مرتضی فتحی زاده
-
تجربه دینی رویدادی ذهنی است که صاحب تجربه گه گاه و تاحدی آگاهانه آن را در پی مواجهه با یکی از عناصر روحانی مانند احساس حضور یا دست اندرکار بودن وجود یا قدرتی مقدس و غیرجسمانی، فهم واقعیت غایی فراطبیعی، احساس دستیابی به خیراعلای انسان، احساس ابتهاج برین، احساس رهایی و رستگاری یا احساس خود راستین از سر می گذراند. چنین تجربه ای دارای ارزش معرفت شناختی و بنابراین در دفاع از عقلانیت دین ورزی و دین باوری به ویژه خداباوری نقش دارد. تجربه عرفانی نیز ازآن رو که گونه ای احساس درک شهودی واقعیت غایی و بنیادین فراطبیعی و احساس وحدت و یگانگی و احساس رهایی از محدودیت های زمان و مکان و خود فردی و احساس ابتهاج است، بی گمان تجربه ای ذاتا دینی است. این تجربه ازآن رو که در سطوح معرفتی و اخلاقی متفاوت صاحبان تجربه و در موقعیت ها و شرایط و مواجهه های مختلف رخ می دهد، از تنوعی چشمگیر برخوردار و موضوع مطالعات مختلف دین پژوهانه شده است. فیلسوفان و معرفت شناسان دین معاصر هم به بحث از انواع تجربه دینی و دسته بندی ها و ویژگی های آن پرداخته اند. جستارحاضر در پی بررسی مشابهت گونا گونی تجربه دینی در فلسفه دین معاصر و عرفان اسلامی با تکیه بر دیدگاه کرولاین فرنکس دیویس، دانش آموخته دکتری فلسفه از دانشگاه آکسفورد انگلستان و نویسنده کتاب ارزش اثبات کنندگی تجربه دینی و مولانا جلال الدین محمد بلخی است. البته پیداست تجربه دینی از دیرباز در سنت ها و در میان مردمان مختلف رخ داده است، اما به منزله یکی از مسایل فلسفه دین پیشینه درازی ندارد. ازاین رو، نباید انتظار داشته باشیم که مولانا این موضوع را به شکل سامان یافته و با عنوان ها و مفاهیم جاافتاده و تخصصی در فلسفه دین امروزین بیان کرده باشد، اما با توجه به معارف عمیق عرفانی و دینی موجود در گنجینه آثارش می توانیم به پاره ای از مشابهت ها در این دو نگاه اشاره کنیم.
کلید واژگان: تجربه دینی, تجربه عرفانی, فلسفه دین, مولویA religious experience is a mental event that the experiencer occasionally and to some extent consciously experiences after encountering one of the spiritual elements, such as the feeling of the presence or involvement of a sacred and immaterial existence or power, the understanding of the ultimate supernatural reality, the feeling of achieving the highest human good, the feeling of elation, the feeling of liberation and salvation or the feeling of the true self, is experienced. Such an experience has an epistemological value and therefore plays a role in defending the rationality of religious action and religious belief, especially the belief in God. Mystical experience is also a kind of feeling of intuitive understanding of the ultimate and fundamental supernatural reality, a feeling of unity and oneness, a feeling of freedom from the limitations of time and place and individual self, and a feeling of elation and peace. Thus, it is undoubtedly a religious experience by nature. Because this experience occurs at different cognitive, educational, and moral levels of the experiencers and in different situations, conditions, and encounters, it has a remarkable diversity and has become the subject of various religious studies. Philosophers and epistemologists of contemporary religion have discussed the types of religious experience and their categories and characteristics. The present essay seeks to investigate the similarity of religious experience in contemporary philosophy of religion and Islamic mysticism based on the perspective of Caroline Franks Davis, the author of the book The Evidential Force of Religious Experience, and Jalaluddin Mohammad Balkhi known as Rumi, Mawlawi, and Mullahye Rumi. He is an Iranian poet and mystic of the 7th lunar century. In the history of Sufism in Iran and in the history of Persian literature, he is considered unique and rare. His unparalleled skill in various narrative and intellectual sciences and familiarity with the Qur'an and traditions (hadiths) and his high position in mysticism and his poetic taste have made him a unique figure in Persian and mystical literature. It is obvious that religious experience has occurred in traditions and among different people since long ago, but as one of the issues of the philosophy of religion, it does not have a long history. Therefore, we should not expect that Rumi has expressed this issue in an organized way and with well-established and specialized titles and concepts in today's philosophy of religion, but considering the deep mystical and religious knowledge in his works, we can find some similarities between these two views. For example, he considers religion in principle to be opening a window toward the supernatural. This transition from the world of nature and paying attention to the other world, especially God, is possible through religious experience. He did not use the term religious experience, but spoke of the revelation of the heart, which is the same as a religious experience and flows from God to the heart of a mystic and a believer who has removed the obstacles. He finds it difficult to describe these experiences and inspirations accurately, but never considers them unreal and purely subjective. In his book, Davis places religious experiences in six categories: interpretive