محمود تقی زاده داوری
-
در برخی روایات اسلامی، سخن از «بلوغ جامعه بشری در عصر ظهور» است. تحلیل نظریه های چگونگی تحقق بلوغ، به روش توصیفی-تحلیلی، هدف اصلی نوشتار است که تحلیل کیفی وجمع بندی یافته ها به دو روش «عقلی-منطقی» و «نقلی-وحیانی» انجام می شود و در صدد اثبات فرضیه جمعی بودن بلوغ در عصر ظهور است. دو دیدگاه «فردگرایی» و «جامعه گرایی» درباره کیفیت تحقق بلوغ اجتماعی مطرح می شود. فردگرایی، تکامل عقول بشری را امری فردی و دستاورد تعلیم غیر بشری می داند. جامعه گرایی، تکامل را محصول تعلیم و تربیت بشری و حسی معرفی می کند. فردگرایی با چالش عدم تبیین تحولات اجتماعی، پذیرش اعجازگونگی تکامل، و شبهه تاخیر در ظهور مواجه است. از این رو، پیامدهای الگوپذیری، زمینه سازی، تشکیل حکومت دینی، ایجاد تمدن اسلامی، پویایی وتحرک بخشی، امیدبخشی و انتظار سازنده، بر نظریه جامعه گرایی مترتب می شود که هیچ یک در فردگرایی حاصل نمی شود.
کلید واژگان: بلوغ, تکامل, امام مهدی, عقل, عقلانیت, فردگرایی, جامعه گراییIn some of the Islamic narrations, there is a talk about the “maturity of the human society in the age of Appearance”. Analysis of the theories on the howness of realization of maturity, with a descriptive-analytic method, is the main purpose of this paper. The qualitative analysis and the aggregation of the findings are carried out in two ways: “the rational-logical” method, and “the narrative-revelatory” method. The two views of “individualism” and “socialism” are presented in relation to the quality of realization of social maturity. Individualism considers the evolution of human intellect as an individual matter and the achievement of non-human instruction. Socialism introduces the evolution as the product of human and sensory instruction and education. Individualism faces the challenge of lack of explanation of social changes, the acceptance of miracles of evolution, and the doubt of delay in the appearance (of Imam). Therefore, the consequences of the model acceptance, preparation of the ground (for the appearance of Imam), the formation of the religious government, the creation of Islamic civilization, dynamism and mobility, hope and constructive awaiting are related to the theory of socialism, none of which is achieved in individualism.
Keywords: Maturity, evolution, Imam Mahdi (A.S), reason, rationality, Individualism, socialism -
مقاله حاضر درصدد است تا شرح های علامه طباطبایی در زمینه حیات اجتماعی انسان را به لحاظ همخوانی و یا ناهمخوانی مورد ارزیابی قرار دهد. نوشته های ایشان در این مقوله، دو دسته است. یک دسته با ادبیات کاملا فلسفی نوشته شده و دسته ای دیگر دارای ماهیتی الهیاتی فلسفی می باشد. این مقاله از روش اسنادی و کتابخانه ای بهره برده و بر مجموعه آثار مکتوب علامه در این زمینه متمرکز است. فیش گیری داده های لازم و سپس تجزیه وتحلیل عمیق به شیوه توصیفی استنباطی، روش انجام این پژوهش بوده است. از یافته های پژوهش حاضر این است که علامه به طور مکرر اصل مدنی بالطبع بودن انسان را به اصل مستخدم بالطبع بودن انسان تفسیر و تحویل نموده است که با یکدیگر ناهمخوان و ناسازگار است. اگر اصل اولی در انسان، مدنی بالطبع باشد، اجتماع برای او امری طبیعی بوده و او موجودی تعاونی تلقی شده که برای بقاء نوع با همنوعان خود همکاری می کند و هر گاه اصل اولی در بشر، اصل استخدام باشد، او بالطبع (یعنی طبیعت اولی) موجودی استخدام کننده و رقابت کننده با دیگران برای استخدام بیش تر، تصور می شود. او بالذات موجودی اجتماعی نیست بلکه از روی ناچاری تن به زندگی اجتماعی می دهد تا از ثمرات دیگران بیشتر بهره مند گردد.
کلید واژگان: علامه طباطبایی, الانسان مدنی بالطبع, الانسان مستخدم بالطبع, فلسفه اجتماعThe current study aims to evaluate whether the explanations of Allameh Tabataba’i in human social life aspect are consistent or inconsistent. His writings on this subject come into two categories. Although the first one has entirely philosophical literature, the other one has theological-philosophical nature. This paper used the documentary and library methods and shed light on the collection of written works of Allameh Tabataba’i. The method of the study has been note-taking of the needed data and then analyzing them through descriptive-inferential ways. One of the findings of this study is that he has repeatedly interpreted and quoted the principle of Madani Beltab’e (social essence of human beings) to the principle of Mostakhdem Beltab’e (Taking others into one’s service essence) that are inconsistent with each other. If the first principle of human essence is being social (Madani Beltab’e), a society is a natural thing for him, and he is considered a cooperative creature who collaborates with other human beings to survive. Whenever the first principle of human essence would be the principle of Mostakhdem Beltab’e, his first essence assumed to be a person who takes into his service and competes with others to engage more services. He is not inherently a social being, but is forced to have a social life to benefit more from other mankind’s usefulness.
