion. Although Ghazzali being of some presuppositions had a religious approach to religious beliefs, he sought to rebuild and restore religion in his day. As viewed by him, religion focuses on human thought and action both. Religion is not only external and appear rituals, but it is an important agent for cultivating human beings. The essence of religion is in sciences lies in intuition, but its path passes from the science of transaction. Although final prosperity is the ultimate goal of religion, this prosperity is based on worldly prosperity. In this view, God is the ultimate source of religion, and religious leaders have authorityKeywords: Religion, Ghazali, Ihya` Ulum al-Din, the What of Religion, the Essence of Religion, the Origin of Religion
-
ایمان از جمله مسایل الهیاتی در ادیان ابراهیمی است که متفکران بسیاری درباره آن و ارتباط آن با موضوع های دیگری مانند معرفت و عقل گفته اند. غزالی و کرکگور از جمله متفکرینی هستند که براساس مبانی فکری خویش که شباهت ها و تفاوت هایی در اسلام و مسیحیت دارند، به مساله ایمان پرداخته اند. هرچندکه کرکگور بیشتر نگرشی اگزیستانس داشته است. غزالی، ایمان را از سنخ تصدیق دانسته است و معرفت مقدمه این تصدیق است، اما سنخ این ایمان کاملا منطقی نیست زیرا ایمان تصدیق جازمی و روان شناختی است که از روی تسلیم برای فرد به وجود آمده است. کرکگور، ایمان را حقیقتی توصیف ناپذیر و پارادوکسیکال می داند. ایمان امری همراه با شورمندی و حیرت است که منجر به وحدت یافتگی می شود. ایمان نزد غزالی، هرچند که مراتبی دارد اما گستره بیشتری نزد مردم دارد. در این پژوهش سعی شده که شباهت ها و تفاوت های این دو متفکر را با توجه به دو اثر مهم شان تطبیق داده شود.
کلید واژگان: ایمان, معرفت, عقل, اشاعره, اگزیستانسیالیست, غزالی, کرکگورFaith is one of the theological issues in Abrahamic religions. Many thinkers have talked about it and its relation to other topics such as knowledge and reason. Ghazali and Kierkegaard are among those scholars who have discussed faith according to their intellectual foundations. Ghazali believes that faith is an acknowledgment whose beginning is knowledge, but this faith is not of a completely rational type; rather, it is a certain and psychological acknowledgment. Kierkegaard had an existential viewpoint. He regards faith as an inexpressible and paradoxical truth. Faith is accompanied by passion and astonishment, and leads to unity. In this study, we try to compare the similarities and differences of the two thinkers’ viewpoints concerning faith.
Keywords: Faith, Knowledge, wisdom, Ash'arites, Existentialist, Ghazali, Kierkegaard -
نشریه هفت آسمان، پیاپی 71 (زمستان 1395)، صص 111 -130پژوهش درباره معنویت و نقش آن در سلامت روان انسان از جمله پژوهش های ادیانی و میان رشته ای است؛ به خصوص که مفهوم «معنویت»، مفهومی متنوع و متکثر است و باید کوشید تعریفی منسجم از آن عرضه کرد. در این مقاله نویسندگان می کوشند ارزیابی علمی و منسجمی از تعریف معنویت داشته باشند. در بخش اول مقاله، بررسی نظام مندی از تعریف های متنوع در معنویت شده است. بخش دوم مقاله به این پرسش می پردازد که چرا و چگونه این تنوع در تعریف معنویت وجود دارد. بخش سوم نیز پیشنهادی روش شناختی را مطرح می کند که بر اساس آن مفهوم عشق را پیش فرض و شکل دهنده اصلی در معنویت می داند. در این منظر، عشق چارچوبی مفهومی عرضه می کند که می توان تکثر و تنوع را در آن تفسیر کرد و انسان را قادر به تشخیص معنویت سالم از معنویت غیرسالم می کند.کلید واژگان: روان شناسی دین, معنویت, سلامت معنوی, مراقبت درمانی, تجربه دینی, معنای زندگی, عشق