experiences, quasi-sensory experiences, revelatory experiences, revitalizing experiences, numinous experiences, and mystical experiences. Mawlawi has also paid attention to this difference in experiences in Masnavi (couplet poems) and his other works. For example, regarding interpretive experiences, he has repeatedly said that he sees God's hand in all apparently non-spiritual events. He considers God to be the real cause of all causes in the world. He sees the world as the manifestation of God. Pseudo-sensory experiences, according to Davis, in which a sensory element is involved, such as spiritual dreams, feeling pain or hearing a special voice when receiving a religious experience, seeing angels or prophets, or experiences such as calls, smells, tastes, the feeling of being touched, warmth and coldness and the feeling of flying are a large part of religious experiences. When these quasi-sensory elements are combined with a non-sensory or more complex religious experience, it is a sign that the experience has a special meaning or originates from a spiritual realm. In Rumi's poems, there are also features that Davis mentions for pseudo-sensory experiences, such as hearing the voice and clearly seeing a sacred and otherworldly being that gives advice to the experience. In some cases, Mawlawi describes his religious experiences as "light of light" or "Sun of Sun". He also tells about the incident that happened in his childhood while playing with other children, when he saw green-clad beings who took him to the throne of the sky and showed him the wonders of the spiritual world. Rumi has clearly said about revelatory experiences that they are the type of revelation of hearts, divine inspirations, and mystical observations. Mawlawi has made many references to the revitalizing features of religious experience. Revitalizing experiences are the most common type for ordinary people, many people have gained their faith from such experiences. These experiences strengthen and revive the faith in the experiences. In this type of experience, a person feels that God has guided him and has received special favor and care. One of the positive results of this experience is that hope, emotion and a sense of security emerge in the person who has the experience. The experiences of new hope, strength, peace, security, and happiness that are obtained during a religious activity such as prayer, or are apparently created by a divine force, or are accompanied by a feeling of divine presence, are considered religious. Regarding the characteristics of the numinous experience, Davis mentions some characteristics, one of which is the experience of the pull and awe of the sublime. This attraction has been described in various ways, and intense enthusiasm and devotion to that "other" is one of them, and it often led to the attraction and experience of a clear mystical union with the numinous. We see these themes in Rumi's poems and sayings. One of the most important types of religious experiences is a mystical experience, which is associated with features such as the feeling of understanding an ultimate (fundamental) reality, the feeling of liberation from the limitations of time and space and the individual self, the feeling of "oneness" (unity) and elation or peace. Mawlawi's works, especially his Masnavi, clearly speak of these characteristics. Rumi writes in Arabic in the introduction of the first book of Masnavi: "This is the book of al-Masnawi, and it is a principle, the principle of religion, in the discovery of the secrets of union and certainty." With this sentence, he wants to say that his book contains fundamental facts and tips about reaching God and the innermost aspects of religious matters that he himself experienced and now wants to tell to the audience. In short, the review of Mawlawi's works shows that he has addressed various dimensions of religious experience, including its diversity, and presented valuable points and truths about it masterfully in literary formats, which are equal to today's readings.
Keywords: Religious Experience, Mystical Experience, Philosophy of Religion, Rumi, Davis -
چگونگی رابطه میان انسان و خداوند یکی از دغدغههای مهم فلسفی، کلامی و عرفانی در جهان اسلام بوده است. فیلسوفان، متکلمان و عرفای مسلمان با توجه به رهنمودهای قرآن در این زمینه و نیز رویکردهای عقلانی خویش و تاثیرپذیریشان از برخی از اندیشههای فلسفهیونانی، کوشیدهاند تا هریک بهگونهای متمایز و درعینحال بدون تعارض این رابطه را تبیین کنند. پژوهش کنونی به بررسی آرای دو اندیشمند برجسته از جریانهای مذکور میپردازد. ابنسینا به نمایندگی از فیلسوفان مسلمان این رابطه را با الگوی عشق و ادراکات عقلی تبیین میکند و معتقد است آدمی با شهود و حب و کشش خویش بهسوی خداوند، به مقامی میرسد که میتواند لذتی هم پای لذت فرشتگان کسب نماید. غزالی به عنوان صوفی و عارف، رابطه میان انسان و خدا را در الگوی فنا و نابودی عرفانی و در چارچوب وحدت با خداوند تبیین مینماید. این رویکردهای دوگانه فلسفی و عرفانی دارای پیشفرضهای هستی شناختی، انسانشناختی، معرفتشناختی و الهیاتی هستند.