Keywords: Allameh Tabataba’i, Madani Beltab’e (social essence) of human beings, Mostakhdem Beltab’e (taking others into one’s service essence), Philosophy of society -
نشریه نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان، سال نهم شماره 2 (پیاپی 17، پاییز و زمستان 1398)، صص 127 -146
چکیده مقاله حاضر به بررسی آراء علامه محمدحسین طباطبائی (12811360 ه . ش) در زمینه نحوه هستی جامعه می پردازد. نگارنده بر این نظر است که آراء ایشان در این زمینه، متضاد، متنافی و غیرقابل جمع است. در حالی که ایشان در آثار فلسفی محض خود همچون اصول فلسفه و روش رئالیسم بر اعتباری بودن اجتماع تصریح می کنند، در آثار تفسیری فلسفی (theosophic) خود بر عینی و واقعی و حقیقی بودن جامعه تاکید دارند. روشن است که این دو دیدگاه، کاملا منافی و ناسازگار با یکدیگر است. مقاله حاضر به بررسی آراء علامه محمدحسین طباطبائی (12811360 ه . ش) در زمینه نحوه هستی جامعه می پردازد. نگارنده بر این نظر است که آراء ایشان در این زمینه، متضاد، متنافی و غیرقابل جمع است. در حالی که ایشان در آثار فلسفی محض خود همچون اصول فلسفه و روش رئالیسم بر اعتباری بودن اجتماع تصریح می کنند، در آثار تفسیری فلسفی (theosophic) خود بر عینی و واقعی و حقیقی بودن جامعه تاکید دارند. روشن است که این دو دیدگاه، کاملا منافی و ناسازگار با یکدیگر است.
کلید واژگان: علامه طباطبایی, اصاله فرد, اصاله اجتماع, فلسفه اجتماع, الاهیات اجتماعیThis article deals with Allāmeh Tabātabāī’s views on the type of society’s existence. I will demonstrate that there is a contradiction and inconsistency in his views regarding this issue. While, explicitly, maintained in his philosophical work, Osool-e Falsafeh va Ravesh-e Reālism, that society has an abstract, conceptual, and non-concrete nature, Tabātabāī insists in his theosophical book, al-Mizān, of concrete, factual and real existence of society. Clearly, these two views are totally different, and incompatible with each other. This article deals with Allāmeh Tabātabāī’s views on the type of society’s existence. I will demonstrate that there is a contradiction and inconsistency in his views regarding this issue. While, explicitly, maintained in his philosophical work, Osool-e Falsafeh va Ravesh-e Reālism, that society has an abstract, conceptual, and non-concrete nature, Tabātabāī insists in his theosophical book, al-Mizān, of concrete, factual and real existence of society. Clearly, these two views are totally different, and incompatible with each other.
Keywords: Social Philosophy, Social Theology, Individualism, collectivism, Allāmeh Tabātabāī -
در روایات اسلامی سخن از بلوغ جامعه بشری در عصر ظهور است. تحلیل نظریه های چگونگی تحقق بلوغ، به روش توصیفی تحلیلی، هدف اصلی نوشتار است که به شیوه تحلیل کیفی به دو روش عقلی منطقی و نقلی وحیانی به منظور تحلیل و جمع بندی یافته ها انجام می شود و در صدد اثبات فرضیه عادی بودن بلوغ جامعه در عصر ظهور است. دو دیدگاه اعجازگونه و عادی بودن درباره کیفیت تحقق بلوغ مطرح شده است. نظریه اعجاز به دلیل پیامدهای نادرست از جمله انفعال و عدم مسئولیت پذیری در برابر حوادث آخرالزمان، جلوگیری از تحرک و پویایی جامعه و... مردود است. شریعت گرایان سنتی و تجددگرایان مسلمان دو گروه از اندیشمندان هستند که به این نظریه تمایل دارند. نظریه تکامل که دیدگاه تمدن گرایان اسلامی است، علاوه بر پیامدهای مناسب در تفسیر انتظار موعود از جمله الگوپذیری، تشکیل حکومت دینی در عصر غیبت، ایجاد تمدن اسلامی، و... روایات زمینه ساز و الگو قرار دادن جامعه موعود را به خوبی تبیین می نماید. امتیاز جامعه عصر ظهور به دلیل بلوغ تاریخی مردم آن عصر و یاس از نجات توسط مکاتب و عقول بشری بدون استعانت از منجی آسمانی و شکایت از وضع موجود، از مهم ترین یافته های این مقاله به حساب می آید.کلید واژگان: بلوغ اجتماعی, امام مهدی, عصر ظهور, عقلانیت, تکامل, اعجازIn Islamic narratives, the word is of human social maturity in the age of advent. Analyzing theories of how to achieve the maturity, by a descriptive-analytical method, is the main purpose of the article, which is carried out in a method of qualitative analysis in two rational and narrative way of analyzing and summarizing the findings and attempts to prove the normalization of thesocial maturity in the age of advent. There may be found two views in the field, one extraordinary and the other ordinary. The former is denied due to its incorrect consequences such as passivity and lack of the sense of accountability against the events of the age of advent, prevention of the dynamics of society and the like. Traditional scholars of Shariah and Muslim modernist are those tending to this theory. While the theory of evolution, in addition to its proper consequences in interpreting the expected expectations, including its being a model, the formation of a religious government in the age of absence, the creation of Islamic civilization, and the like. The narratives underlying the model and the layout of the promised community, explains well. The privilege of the society of the Age of Advent is one of the most important findings of this paper due to the historical maturity of the people of that age and the hopelessness of salvation by human schools and intellects and complaining of the status quo.Keywords: Social Maturity, Imam Mahdi, Age of Advent, Rationality, Evolution, Miracle