-
دیگرگروی از نظریات نتیجه گرا در اخلاق هنجاری است که مبنای عمل یا قاعده اخلاقی را بیشترین خیر برای دیگران، فارغ از منافع شخصی می داند. خودگروان با تفسیر خودگروانه از سرشت انسان، امیال دیگرگروانه را انکار کرده اند و برخی دیگرگروان نیز با عدم توجه به حب ذات انسان، صورتی نامعقول از آن ارائه داده اند. در این پژوهش می کوشیم با تبیین مناسبی از این نظریه، مبانی و اصول آن نیز با استناد به آیات قرآن کریم و همراه با استدلال عقلی، مورد بررسی و تحلیل فلسفی قرار گیرد. بر این اساس، میل انسان در خودگروی منحصر نمی شود، بلکه به لحاظ روان شناختی، به نوع دوستی گرایش دارد. در اخلاق قرآنی، انسان، هم باید به منافع شخصی و هم به منافع دیگران توجه داشته باشد؛ به همین سبب، گاهی باید از منافع خود بگذرد و به منافع دیگران بپردازد. گرچه ستایش افعال دیگرگروانه در آیات قرآن کریم، دلیلی بر امکان و حسن این افعال است، اما نمی توان آن را دلیلی بر تطابق کامل نظریه اخلاقی قرآن کریم بر این نظریه هنجاری دانست و ارائه نظریه اخلاقی قرآن کریم، نیازمند بررسی و تحلیلی جامع است.کلید واژگان: دیگرگروی, اخلاق قرآنی, احسان, ایثار, محبت, عشق, قاعده زرینSelf-Sacrifice is a consequential theories of normative ethics; as is viewed in the theory, willing most good for others, free from one`s own interests, which views the most good for others as the basis for ethical action. Egoists viewing an egoistic nature for man, have denied human non-egoistic tendencies and some non egoists paying no attention to man`s natural love to himself/herself, give an irrational picture of it. This paper has intended to present a reasonable of the theory on the basis of Quran and reason. As is understood, human tendency is not limted to selfishness; rather, psychologically viewed, man has a tendency to like others. In Quranic ethics, man has been taught to pay attention to all interests all men including himself/herself and others. One, therefor, should in some cases leave one`s interest for others` interest. As is known, though Quranic emphasis on non-egoist actions leads us to their possibility and goodness, one may not infere that this normative theory is all what presented in Quranic. Presenting Quranic ethical theory needs a full study.Keywords: Self-Sacrifice, Quranic Ethics, Charity, Sacrifice, Affection, Love, Golden Rule
-
غزالی از جمله اندیشمندان اسلامی و در پی احیای علوم دین بوده و در احیاء علوم الدین سعی داشته است تا طرحی احیاگونه برای دینداران زمانه خویش ارائه کند. در این پژوهش هدف این بوده است که آثار دینداری، با تکیه بر نظرات و آرای روان شناختی غزالی بیان شود. به همین منظور، تاملات غزالی در چهار ربع عبادات، عادات، مهلکات و منجیات از احیاء علوم الدین ذیل آثار گوناگون معرفتی، معنوی، عاطفی، اخلاقی و اجتماعی طرح شده است. دینداری معرفت اندیشانه درگرو پاسخ به دغدغه های وجودی و تفسیری است. منجیات دین، برای دینداران علاوه بر رفع مهلکات به ایجاد احساسات مثبت عاطفی کمک می کنند. اخلاق جایگاه وسیعی درحوزه دینداری دارد. دینداران در حیاتشان باید همواره بکوشند که فضائل اخلاقی را کسب و از رذائل دوری کنند. در اندیشه غزالی، دین سعادت دنیوی و اخروی دینداران را تامین می کند.