کلید واژگان: عشق, فنا, ابن سینا, غزالی, ماهیت خداوند, ماهیت انسانThe relationship between God and humans has been one of the important philosophical, theological, and mystical concerns in the Islamic world. Muslim philosophers, theologians, and mystics according to the guidelines of the Qur'an in this field as well as their rational approaches and their influence from Some of the ideas of Greek philosophy have tried to explain this relationship in a different and at the same time conflict-free way. The present study examines the views of two prominent thinkers of the above currents. Avicenna on behalf of the Muslim philosophers explains this relationship with the pattern of love and rational perceptions and believes that man with his intuition, love, and attraction to God reaches a position where he can enjoy the same pleasure as the angels. Ghazali as a Sufi and a mystic explains the relationship between God and humans in the pattern of mystical annihilation and destruction and the context of unity with God. These are dual approaches Philosophical and mystical have ontological, anthropological, epistemological, and theological presuppositions
Keywords: Love, Fana, Avicenna, Qazali, God essence, Human essence -
خدا در اندیشه ولفهارت پانن برگ تعین بخش مطلق واقعیت است و الوهیت او سراسرهستی وآفرینش از جمله طبیعت را در بر می گیرد. از این رو، پانن برگ تعامل الهیات با محوریت خداوند و علوم طبیعی با محوریت طبیعت را گریز ناپذیر می داند. ازدیدگاه او چگونگی امکان تحقق چنین تعاملی را باید بیش از هر چیز برپایه روش شناسی ویژه هر یک از این دو قلمرو بسنجیم. چنین سنجشی به باز نگری در حدود و ماهیت علم و الهیات و پذیرش امکان تعامل و گفتگویی فراتر از قلمرو های ویژه آنها و در سطحی سوم یعنی تاملات فلسفی خواهدانجامید. پانن برگ در تبیین امکان این گفتگو بر مبنای ادعاهای کلیدی خود موفقیت چندانی نداشته است، اما بی گمان از پیشتازان تاثیرگذار و الهام بخش این حوزه بوده است.
کلید واژگان: ولفهارت پانن برگ, علوم طبیعی, الهیات, روش شناسی, آزمون پذیریIn the thought of Wolfhart Pannenberg , God is the absolute determinant of reality, and his divinity covers the whole existence and creation, including nature .Hence, Pannenberg thinks that the interaction and dialogue between theology with the center of God and science with the focus of nature is ineludible. From his point of view, to know that how this interaction and dialogue is possible, we must compare this tow realms, more than anything else, based on their specific methodologies . Such a comparison leads to review on the nature and extent of science and theology and to accept the possibility of engagement and dialogue beyond their particular realms, and on the third level, philosophical reflections. pannenberg has not succeeded in explaining the possibility of this dialogue based on his key claims, but has certainly been an influential and inspirational pioneer in this field
Keywords: wolfhart pannenberg, relationship between science, theology, methodology -
پس از آنکه در قرن هفدهم میلادی مدعای تعارض علم جدید و دین، در بستر مناقشات میان احکام نجوم جدید و آموزه های کتاب مقدس مسیحی، شکل گرفت، داروینیسم سربرآورده در قرن 19 جبهه جدیدی گشود و بر آتش تعارض در بسترمناقشه میان آفرینش گرایی، به منزله یکی از آموزه های اصلی کتاب مقدس مسیحی،و تکامل گرایی زیست شناختی دامن زد و مدعی شد که این آموزه دینی استحکام و اتقان علمی ندارد. ریچارد داوکینز، به عنوان یکی از مدافعان پر سر و صدای داروینیسم، نیروهای کور طبیعی را برای توضیح پیدایش انسان کافی دانست و به بی نیازی از خدا حکم کرد. پلنتینگا، ضمن کوشش برای صورت بندی تکامل باوری، دو مدعای اصلی تکامل باوری، یعنی «تصادفی» بودن تکامل و همچنین مدعای منشا مشترک، را به چالش می گیرد و تاکید می کند که نتایج مورد نظر تکامل باوران به طور خاص، و مدعیان تعارض علم و دین به طور عام، نه برعلم، بلکه بر پایه ترکیبی از علم و طبیعت گرایی متافیزیکی استوار است.اوافزوده طبیعت گرایی متافیزیکی به علم را نه پذیرفتنی می داند و نه ذاتی تبیین های علمی،بلکه علم جدیدرا با باورهای دینی سازگارتر می پندارد.کلید واژگان: تعارض علم و دین, تکامل باوری, پلنتینگا, داوکینز, طبیعت گرایی متافیزیکی