-
روش شناسی تفسیری با تمایزگذاری میان پدیده های انسانی و طبیعی، بر این اصل استوار است که موضوع جامعه شناسی دین، بعد ذهنی و معنایی صورت های تجلی یافته دین در تاریخ، جامعه و رفتار انسان هاست. این الگو، بر خلاف الگوی اثباتی که به منشا دین و کارکردهای آن در سطح کلان جامعه توجه دارد، به بررسی ماهیت نمادها و اعتقادات دینی و نقش آن ها در معنابخشی به زندگی فردی و اجتماعی می پردازد. پژوهش حاضر با رویکرد تفسیری کلیفوردگیرتز، به مطالعه موردی نخل گردانی در روستای ابیانه پرداخته، ضمن بهره گیری از دو روش توصیف مختصر و فربه مناسک، به بازنمایی معانی آگاهانه و نمادهای پنهان نخل اشاره می کند. مهم ترین روش های جمع آوری اطلاعات در این مقاله، روش مشاهده مشارکتی، مصاحبه و روش کتابخانه ای است و نتیجه پژوهش، بیان می کند که نخل به مثابه تابوت امام حسین در بستر حیات اجتماعی و زندگانی مردم ابیانه، معنایی فراتر از آنچه در عالم واقع وجود دارد با خود حمل می کند و نمادی از مفاهیم آزادگی، شفابخشی، رستاخیز و بازگشتی جاودانه به اصل واحد را به خود گرفته که در گذر زمان فرسوده نشده، بلکه عاملی برای حفظ تبار، بزرگداشت عناصر طبیعت و بازتولید تقدس اماکن مذهبی در پهنه باورها و مناسک شیعی بوده است.کلید واژگان: نمادهای دینی, مناسک شیعی, رویکرد تفسیری گیرتز, معناکاوی, نخل, ابیانهDistinguishing human phenomena from natural ones, the interpretive methodology is based on the principle that the subject of religious sociology is the mental and semantic dimension of the forms of religion manifested in history, society and humans behavior. Unlike affirmative model that considers the origin of religion and its functions in the macro level of society, this model investigates the nature of religious symbols and beliefs and their role in giving meaning to individual and social life. The present study uses Clifford Geertzs interpretive approach to do a case study on Nakhl-Gardaani rite in the village of Abyana. It uses two brief and detailed methods of describing the rites to indicate the representations of conscious meanings and hidden symbols of Nakhl (palm tree). The most important methods of gathering data in this study were the methods of collaborative observation, interview and library research; and the results show that Nakhl (as Imam Husseins coffin) carries a much broader meaning in the social life of Abyana people than in real life. Indeed, it is a symbol of concepts such as freedom, healing power, resurrection, and an everlasting return to ones origin. This has not lost its effect in the course of time; rather, it serves as a factor for preserving ones lineage, commemorating the elements of nature, and recreation of the sanctity of religious places on the scene of the Shiite beliefs and rites.Keywords: religious symbols, the Shiite rites, Geertz's interpretive approach, exploring meaning, Nakhl (palm tree), Abyana
-
فصلنامه شیعه شناسی، پیاپی 48 (زمستان 1393)، صص 127 -148بررسی منطقی، علمی و واقع بینانه تحولات نوین در عراق، با توجه به شاخص هایی نظیر قدرت یابی جریان های شیعی، وجود رهبران تاثیرگذار، و جهت گیری های دینی و حضور مردمی، ناگزیر می نماید. درک تحولات عراق پس از صدام بخش مهمی از آینده این سرزمین را رقم خواهد زد. تحولات اخیر بنیادی و در جهت بازیابی هویت دینی و متفاوت از اتفاقات علمی و عملی پیشین جامعه شیعی عراق در دوره معاصر است. اگرچه نقش اشغالگران در سقوط صدام نیز از عوامل تسهیل کننده وضعیت نوین شیعیان عراق به شمار می رود، اما تنها عقبه اجتماعی نزدیک به مبانی این تحرکات، انقلاب اسلامی ایران است. بنابراین، تبیین رویکرد شیعیان در تحولات عمومی و راهبردی عراق نوین، با توجه به ماهیت دینی پررنگ این جریان ها، ضروری به نظر می رسد.
مقاله حاضر در دو بخش، ابتدا به اجمال جریان های شیعی اسلام گرای عمده در عراق، یعنی «حزب الدعوه»، «مجلس اعلای اسلامی عراق»، «جریان صدر» و «حزب فضیلت»، را معرفی می کند، سپس در بخش دوم، با بیان تحولات عمومی و راهبردی ایجاد شده در عراق، نوع رویکرد اتخاذ شده جریان های عمده شیعی عراق، را تجزیه و تحلیل می نماید.
