فهرست مطالب محمدحنیف طاهری

فلسفه ی اگزیستانسیالیسم را فلسفه ی اصالت وجود گفته اند؛ فلسفه ی که از اگزیستانس و اصالت بشر سخن می گوید. مفهوم مرکزی این فلسفه «انسان» است؛ زیرا وجود انسان، نقطه ی عزیمت همه ی کنش های انسان است. اگزیستانسیالیست ها به رغم اختلاف منظر در اتخاذ رویکرد دینی و الحادی، اما از یک وجه مشترک برخوردارند که عبارت است از اصل محوری اگزیستانسیالیستی «تقدم وجود بر ماهیت». معنای تقدم وجود بر ماهیت این است که فلسفه را باید از «درون گرایی» آغاز کرد و این مسئله در اگزیستانسیالیسم سارتر نمود بیشتری دارد. سارتر اصول خود را در شعار سه کلمه ی «تقدم وجود بر ماهیت» قرار داد و همین امر، اگزیستانسیالیسم او را تعریف می کند. دوبووار که در پارادایم اگزیستانسیالیسم سارتری می اندیشد، فمینیسم اگزیستانسیالیستی را تئوریزه کرد. نیچه، از «مرگ خدا»، «نیهیلیسم» و «نظریه ی قدرت» (اراده معطوف به قدرت) سخن گفت و از روحیه ی سکولاریستی و خدامردگی حاکم بر جهان مسیحیت خبر داد و بدین سان، فضای سکولاریسم و لائیسیسم حاکم بر غرب مدرن را پیش بینی کرد. مسئله ی اصلی و مفهوم مرکزی هایدگر «دازاین» است و هایدگر از این واژه ی آلمانی به معنای «هستی» یا «وجود» چونان اصطلاحی فلسفی برای دلالت بر «انسان» استفاده کرد. دازاین بیانگر نحوه ی وجود انسان است و اگر انسان به عنوان واقعیتی خارجی لحاظ شود، آنگاه دازاین خواهد بود. فهم ابراهیم در مقام پدر و نماینده ی ایمان و شهسوار تسلیم مطلق، مسئله ی کیرکگور بود و فهم این مسئله، پارادایم «ایمان گرایی»، جهش ایمان و رابطه ی عقل و ایمان را به میان آورد. پژوهش حاضر با روش تحلیلی-توصیفی، به هدف بررسی این مسائل بنیادین اگزیستانسیالیستی تدوین شده است.

کاربست «عقلانیت میان فرهنگی» به مثابه منطق و چارچوب نظری گفتمان «صلح بین الافغانی» در این مقاله بررسی شده است. عقلانیت میان فرهنگی، عقلانیت ناظر بر گفتگوی میان فرهنگ ها و ملت ها است؛ یعنی عقلانیتی که در مسایل بنیادین و مشترک بین المللی بر تعامل و گفتگوی سازنده میان فرهنگ ها تاکید دارد. هدف این مقاله که با روش تحلیلی_توصیفی سامان یافته، به کاربستن عقلانیت میان فرهنگی (عقلانیت گفتگو و درک حساسیت چندفرهنگی) در گفتگوی صلح گروه های قومی-سیاسی افغانستان است. عقلانیت، مفهوم چندسطحی و دارای لایه های مختلف است؛ ازاین رو از منظرها، رهیافت ها و پارادایم های مختلف، قابل بحث است. چنانکه یک پدیده انسانی تکامل پذیر است که متاثر از پیش فرض ها و نگرش های فرهنگی، دینی، مذهبی، سیاسی و قومی است و با تعلیم به تکامل می رسد. از منظر فلسفه علوم اجتماعی و فلسفه میان فرهنگی، عقلانیت محصول گفتگو، تعامل ارتباطی/اجتماعی، کار و استعداد زبانی است. ازاین رو گفتگوهای علمی، سیاسی و تعامل اجتماعی تولید معرفت و عقلانیت می کند؛ چنانکه نطق/زبان، به تکوین و توسعه عقلانیت و معرفت یاری می رساند. افغانستان به عنوان یک کشور چندفرهنگی درگیر منازعات مزمن سیاسی، می تواند اختلافات خود را بر مبنای عقلانیت میان فرهنگی حل و فصل نماید. این نوع عقلانیت، دلالت ها و اقتضایاتی دارد که التزام به آن امر حتمی است.

گفت وگوی علمی و دینی اسلام با ادیان بر مبنا و منطق «عقلانیت»، ضرورت حتمی است. هدف این جستار که به روش تحلیلی-اسنادی تدوین یافته، تبیین نقش عقلانیت به منظور کشف و فهم حقیقت در گفت وگوی اسلام با ادیان است. گفت وگو با ادیان برپایه ی دو نوع عقلانیت فطری و وحیانی، هم اندیشی، هم پذیری، صلح و زیست مسالمت آمیز را به همراه دارد. عقلانیت فطری، قوه ی تعقل و وجه تمایز انسان از حیوان است و این عقلانیت، منطق و مبنایی اصلی استدلال هر انسان است. عقلانیت وحیانی (قرآن)، به مثابه معتبرترین منبع معرفتی اسلام، نقش اساسی در گفت وگوهای انسان مسلمان با ارباب ادیان دارد که به مهم ترین مصادیق آن (آیات) اشاره کرده ایم. در این گفت وگوها، تمرکز عقلانیت وحیانی بر مفاهیم مشترک و  عام است؛ ازاین رو، دیالوگ بر اساس مفاهیم عام و مشترک که ناظر بر فطرت الهی انسان است، به گفت وگوی منطقی سازنده می انجامد. متد عقلانیت وحیانی در گفت وگوی با پیروان ادیان، گفت وگو به «روش احسن» است که روش عقلی است. این روش، دارای اصول، شرایط و پیش شرط هایی است که رعایت آنها منتج به گفت وگوی ثمر بخش می شود. محورهایی گفت وگو، مسایل بنیادین و حقایق اساسی مانند صلح، کرامت انسانی، خدامحوری، توحیدگرایی و مشترکات انسانی است.