-
نظام مابعدالطبیعی وایتهد بر وحدت و هماهنگی امور و رویدادهای متحولی استوار است که در جهان ازلی خودبنیاد و در ارتباط دوسویه با امور ازلی دیگر نمایانگر اندیشه ای پویشی و درعین حال علمی است. از دیدگاه وایتهد، تبیین های علمی و دینی برای توصیف ریشه مابعدالطبیعی نظم و هماهنگی رویدادهای این جهان بسنده نیستند، بلکه دلیل کافی برای توجیه آن خداوندی است که خود متحول و سامان دهنده تحولات این جهان است، اما خالق آن نیست و علم و قدرت مطلق ندارد. در این مقاله می کوشیم با بررسی بنیادهای مابعدالطبیعی علم و دین در فلسفه پویشی وایتهد، نشان دهیم که دلیل کافی وایتهد برای تبیین وجود جهان در حال پویش، خود نابسنده و حتی از جهتی غیرضروری است؛ زیرا خداوندی که علم و قدرت مطلق برای خلق و اداره جهان و تحولات آن ندارد و خود متحول است، نمی تواند مبنای کافی و ضروری وجود آن باشد.کلید واژگان: مابعدالطبیعه پویشی, وایتهد, علم و دینThe Whitehead's Metaphysical System is based on the unity and harmony of affairs and changing events that in the autonomous eternal universe and in mutual communication with the eternal affairs, represents a process thought and scientific one at the same time. Whitehead believes the scientific and religious explanations of the metaphysical root of the order and harmony of worldly affairs are insufficient, but the sufficient reason for justification of them is God. He is a changeable being, he and regularizes all changes of this world. Nevertheless, He is not the creator of the world and omniscient and omnipotent.
In this article we try to scrutinize the metaphysical foundations of science and religion in Whitehead's process philosophy, and to show that Whitehead's Sufficient reason for the explanation of the changeable world is insufficient and even unnecessary, because God is He who is neither omniscient nor omnipotent, and is unstable who can not be sufficient reason for the existence of the world.Keywords: Process Metaphysic, Whitehead, Eternal Affair, Unity, Harmony, Science, Religion -
معجزه از دیرباز به نحو مستقل یا انباشتی از مویداتی شناخته شده است که ادیان برای اثبات حقانیت و الهی بودن دعاوی خویش عرضه کردهاند. اما ارزش معرفتشناختی و تاریخی و میزان حجیت آن برای ایمان آوردن به دعوی پیامبران بویژه دعوی بنیادین وجود خدا همواره یکی از موضوعات مورد مناقشه میان علم و دین و خداباوران و ناخداباوران بوده است. آنچه برای ما اهمیت دارد و در این مقاله می کوشیم بر آن پرتو افکنیم این است که آیا علم میتواند تبیینی کافی از معجزاتی به دست دهد که آنها را نقض قانون طبیعت میداند و آیا مدعای ادیان در الهی دانستن معجزات و در نتیجه توجیه ارزش قرینهای و معرفتشناختی آنها پذیرفتنی است؟ در این مقاله برآنیم تا پاسخهای مثبت و منفی به این پرسش را به ترتیب با تمرکز بر آرای سوئینبرن و مورگان لاک بررسی کنیم و با بیان برخی دشواری های پیشروی هر دو رویکرد موافق و مخالف به این نتیجه دست یابیم که معجزات به نحو انباشتی ارزش قرینهای قابل قبولی برای دفاع از معقولیت باورها و مدعیات دینی فراهم میآورند.کلید واژگان: معجزه, سوئین برن, مورگان لاکMiracle has been known from a long time ago as an independent or cumulative evidence that religions have used for justification of their claims. But its epistemological and historical value and validity for believing in the prophets claims, specially their fundamental claim for the existence of God, has always been the root of dispute between science and religion and believers and non-believers. It is important for us in this article that we try to clarify if science can provide sufficient explanation for miracles that see them as violation of the law of nature? And can we reasonably accept the claim of religions that miracles have come from God and have evidential and epistemological value?