کلید واژگان: عراق, شیعیان, حزب الدعوه, مجلس اعلا, صدر, فضیلت اسلامی, انتخاباتShiite Studies, Volume:12 Issue: 48, 2015, PP 127 -148Considering some facts such as accessing the Shiite trends to power, existence of the influential leaders, religious leanings and people’s presence, it seems essential to have a logical, scientific and realistic investigation of the new evolutions in Iraq. Today, the fall of Saddam and the change of political values and preferences based on Ba’th party’s ideology have prepared a new atmosphere leading to formation of new political evolutions based on democratic values and rules. Appreciation of the Iraqi evolutions after Saddam would determine animportant part of the future of that land. The recent evolutions are fundamental and in accordance with the revitalizing religious identity, and are different from the previous scientific and practical events in Iraqi Shiite society in the contemporary era. Although the role of the occupants in Saddam’s fall was among the factors facilitating the new condition of Iraqi Shiites, the only social trend near to the foundations of these movements is the Islamic revolution of Iran. The present article is divided into two parts: firstly, it briefly introduces the major Shiite Islamist trends in Iraq, i.e. al-Da’wa party, Islamic A’laa assembly of Iraq, Sadr trend, and Fazilat party. Secondly, it mentions the general and strategic evolutions and analyzes the approach of the major Shiite trends of Iraq.Keywords: Iraq, Shiites, al, Dawa party, Islamic Alaa assembly of Iraq, Sadr trend, Islamic Fazilat party, Iraqi elections -
ویلفرد مادلونگ یکی از برجسته ترین و تاثیرگذارترین شیعه شناسان دوره معاصر است. آثار وی، برخلاف بسیاری از آثار اسلام شناسان و شیعه شناسان مغرب زمین، در شناخت و توصیف ابعاد گوناگون اسلام بسیار موفق بوده، به طوری که حتی جوامع اسلامی و شیعی نیز آثار وی را می پسندند و می پذیرند. به نظر می رسد سهم بالایی از این موفقیت به دلیل توجهی است که او به نکات روش شناسانه دارد. آثار وی در مطالعات شیعی، در مقایسه با آثار دیگر شیعه شناسان غربی، نقاط قوت یا ویژگی های پژوهشی خاصی دارد که مهم ترین آنها عبارت اند از: توجه به منابع اصیل و معتبر اسلامی و شیعی، تفکیک موضوعی و روشی منابع، توجه به فضا و تاریخ حوادث و آموزه ها، فهم آموزه ها در راستای یک نظام فکری، اشراف نسبتا کامل به ابعاد گوناگون اسلام، شناخت دقیق دانشمندان و آثار معتبر ایشان، و نیز تسلط به زبان عربی، که مادلونگ با بهره گیری از آنها توانسته است توجه مسلمانان و شیعیان را به آثار خود جلب کند و حتی تحسین ایشان را برانگیزد. رعایت کردن نکات فوق باعث شده است او را از جرگه مستشرقان مغرض و جاهل جدا کنند و در میان پژوهش گران منصف جای دهند. این مقاله روش ها و منابع مورد استفاده و نیز شیوه های پژوهشی مادلونگ را، در معرفی تشیع به جوامع غربی، می کاود و ضمن مقایسه آن با آثار برخی دیگر از شیعه شناسان می کوشد تمایز و برتری آثار وی را نشان دهد.
کلید واژگان: شرق شناسی, شیعه شناسی, روش شناسی, ویلفرد مادلونگ, مستشرقانWilfred Madelung is one of the most prominent and influential specialists in the field of Shi‘a studies in contemporary world. Contrary to the most works of western specialists in the field of Islam and Shiism, his works are greatly successful in knowing and defining different aspects of Islam, such that they are welcomed and accepted even in Islamic and Shia societies. It seems that a considerable portion of this success is due to his attention to methodological points. His works related to Shia studies have particular merits or research features in comparison to the works of other western specialists in Shia studies, the most important of which are as follows: taking into consideration authentic and valid Islamic and Shiite sources, thematic and methodological differentiation of sources, taking into consideration the atmosphere and history of events and teachings, understanding the teachings along the line of a thinking system, a relatively complete mastery over different dimensions of Islam, exact knowledge of scientists and their valid works and mastery over Arabic language with which Madelung could attract the attention and even admiration of Muslims and Shias to his works. The observance of aforementioned points by Madelung has made scholars to differentiate him from ignorant and biased Orientalists and include him among just researchers. The present paper examines the methods and sources as well as research methods used by Madelung to introduce Shiism to western societies and tries to show the distinctiveness and superiority of his works by comparing them with the works of some other western specialists in Shia studies.Keywords: Orientalism, Shia Studies, methodology, Wilfred Madelung, orientalists -
مقاله حاضر به یکی از مسایل إلاهیات اجتماعی با عنوان تمثیل های جامعه شناسانه پرداخته است. إلاهیات اجتماعی به رشته ای اطلاق می شود که تلاش می کند تا نقطه نظرات و دیدگاه های رهبران دینی (خداوند، پیامبران و امامان) در زمینه حیات اجتماعی انسان و مسایل و لوازم و عوارض ذاتی و عرضی مرتبط با آن را از طریق پژوهش در متون دینی روشن سازد.
این قبیل پژوهش ها به غایت ضروری و با اهمیت اند زیرا دیدگاه رهبران دینی برای بهبود زندگی جمعی مان را به ما می آموزند و تکمله ای بر پژوهش های فلسفی (فلسفه اجتماع) و پژوهش های تجربی (جامعه شناسی) محسوب می شوند. این پژوهش ها در عین حال می توانند، گامی در مسیر دستیابی به نظریه اجتماعی اسلامی در نظر گرفته شوند.
تحقیق در مسئله تمثیل های جامعه شناختی در متون دینی کاری نو و بی سابقه است. در این تحقیق، سه دسته از تمثیل ها در قالب تمثیل های اندام واره ای، تمثیل های مکانیکی و تمثیل های میدانی، استخراج و شرح داده شده اند. اگرچه این تمثیل ها، در متون اسلامی متعددی موجود بوده اند، ولی هیچگاه با رویکردی جمعی و جامعه شناسانه مورد بررسی قرار نگرفته اند. نوآوری مقاله حاضر نیز در همین نگرش جامعه شناسانه به این متون و شرح و توضیح آنها می باشد. این تحقیق و نظایر آن، پای متون اجتماعی اسلام را به زندگی روزمره جمعی ما باز کرده و زمینه بهره گیری از آنها در بهبود اوضاع و شرایط مختلف اجتماعی را فراهم می آورند. تعدد و تکثر تمثیل های جامعه شناختی در متون دینی در عین حال حاوی این نکته است که حیات اجتماعی انسان دارای واقعیتی کاملا غامض، مبهم، و پیچیده است که تنها از طریق تشبیه و تمثیل و استعاره می توان از موجودیت آن پرده برداشت.