کلید واژگان: آثار دینداری, احیاء علوم الدین, انتظار بشر از دین, دین, دینداری, روان شناسی دین, غزالیAl-Ghazali was one of the Islamic scholars who was concerned to revival of religious teachings. In Ihya’ ‘Ulum al-Din، he tried to provide a pattern in this regard for the believers of his time. In this article، authors Attempt to discuss effects of religiosity with emphasis on psychological views of al-Ghazali. For this purpose، al-Ghazali’s ideas which has been expressed in four parts of Ihya’ ‘ulum al-din as ‘Ibadiyyat، ‘Adat، Munjiyat and Muhlikat has been debated under the titles of epistemic، spiritual، emotional، moral and social effects of religiosity. Knowleldge based religiosity، depends on the answers to existential and Interpretative questions. For Believers، Saviors of religion (Munjiyat)، In addition to the elimination of evils (Muhlikat)، help to create positive emotional feelings. Ethics has a crucial role in religiosity. Believers in their lives، must try to acquire moral virtues and avoid moral vices. In al-Ghazali’s thoughts، religion provides happiness for believers both in this world and in hereafter.Keywords: religion, Religiosity, al, Ghazali, Ihya ulum al din, the benefits of religion, Psychology of Religion, Human expectation from religion -
«تجربه دینی» اصطلاحی جدید است، اما پیشینه گسترده ای در فرهنگ اسلامی دارد. مباحثی که اندیشمندان اسلامی درباره حالات کشف، مانند الهام و وحی داشته اند، می تواند بستری برای این موضوع در اندیشه اسلامی باشد. غزالی، از جمله کسانی است که تحولات تجربه گونه ای را از سر گذرانده و مباحث گسترده ای در مباحث تجربه دینی داشته است. در این نوشتار، گزارش و تحلیلی از دیدگاه های غزالی در باب تجربه دینی ارائه شده است؛ هم چنین جایگاه «انسان» به عنوان متعلق و «هستی» به عنوان متعلق و «حجاب» بین انسان و هستی، روشن شده است و نیز اسباب و مقدماتی که انسان باید برای کشف اخذ کند، برشمرده شده اند. تجارب دینی نزد غزالی، گاهی الهام گونه و گاهی هم وحی پیامبرانه است. تجربه رویت خداوند در آخرت نیز، مسئله ای مهم است که غزالی، هم با رویکرد کلامی و هم با رویکردی عرفانی، به امکان آن پرداخته است.
کلید واژگان: تجربه دینی, کشف, وحی, الهام, رویت, غزالیAlthough “Religious Experience” is a new term, it possesses a vast background in Islamic culture. The Muslim thinkers’ discussions about the conditions of disclosure such as inspiration and revelation can be counted as the best foundation for this topic in Islamic thought. Ghaz³li is one of those whom have experienced experience-like events and had vast discussions in the religious experience field. There has been offered, in this essay, an explanation and analysis of Ghaz³li’s viewpoints about religious experience; the place of “humanity” as the belonging and “being” as the belonged and the “veil” between humanity and being is also clarified. As well as the means and preliminaries that one needs for the Disclosure have been explained. From the viewpoints of Ghaz³li, the religious experiences are sometimes something like inspiration and sometimes prophetic revelation. The experience of the sight of God in the afterlife is also a significant matter that Ghaz³li had explored its possibility by both kal³mi and mystical approaches.
Keywords: religious experience, disclosure, revelation, inspiration, thesight of God, Ghaz³li -
روان شناسی دین از جمله حوزه های دین پژوهی است که به دنبال بررسی روان شناختی دین و دینداران است. این پژوهش با مطالعه ی جریانات، رویکردها، روش ها و ابزارهای موجود در روان شناسی دین در پی تطبیق نگرش امروزین روان شناسی دین با نگرش سنتی روان شناختی غزالی نسبت به دین و دینداران بود. شیوه ی ما در این پژوهش مقایسه و تطبیق روش شناسی غزالی با روش شناسی های موجود در روان شناسی بود. روش های غزالی قابل تطبیق و مقایسه با روش های کیفی روان شناسی دین است. انواع روش غزالی در گستره روان شناسی دین عبارت بودند از: درون نگری های شخصی، تحلیل رفتارهای دینداران، تاثیر مفاهیم و اندیشه های دینی بر دینداران، توصیفات شناخت شناسانه از دین و پدیده های دینی، پدیدارشناسی تفسیری و تاویل در مواجهه با متون مقدسکلید واژگان: روش شناسی, غزالی, روان شناسی دین, روش کیفیPsychology of Religion is One of the branches of Study of religion that looking for the Psychological Study of Religion and Believers. This research with study of trends, approaches, methods and tools in Psychology of compares modern view of the psychology of religion with the traditional psychological view Ghazali toward religion and the religious. Our approach in this study is Comparison and matching Ghazali's methodology with the methodologies existing in psychology. Ghazali's methodologies can be Matched and compared with qualitative methods in Psychology of Religion. Ghazali's methodologies in The area of the psychology of religion were: Personal introspection, Analysis of religious behavior, Studying Impact religious concepts and religious thoughts on believers, Epistemological explanations of religion and religious phenomena, Interpretative phenomenology, And interpretation In the face with the Scriptures.Keywords: Methodology, Ghazali, Psychology of Religion, Qualitative Method
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو میشود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشتههای مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته میتوانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که میخواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.