In this article, we want to consider the positive and negative answers to these questions focusing on the comments of Swinburne and Morgan Luck and some of their difficulties. Finally, we will conclude that miracles are cumulative evidence for the rationality of religious beliefs and claims.Keywords: miracle, Swinburne, Morgan Luck -
تبیین و تفسیر پدیده های طبیعی فرایند پیچیده ای است، زیرا عوامل متعددی چون تجربه، منطق و باورهای گوناگون روش شناختی، هستی شناختی و حتی دین در آن نقش دارند. طبیعت گرایی علمی با دو خوانش متافیزیکی و روش شناختی می کوشد این تفسیر را با زدودن نقش پاره ای از عوامل مذکور، ساده سازد و مدعی است طبیعت گرایی روش شناختی از مولفه های لازم علم است و توصیه می کند که ما در تبیین پدیده های طبیعی باید چنان رفتار کنیم که گویی واقعیتی جز ماده نیست و فرض می گیرد که علل غیر مادی، اعم از مخلوق (ذهن، روح) یا نامخلوق (خدا)، در فهم ما از جهان مادی تاثیری ندارند. جستار کنونی به بررسی این مدعا می پردازد.
کلید واژگان: طبیعت گرایی علمی, فراطبیعت گرایی, طبیعت گرایی روش شناختیExplicating and interpreting natural phenomena is a complex process because many factors including observation، logic، and a variety of methodological، ontological and religious beliefs play a role in it. Using the metaphysical and methodological approaches، scientific naturalism tries to simplify this interpretation by excluding some of the above-mentioned factors. It claims that the methodological naturalism is a necessary part of science and prescribes that in explaining natural phenomena، one should act as if reality consists of nothing but matter. Moreover، it assumes that one can act as if the existence of nonmaterial causes، whether created (mind، spirit) or uncreated (God)، does not make a difference in our understanding of the material world. In this paper، this claim will be reviewed.Keywords: Scientific Naturalism, Supernaturalism, Methodological Naturalism -
Moral reductionism attempts to simplify some moral concepts and beliefs into someconcrete concepts and beliefs to provide a more clear and verifiable explanations.Reductionism takes place sometimes in the same field and among compatible conceptsand beliefs; as in the field of empirical psychology which is under the empirical sciences.In this field, certain psychological findings are simplified into some neurological andbiochemical concepts. But sometimes it may be applied to two non-compatible realms,one of which is normative and the other one descriptive. Moral concepts, beliefs, andtruths are among the most important normative affairs. Epistemology and semantics areamong the normative sciences as well. Contrary to them, naturalistic cognitions are a setof descriptive, non-normative concepts and propositions that their truth may be verifiedby referring to the objective world providing a causal explanation. Now an importantquestion here is that whether the normativity of normative sciences, especially ethics, is apart of their essence and structure or they are like the other sciences, especially empiricalones, which are non-normative in nature or they could be non-normative. Put differently,is it possible for us to reduce their normative content to a set of non-normative truths?Ethical naturalism as a kind of moral reductionism has asserted that it is possible. In thispaper we examine this claim and its efforts and policies for reducing moral facts intonon-normative facts.Keywords: reductionism, naturalistic fallacy, normativity, ethical naturalism, open question, semantic identity, referential identity
-
Popper's falsificationism is a theory on scientific methodology and a criterion to separate scientific propositions from unscientific ones. Contrary to inductive method, it does not seek to prove the conclusive truth or even inconclusive and probable truth of scientific theories based on psychological self-evidence of observable and so-called basic propositions. Therefore, theories always remain at the level of conjecture and guessing. However, they can be approximately true guessing, although they are not absolutely or probably true conjectures. The concept of "approximate truth" or "more approximation to truth" is closely related to the reinforcement of propositions, degree of reality-showing or truthshowing, and scientific progress. Such an idea at least necessitates accepting the doctrine of correspondence between truth and realism about the existence of universe and scientific identities independent from men's minds. However, critics claim that Popperian falsificationism and scientific realism are incompatible and one is actually given up at the expense the other. Some scholars believe that realism is at most more compatible with positivism and others hold that falsificationism necessitates the rejection of essentialism and as a result necessitates unrealistic instrumentalism. The present paper tries to elaborate on these claims.Keywords: realism, falsificationism, reality, showing, approximation to truth, popper
-
ایان باربور، استاد فیزیک و صاحب کرسی ادیان، بی گمان یکی از شخصیت های برجسته و تاثیرگذار در بحث های جدید درباره روابط علم و دین است و انتشار کتاب مسائلی چند در زمینه علم و دین به قلم او، در سال 1996، نقطه تحول و حتی سرآغاز گفتمان امروزی علم و دین به حساب می آید. او دیدگاه ها یا مدل های پیشنهادشده درباره نسبت میان علم و دین را در چهار گونه عمده دسته بندی می کند: تعارض، استقلال، گفت وگو، و یکپارچگی. تحلیل های شخصی وی از این موضوع در راستای رویکرد گفت وگو با گرایش آشکار به دیدگاه یکپارچگی و وحدت است که در بستر اندیشه پویشی و واقع گرایی انتقادی اش پرورانده شده است.