کلید واژگان: تمثیل, تشبیه, تمثیل جامعه شناسانه, متون اسلامی, متون شیعی, إلاهیات اجتماعیThis article is concerned with sociological metaphors in religious texts as a issue of social theology. Social theology is a discipline that teaches us the views of religious leaders، i. e God، the prophets، and the Imams on human social life، through studies on religious sources (Quran and Hadiths). This type of research is، indeed، very important، for it teaches us the views of religious authorities that are necessary for the improvement of our social life، and is a complementary studies for that of sociological and social philosophy. This research can also be considered as an step towards formulating a Shi‘i / Islamic social theory. This type of research is essencially new and innovative. Three types of metaphors، i. e. organic، mechanical and (market and game) field theories، were dealt with and interpretated. Although these metaphors were existed in religious sources، they had not been studied by sociological approach. The initiative of this article rests on this type of sociological approach towards religious text studies. This type of research، brings the religious social texts to the scene of our daily social life and benefits from them for the promotion of social conditions and situations. However، multiplicity and plurality of sociological metaphors in Shi‘i / Islamic texts، at the same time، indicates that: Human’s social life has a very complicated and ambigious nature، which can talk about its existence only through، metaphore، comparison and allegoryKeywords: Metaphore, Sociological Metaphore, Islamic Texts, Shii Sourcesý -
توجه بیشتر پژوهشگران عرصه حدیث پژوهی به برخی مراکز حدیثی، موجب شده شناخت کمتری نسبت به مراکز دیگر ارائه شود و یا به ورطه فراموشی سپرده شوند. نمونه آن حوزه علمی جغرافیایی، سمرقند و کش در منطقه خراسان قدیم و ماوراءالنهر است. اهمیت این مرکز هنگامی آشکار می شود که وابستگی های علمی مراکز حدیثی شیعی به آن از یک سو و تربیت دانشمندان و عالمان بزرگ شیعی در طول سالیان متمادی که نام هر یک از ایشان زینت بخش مجاهدت های علمی شیعیان است، از سویی دیگر، مورد مداقه قرار گیرد. با توجه به این مهم، نوشتار حاضر عهده دار معرفی کاملی از ابعاد این حوزه نشر معارف شیعی است و با استفاده از منابع مختلف رجالی و حدیثی و کتب تاریخ و جغرافیا، سعی دارد ابعاد مختلف آن، از جمله دوران شکل گیری و پیشینه حضور علمی شیعیان، اوج و افول و همچنین آثار علمی، استادان و شاگردان و کارکرد های این مرکز را شناسایی کند.
کلید واژگان: خراسان و ماوراءالنهر, سمرقند و کش, امامان, تشیع, وکلاء, ابن اشکیب, عیاشی, کشی, مصنفاتPaying more attention to some centers of Hadith study by scholars has led to less awareness being given regarding other centers, or even forgetting them altogether. An example of these ignored centers is the scientific-geographical center of Samarkand and Kash in ancient Khorasan and Mawara' al-Nahr. The importance of this scientific center manifests when the scientific dependence of Shiite traditional centers on one hand and the training of certain prominent Shiite scholars over a long time on the other hand are precisely scrutinized. Keeping this point in mind, this article aims to fully introduce the various dimensions of this center and attempts to review and, using different rijali, traditional, historical and geographical sources, seeks to recognize its different dimensions, namely, its formation, the history of the scientific presence of the Shiah in this center, its rise and decline, and also its professors, disciples, and scientific works. -
نوشتار حاضر تلاش می کند حسینیه اعظم زنجان و آیین دسته سوگواری آن در هشتم محرم که به لحاظ اهمیتش به عنوان دهمین میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است را به صورت موردی و با تحلیلی جامعه شناختی و انسان شناختی و بر اساس نظریه کارکردگرایی، برای شناسایی نقش و اهمیت این مراسم در ابعاد مختلف بررسی نماید تا جایگاه اعتقادی و مذهبی این مراسم با ویژگی های منحصر به فردش و نقش حائز اهمیتی که در اشاعه دینداری و افزایش سطح زندگی دینی در این شهر دارد، بیشتر نمایان گردد.
کلید واژگان: زنجان, دینداری, کارکرد, نقش, ترویج, حسینیه, شیعهThe present article is an attempt to launch a study on the Cathedral House of Mourning for Hussein in Zanjan and the ceremony held in it –which has been registered as the 10th site of the spiritual inheritance of the country. In order to examine the role and importance of this ceremony from different aspects and reveal its ideological and religious position, its unique characteristics and its role in propagation of religiosity and promotion of the religious culture through the city, the article follows a case-study model and applies sociological and anthropological means of analysis and adopts a viewpoint of the functionalist theory. -
رضاخان، برای تثبیت خود و ایجاد حکومتی عاری از نفوذ مذهب و روحانیان الهام گرفته از غرب به خصوص آتاتورک در ترکیه اقداماتی انجام داد. هرچند نوسازی در این دوره که با الگوی مدرنیسم غربی مطابقت دارد به صورت ناقص و نیم بند انجام شد، اما ثمره مهم آن، یعنی سکولاریسم پیگیری شد و تا حد قابل ملاحظه ای اجرا شد. در این راستا سازمان روحانیت شیعه به عنوان یک نهاد دینی در معرض تحدید و حذف از صحنه اجتماع قرار گرفت؛ تا جایی که اعضای این سازمان به صحنه رویارویی مستقیم با مصداق های نوگرایی عصر رضاشاه کشیده شدند. این مقاله تلاشی در پاسخ به این سؤال اساسی است که اصلاحات و سیاست های نوگرایانه رضاشاه چه تاثیری بر قدرت و نفوذ سازمان روحانیت شیعه در جامعه ایران داشته است؟ به نظر نگارنده رضاشاه با نوسازی ارتش و نظام اداری، نظام قضایی، نظام آموزشی و سازمان اوقاف حکومت خود، باعث کاهش چشمگیر نفوذ و قدرت روحانیت شیعه در سالهای 1299 تا 1320 شد.