کلید واژگان: باربور, واقع گرایی انتقادی, الهیات پویشی, یکپارچگی علم و دینIan Barbour, American physicist and theologian, undoubtedly is a prominent and effective figure in new debates about the relation between science and religion. Some of his works count as a turning point and the beginning of recent discussions about science and religion. He divides views or suggested models about relation between them in four groups: conflict, independence, dialogue, and integrity. His personal analysis tends to dialogue with an apparent tendency towards integrity and unity that is consistent with his process thought and critical realism.Keywords: Barbour, critical realism, process theology, the integrity of science, religion -
واقع گرایی علمی عبارت است از این دیدگاه که بهترین نظریه های علمی ما توصیف های تقریبا حقیقی از جنبه های مشاهده پذیر و مشاهده ناپذیر جهان مستقل از ذهن عرضه می کند. مناقشه واقع گرایان و منتقدانشان بر سر این دیدگاه در قلب مباحث فلسفه علم است. در این مقاله، پس از بررسی اصول محوری موضع واقع گرایانه می کوشیم ادله آنها را در پاسخ به انتقادات مطرح شده از سوی دیدگاه های رقیب ذکر کنیم.
کلید واژگان: واقع گرایی عملی, ناواقع گرایی عملی, مفاهیم نظری, هویات نظریScientific realism is the view that our best scientific theories give approximately truedescriptions of both observable and unobservable aspects of a mind-independentworld. Debates on this view between realists and their critics are at the very heart ofthe philosophy of science. In this essay, we examine the core principles of the realistposition, and indicate some reasons in the conflict with its rivals. -
Scientific rationality is in a close relation to scientific methodology. Theories concerning scientific methodology are divided into monist and pluralist ones. Methodologists and empiricist philosophers of science advocate monist theories. On the other hand some modern philosophers of science support scientific pluralist and un-realist methodology. This diversity of views to the nature of methodology and realist or un-realist goal of the science has resonated current debates concerning scientific rationality. Howard Sankey tries to find an inclusive theory concerning scientific rationality through combining some components of traditional and modern views to the nature of methodology. The present essay introduces and analyzes this theory.Keywords: scientific rationality, scientific realism, pluralist methodology, Howard Sankey
-
Larry Lauden's normative naturalism is a meta-epistemological synthesis concerning the place of epistemology and is directed to justify it. This meta-epistemology is, on the one hand, naturalistic, for like all naturalist epistemologies, it accepts naturalist and empiric methodology and deems it as the only methodology which is suitable for evaluation and justification of epistemic claims (whether scientific, or philosophical, or conventional). Thus, it is descriptive and non-prescriptive. Lauedn's metaepistemology is, on the other hand, a normative and prescriptive synthesis; for, it considers description of epistemological rules and norms, "ought"'s and "ought not"s to acquire and evaluate our beliefs concerning the world as "the traditional and old role of the theory of knowledge. Thus, it is prescriptive and non-descriptive. Lauden thought that both descriptive and prescriptive properties of epistemology are necessary and irremovable. And taking into account, descriptive and empiric character of the naturalistic methodology of science as well as normative character of the traditional epistemology, he tries to reduce one to the other and shows that epistemology is able to play its traditional role and accept empirical evidence, and be evaluated in the same way that other scientific and claims are, at the same time. The present essay aims to study and examine such an attempt.Keywords: Lauden, Normative naturalism, naturalistic meta, methodology, network rationality
-
در فلسفه علم معاصر دو رویکرد عمده نسبت به مساله عقلانیت علم در کار است: دسته ای از فلاسفه علم، رویکردی فلسفی روش شناختی نسبت به عقلانیت دارند. این فلاسفه از عقلانیت علم دفاع می کنند و عوامل غیرعقلانی را در تحولات علمی دخیل نمی دانند. در مقابل، دسته ای دیگر از رویکردی تاریخی جامعه شناختی طرفداری می کنند. برطبق این رویکرد، عوامل غیرعقلانی در تحولات علم تاثیر دارد. کوهن از این رویکرد دوم دفاع می کند. نگارنده به تشریح دیدگاه کوهن و نقد آن پرداخته است.