کلید واژگان: سازمان روحانیت شیعه, رضاشاه, نوسازی, سکولاریسمInspired by the West particularly by Atatürk in Turkey Reza Khan took some measures in order to establish himself and set up a government free from influence of religion and clerics. Although reconstruction of this era compatible with the pattern of western modernism was carried out partially and imperfectly, its important result i.e. secularism was taken up and implemented to considerable extent. In this regard the Shiite clergy organization as religious institution was subjected to delimitation and even removal from the scene of society to the extent members of this organization were led to the direct confrontation with concrete cases of modernity of Reza Shah era. This article attempts to respond the fundamental question what influence Reza Shah's reformations and modernist policies had on power and influence of Shiite clergy organization in Iranian society. According to the author of this article the influence and power of Shiah clerics decreased remarkably for two decades (1930-1950) as the result of Reza Shah's measures in reconstruction of army and administration, judicial educational systems and charitable endowments organization in his government. -
هدف اصلی این تحقیق، بررسی مقایسه ای دیدگاه های استاد مطهری و دکتر شریعتی درباره نابرابری های اجتماعی است. تحقیق با روش توصیفی انجام، و داده ها به روش کتابخانه ای گردآوری، و به شیوه مقایسه ای تجزیه و تحلیل شده است. نتایج تحقیق به این شرح است: استاد مطهری، تبعیض، عادات ناروا، تعطیلی قوانین الهی، عدم رعایت قانون، ثروت اندوزی و استثمار را عوامل موجد نابرابری های اجتماعی می داند و دکتر شریعتی از مالکیت خصوصی، وجود قاسطین، کنز، ثروت اندوزی و استثمار، به عنوان عوامل موجد نابرابری های اجتماعی یاد می کند. هردو، نابرابری ها را اجتناب پذیر می دانند. استاد مطهری برای رفع نابرابری های اجتماعی راه حل های ذیل را پیشنهاد می کند: تربیت اسلامی، مسابقه بقا، عمل به قانون، رعایت حقوق دو طرفه مردم و حکومت، و گرفتن مالیات های اسلامی. راه حل های دکتر شریعتی نیز برای رفع نابرابری های اجتماعی عبارتند از: ساختن امت با زیربنای قسط، ایجاد مالکیت اجتماعی و گرفتن مالیات های اسلامی.
کلید واژگان: نابرابری های اجتماعی, مالکیت, طبقه, قشربندی اجتماعی, مزایای اجتماعیThe main purpose of this study is to examine comparatively the viewpoints of Pr. Mutahhari and Dr. Shariati on social inequity. The study has been performed by a descriptive method, the data have been gathered by a library way, and they have been analyzed comparatively. The results are as follows: Pr. Mutahhari considers discrimination, abnormal habits, ignorance of the divine rules, inobservance of the laws, money-accumulating, and exploitation as the factors bring about the social inequities, while Dr. Shariati mentions private ownership, presence of the tyrants, money-accumulating, and exploitation as the factors lead to the social inequities. Both think of inequities as inevitable.To efface the social inequities, Pr. Mutahhari suggests the following resolutions: Islamic education, survival competition, observing the laws, mutual observance of the human and government rights, and taking the Islamic taxes. Dr. Shariati's resolutions to treat the social inequities include: making a nation on the basis of justice, creating social ownership and taking the Islamic taxes.Keywords: social inequities, ownership, class, social stratification, social benefits -
مقاله حاضر از دو بخش تشکیل یافته است. در بخش نخست، این ایده شرح شده که دین واقعیتی کثیرالابعاد بوده و از این رو دانش های متعددی از نقلی و عقلی و تجربی لایه های متفاوت آن را پژوهش می کنند و در بخش دوم، این ایده توضیح داده شده که مطابق آیات قرآنی، تاریخ همواره جلوه گاه دینداری انسان ها بوده است. دین ها، چه در شکل حقیقی و توحیدی و حنیفی آن، دین اند، و چه در شکل شرک و کفر و انحرافی و فرقه ای آن. لفظ دین بر همه آنها، به یکسان اطلاق می شود. و این کاربردی است که در دین شناسی نوین، اعم از فلسفی و اجتماعی، از دو سده قبل رواج داشته است.
کلید واژگان: دین, ادیان, علوم انسانی, علوم اجتماعی, آیات قرآنیThe writer of the present article presents the paper in two parts. In the first part, he mentions that religion is a multidimensional reality and different branches of science study its different layers. In the second part of the article, the writer discusses that based on the verses of the Holy Quran, history has always been the representation of religion. Religions whether monotheistic or polytheistic, are called religions.Keywords: Religion, religions, humanities, social sciences, verses of Quran -
در این مقاله موضوع جاری شدن خون از درختی در زرآباد قزوین، معروف به «چنار خونبار» در روز عاشورا مورد بررسی انسان شناختی قرار گرفته است. نگارنده با تلقی موضوع به عنوان یک «پدیده اجتماعی تام» و با بهره گیری از تکنیک های مختلف، تلاش می کند از جنبه های مختلف، ابهامات را شفاف نماید. یافته های پژوهش چنین است: بر اساس آزمایش انجام گرفته، ماده مترشحه از چنار ماهیت خونی ندارد، بلکه صمغ ویژه ای است که بر خلاف سایر صمغ ها پس از جریان یافتن، خشک می شود. رابطه علی میان عاشورا و جریان صمغ اثبات نمی شود; حداکثر یک رابطه تقارن است; زیرا جریان صمغ در سایر ایام نیز قابل مشاهده است. آنچه بر مردم پدیدار می شود، حاصل نگرش آنها به موضوع بوده است و هیچ گونه تصنعی در بین نیست; از این رو هر آنچه مردم احساس می کنند، بیشتر از واقعیت به ذهنیت شان نزدیک است.