کلید واژگان: عقلانیت, ناعقلانیت, پوزیتیویسم منطقی, پارادایم, مسایل نابهنجار (غیر عادی) -
یکی از مولفه های دوران روشنگری سلطه قرینه گرایی است. قرینه گرایی مدعی است که یک باور فقط در صورت برخورداری از قرائن و شواهد مؤید و موجه است. به گفته شهود هیوم «عاقل» باورش را با قرائن متناسب می سازد. کلیفورد نیز بر این نکته پای می فشرد که همواره و در هر کجا و برای هر کس اشتباه است که چیزی را بر پایه قرائن ناکافی باور کند. سه حوزه معرفت شناسی دینی، قرینه گرایی مستلزم آن است که داشتن باور دینی بدون وجود قرائن قاطع، موجه نیست. اما منتقدان قرینه گرایی این مدعا را رد کرده اند و گفته اند که انتخاب باورهای گوناگون صرفا به دلایل دوراندیشانه و مصلحت جویانه اخلاقا و عقلا مجاز است.
کلید واژگان: دیرباوری, قرینه گرایانه, توجیه, معرفت شناسی -
معرفت شناسی کلاسیک، بی گمان هویتی باور محور دارد و به طور عمده، به موضوع ذهن و قوای ذهنی شناسنده، نسبت باورهای او با عالم خارج، میزان واقع نمایی آن ها، قلمرو و درجات معرفت، چگونگی دستیابی به توجیه معرفتی و یقین، و ستیز با شکاکیت می پردازد. همین ویژگی، سبب شده است تا گروهی، آن را معرفت شناسی فردگرایانه و درون گرایانه بدانند و برنامه ی پژوهشی آن را در رسیدن به معرفت عینی و غیر شخصی، ناکام بپندارند. کارل ریموند پوپر، یکی از همین کسانی است که معرفت شناسی های مبتنی بر توجیه باورها و حالت ذهنی را غیر عینی و به اصطلاح خویش جهان دومی می داند که هیچ سخن در خور توجهی برای حل مساله ی مهم چگونگی رشد و تحول معرفت عینی و علمی ندارد...
کلید واژگان: معرفت شناسی کلاسیک, معرفت شناسی علمی, توجیه, عینیت معرفتی, پوپر -
نویسنده این مقاله بر این عقیده است که، تا در قلمرو فلسفه، یعنی در قلمرو کوشش برای تفکر واضح و جامع درباره ماهیت جهان و مبادی رفتار آدمی، گام می زنیم (پیش فرض های اسطوره ای و دینی را در کار نمی آوریم)، انسان را چیزی بیش از یک ساختار فیزیکی پیچیده نمی بینیم، بنابراین، هرگونه انسان مداری خطاست. لازمه این سخن این است که جهان هستی برای آدمی ساخته و پرداخته نشده است و آدمی چیزی جز جزء کوچکی از این جهان نیست; جهانی که خودش دارای معنا و هدفی نیست و، در نتیجه، آدمی نیز، که جزء آن است، معنا و هدفی ندارد که قابل کشف باشد. اگر معنا و هدفی در زندگی انسان باشد چیزی است که خود انسان آن را جعل می کند نه کشف.
-
بنیانگرایی یکی از نظریه های معرفتشناختی درباره ماهیت توجیه و معرفت است که معرفت را دارای ساختاری دولایه می داند: لایه ای از معرفت و توجیه، غیراستنتاجی یا بنیادین است و لایه ای دیگر، استنتاجی و غیربنیادین است که در نهایت از معرفت یا توجیه بنیادین استنتاج میشوند. این نظریه از کهنترین نظریه های معرفتشناختی است که حامیان برجسته ای همچون ارسطو، دکارت، راسل، لوئیس، و چیزم از میان فیلسوفان کلاسیک و معاصر داشته است.
بنیانگرایی قرائتهای متعددی دارد که اختلاف آنها عمدتآ از دو چیز سرچشمه میگیرد: 1) چگونگی تبیین ماهیت توجیه و معرفت غیراستنتاجی و بنیادین؛2) چگونگی انتقال معرفت و توجیه بنیادین به باورهای غیربنیادین و استنتاجی.
نظریه بنیانگرایی معرفت به ویژه نوع خطاناپذیر آن با نقدهای گوناگونی از سوی حامیان نظریه های رقیب مانند نظریه هماهنگی و اعتمادگرایی معرفت روبه رو شده است.