کلید واژگان: انسان شناسی, چنار خونبار, زرآباد, پدیدارشناسی, عاشوراIn this paper, the issue of a plane tree in the village of Zar-Abad, located in the Alamoot of Qazveen (Iran), known as "the bleeding plane" is examined, from an anthropological perspective. The author regards the issue as a "totally social phenomenon", and tries to look at it from different angles, exploiting various techniques. It is found that the plane's secretion is not blood, but is a type of resin that, unlike others, dries out. No link was also established between the secretion and the day of 'Āshoora, as it can be noticed in other times during the year. There is, however, no deception, because what people conceive is the result of their attitude towards the phenomenon, and what they feel counts more than the reality per se.Keywords: anthropology, the bleeding plane tree, phenomenology, 'Āshoora.British Colonialism and the Indian Shiite State of Awad (1722-1856 AD)Dr Mohammad Hossein Manzoor al-Ajdād and Mansoor TrafdāriThe shiite state of Awad was established by Mir Mohammad Amin, an Iranian known as Sa'ādat Khān, in the Awad region of India, in 1722. His successors regarded themselves as the agents of the Mughal Empire based in Delhi, and were called nawabs. In 1819, the British encouraged them to use the title of shah, indicating their independence. In the famous Buxar battle, nawab Shoja' ud-Dowla, the Awad ruler, trying to help Mir Qāsim, the former ruler of Bengal, fought the British East India Company, which spearheaded British colonialism. His defeat led to the Benares treaty, in 1765, which provided the British with many concessions. They were allowed to have a representative at the Awad court, who had a significant role in encouraging Awad's high ranking officials to work for the British. In the early nineteenth century, the Awad state, which was very important for the Shia in India, became a British protectorate. Eventually, in 1857, Awad was annexed by the British, and became part of British India. -
الاهیات اجتماعی به آن بخش از دانش الاهیات اطلاق می شود که به حیات اجتماعی انسان و عوارض و لوازم و تبعات آن حیات، همچون حکومت، تجارت، تعلیم و تربیت، قضاوت، نکاح و طلاق، و جنگ و صلح می پردازد.
این رشته بین رشته ای، خود از پنج بخش حدیث اجتماعی، تفسیر اجتماعی، فقه اجتماعی، کلام اجتماعی و اخلاق اجتماعی تشکیل می شود. به شاخه های مذکور از آن جهت عنوان الاهیات اطلاق می شود که همه آنها با متون دینی (قرآن مجید و احادیث) سر و کار داشته، هر یک با شیوه ای اختصاصی مدعیات، آموزه ها و احکام دینی را شرح، توضیح و تفریع و توجیه می کنند.
کلید واژگان: اندیشه اجتماعی, معرفت اجتماعی, الاهیات اجتماعی, فلسفه اجتماع, فقه الاجتماع -
بسط و توسعه تفکر اجتماعی در محیط های آموزشی سنتی، بخصوص حوزه علمیه قم وام دار تلاش های نافذ حداقل سه استاد برجسته کشور است. یکی مرحوم دکتر علی شریعتی که از طریق آثار و تحلیل های جامعه شناسانه اش از اسلام و تاریخ تمدن اسلامی، طیف وسیعی از طلاب روشنفکر حوزه قم را در اوایل دهه 1350 به خود جذب کرده بود و حمایت های قاطع مرحوم آیت الله دکتر بهشتی از او، در واقع مدرسه حقانی را به پایگاه نفوذ دکتر شریعتی در حوزه قم درآورده بود. دیگری درس های جامعه شناسی دکتر علی قائمی در دارالتبلیغ اسلامی در اواسط دهه 1350، که سیلی از جمعیت طلاب تحصیل کرده آن روز را به آن درس ها می کشاند و ملاحظات عالمانه او بر کتاب زمینه جامعه شناسی دکتر امیرحسین آریانپور، به عنوان تنها منبع عمده درس جامعه شناسی آن زمان، و نیز زبان شیوای وی در تقریر آن درس، گستره شعاع نفوذ این دانش نوپا را برای شاگردان خوش قریحه و با علاقه وی، توضیح می داد. سوم، درس های معارف قرآن معلم شهید آیت الله مرتضی مطهری قدس الله نفسه الزکیه در حسینیه ارک قم و نقدهای ایشان بر ماتریالیسم تاریخی، در ثلث میانه دهه1350 و توصیه های مکرر ایشان به مطالعه و پژوهش مستقل در دانش های اجتماعی نوین، اهمیت تفکر اجتماعی را در ذهن و ذاکره شاگردان فاضل وی برجسته می ساخت و آنها را به مطالعه دوازده کتابی که آن استاد شهید به عنوان منابع تفکر اجتماعی معرفی کرده بود، برمی انگیخت.