کلید واژگان: معرفت, توجیه, باورهای پایه, خطاناپذیریFoundationalism in one of the epistemological views on the nature of the knowledge and justification. This view considers the knowledge and justification as having two levels. In one level we have some basic believes that are justified without derivation from other believes. In the other level we have some derivative knowledge which is justified by the derivation of other believes. Most of the famous philosophers such as Aristotle, Aquinas and Descartes, hold this view. We will study critically the different versions of foundationalism. -
تمرکز بر صدق (Focusing on Truth) نام کتابی است از لورنس جانسون Lawrence E.)Johnson) درباره چیستی صدق و نظریه های مهمی که برای پاسخگویی به مساله ماهیت و معیار صدق عرضه شده اند. جانسون در این اثر برخی از مسائل اساسی صدق را به بررسی می گذارد؛ ازجمله این که صدق چیست؟ و چه اموری صادق یا کاذب به شمار می آیند؟ هنگامی که قضیه ای را صادق یا کاذب می نامیم چه چیزی را به واقع به آن نسبت می دهیم؟ واقعیات خارجی در برابر صدق چه نقشی دارند؟ و از توانمندی ها و کاستی های نظریه های صدق چه درس هایی می توان آموخت؟
جانسون در بررسی این مسائل به خاستگاه و بستر تاریخی آنها و نظریه های صدق اشاره می کند و از این رهگذر بر دشواری ها و تنگناهایی که موجب تحول نظریه ای یا جایگزین شدن نظریه های رقیب شده است، پرتو می افکند و بدین سان زمینه های فکری لازم را برای ورود به مسائل اساسی صدق فراهم می سازد. اما این کتاب را اصولا نمی توان اثری تاریخی درباره صدق و نظریه های آن دانست، زیرا اشاره ای تاریخی فقط دستمایه ای برای زمینه سازی بحث درباره مسائل است، نه موضوع اصلی پژوهش در این کتاب؛ بلکه ویژگی آشکار و اساسی آن را باید در مساله محوری بودنش جست. این ویژگی در کنار یادآوری های تاریخی مجموعا اثر حاضر را از اهمیت و ژرفای محتوایی برخوردار ساخته است. از این رو، مطالعه آن بی گمان برای علاقه مندان به مساله صدق و فلسفه منطق در همه سطوح علمی ارزنده و رهگشا خواهد بود. چنین آثار جامع و فراگیری هم به کار آموزش های رسمی دانشگاهی می آید و هم می تواند منبعی معتبر برای پژوهش های فلسفی و تدوین کتب و پایان نامه های تخصصی باشد.
-
یکی از نظریه های عمده درباب صدق، نظریه انسجام است. براساس این نظریه صدق یا کذب باور عبارت از انسجام یا عدم انسجام آن با دیگر باورهای شخص است. نظریه انسجام روایت های فراوانی دارد. هریک از روایت ها، تبیین خاصی از «رابطه انسجام» ارائه می دهند. روایت های نظریه انسجام در معرض نقدهایی بوده اند و البته برخی از مدافعان درصدد پاسخ گویی برآمده اند. در این مقاله، روایت های مختلف نظریه انسجام تبیین می شود و دلایلی که له یا علیه آنها اقامه شده است مورد بررسی قرار می گیرد.
-
یکی از دیدگاه های اساسی در باب توجیه، انسجام گرایی است. البته نباید میان نظریه انسجام در باب صدق و نظریه انسجام در باب توجیه خلط کرد. این دیدگاه در قبال دیدگاه مبناگرایی سنتی قرار می گیرد و آن را طرد می کند. اساس این نظریه آن است که باور شخص هنگامی توجیه می شود که با بقیه نظام باورهای آن شخص هماهنگ و منسجم باشد. تبیین ماهیت انسجام معرفتی دشوار است و اختلاف نظرهایی درباره آن حتی میان انسجام گرایان وجود دارد. عدم شفافیت در تبیین معیارهای انسجام، نقدهای متنوعی را دنبال انسجام گرایی مطرح ساخته است که یکی از برجسته ترین آنها نقد گسستگی است. این نقد به انحای گوناگون تقریر شده است و انسجام گرایان نیز از راه های مختلف به آن پاسخ گفته اند اما به نظر می رسد پاسخ هایی که به این نقد داده شده کافی نیست. به هر حال این بحث همچنان ادامه دارد. گفتنی است در این مقاله واژه coherentism))، به «نظریه هماهنگی» ترجمه شده است.
-
منازعه بر سر ماهیت معرفت و تعیین شرایط لازم و کافی حالات مثبت معرفتی فاعل شناسا به دو گونه نظریه پردازی درون گرایانه و برون گرایانه انجامیده است. نظریه پردازان درون گرا بر درونی بودن شرایط لازم و نظریه پردازان برون گرا بر بیرونی بودن آن پای می فشارند. ابهام در مفهوم درونی وبیرونی و چگونگی ارزیابی اهمیت و جایگاه مولفه های درونی و بیرونی تحلیل معرفت قلب تپنده بحث درون گرایی و برون گرایی در دو دهه اخیر تاریخ معرفت شناسی معاصر است.
کلید واژگان: معرفت, توجیه, درون گرایی و برون گرایی
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو میشود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشتههای مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته میتوانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که میخواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.