Social theology refers to that part of theology which studies social life of man and its side effects like government, business, education, judgment, marriage and divorce, war and peace. This field consists of five parts, including: social Hadith (narration), social interpretation, social discourse and religious-jurisprudence and social ethics. The reason why these parts are called theology, is that, they are all concerned with religious texts (i.e. Quran and Hadith); and each section explains and justifies teachings and religious orders.Keywords: Social thought, social understanding, social theology, social philosophy, social religious, jurisprudence -
نوشتار حاضر تلاش می کند تا دسته ای از احادیث اسلامی / شیعی مرتبط با حیات اجتماعی انسان، و برخی از عوارض و لوازم این زندگی را در نظمی منطقی و نظام گون آنچنانکه در ادبیات اجتماعی نوین (فلسفه اجتماع و جامعه شناسی) عرضه می شود، ارائه نماید. این پژوهش همچنین تلاش دارد تا زمینه استفاده بیشتر محصلان و دانش آموختگان رشته های علوم اجتماعی را از ذخایر بی بدیل احادیث اسلامی / شیعی فراهم آورد.
کلید واژگان: حدیث اجتماعی, الاهیات اجتماعی, تفسیر اجتماعی, فلسفه اجتماعThis paper attempts to provide readers with a collection of Islamic and Shiite hādith on human social life in a systematic and logical order, as required by the modern literature on sociology and social philosophy. It helps students and graduates of sociology and related subjects to be able to use the rich sources of hadith. -
نوشتار حاضر به توضیح دیدگاه های فلسفه اجتماعی آیت الله سیدمحمدباقر صدر، نظریه پرداز برجسته اقتصاد، فلسفه و فقه اسلامی / شیعی معاصر می پردازد. از ایشان مکتوب مستقلی در زمینه فلسفه اجتماع و یا فلسفه تاریخ موجود نیست; ولی آرای اجتماعی او را می توان در ذیل آثار پراکنده ایشان، از جمله مباحث تفسیری تاریخی وی که در اوایل انقلاب اسلامی ایران (1357) طرح شده، مطالعه نمود. حاصل این مقاله این است که صدر در عرصه فلسفه اجتماع، نظریه ابداعی مستقلی ارائه نکرده است: در برخی از مسائل به اقتباس از آرای بعضی از فلاسفه بزرگ معاصر خود پرداخته و در برخی دیگر، دیدگاه ناهمخوانی عرضه کرده است.
کلید واژگان: اندیشه اجتماعی, تفسیر اجتماعی, فلسفه اجتماع, محمدباقر صدرIn this article, Ayatollah Mohammad Bāqir Sadr's views on social philosophy are discussed. Sadr is a prominent Islamic and Shiite scholar in Islamic fiqh, philosophy and economics, but he has not dealt with social philosophy or philosophy of history in a separate piece of work. Nevertheless, whose views in this regard can be found in his various works, including some on the Quran and history written right after the Islamic Revolution of 1979. The author argues that Sadr has no innovative view on social philosophy, and, in some cases, has restated other philosopher's accounts, while having conflicting standpoints, in others. -
الاهیات اجتماعی به آن بخش از دانش الاهیات اطلاق می شود که به حیات اجتماعی انسان و عوارض و لوازم و تبعات آن حیات، همچون حکومت، تجارت، تعلیم و تربیت، قضاوت، نکاح و طلاق، و جنگ و صلح می پردازد.
این رشته بین رشته ای، خود از پنج بخش حدیث اجتماعی، تفسیر اجتماعی، فقه اجتماعی، کلام اجتماعی و اخلاق اجتماعی تشکیل می شود. به شاخه های مذکور از آن جهت عنوان الاهیات اطلاق می شود که همه آنها با متون دینی (قرآن مجید و احادیث) سر و کار داشته، هر یک با شیوه ای اختصاصی مدعیات، آموزه ها و احکام دینی را شرح، توضیح و تفریع و توجیه می کنند.
کلید واژگان: اندیشه اجتماعی, معرفت اجتماعی, الاهیات اجتماعی, فلسفه اجتماع, فقه الاجتماعSocial theology is a part of theology concerned with various aspects of social life, such as politics, war and peace, law, education, as well as interpersonal relationships like marriage and divorce. It is of multidisciplinary nature and consists of five parts: social hadith, social interpretation of the holy scripts, social jurisprudence (or fiqh), social morality, and social Kalām. They are considered as parts of theology since they are all based on holy scripts (such as the Quran and hadith), but each of them uses its own methodology to explain and justify its propositions and arrive at new conclusions. -
از آنجا که فلسفه و سایر علوم عقلی از طریق ترجمه آثار یونانی وارد تمدن اسلامی شده است همواره این شائبه وجود داشته که فلسفه اسلامی چیزی بیش از ترجمه محض فلسفه یونانی نبوده و فلاسفه مسلمان نوآوری ای در قالب و محتوای این دانش مهاجر نداشته اند. نوشتار حاضر تلاش می کند تا در خصوص فلسفه اجتماع، این نوآوری ها را برجسته سازد و از این رو، بین دیدگاه های اجتماعی دو تن از نمایندگان مهم فلسفه یونانی و فلسفه اسلامی، افلاطون و فارابی، مقایسه ای صورت داده و آراء متفاوت آنان را در کنار آراء مشترک شان مطرح می نماید. خواننده در انتهای این مقاله درخواهد یافت که گر-چه فارابی لفظ «مدینه فاضله» را از افلاطون وام گرفته است ولی طراحی، تحلیل و براهین مختلف مدینه او تفاوتی چشمگیر با مدینه افلاطون دارد.
کلید واژگان: فلسفه اجتماع, فلسفه یونانی, فلسفه اسلام, مدینه فاضله, تیپ شناسی جوامع -
شیعیان جهان هم اکنون در موقعیت منحصر به فردی قرار دارند
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو میشود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشتههای مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته میتوانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که میخواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.