مرتضی رحمتی
-
دانسته های موجود از محوطه های اوایل نوسنگی و فرآیند نوسنگی شدن در شرق هلال حاصلخیزی باوجود بازنگری در کاوش های گذشته هم چنان با پرسش های زیادی مواجه است. محوطه قزانچی در شمال غرب کرمانشاه و در ارتفاع 1323 متری بالاتر از سطح دریا، کنار رودخانه رازآور، به دلیل وجود نهشته های متوالی دوره نوسنگی انتخاب شد. از اهداف مهم این پروژه، مستندسازی دقیق یافته های زیست باستان شناختی برای روشن ساختن ویژگی های فرهنگ مادی جوامع اولیه نوسنگی، الگوهای سکونتی، معیشت و زیست محیط پیرامون محوطه بود. فرضیه وجود استقرارهای نوسنگی بدون سفال در این بخش از زاگرس با توجه به محوطه هایی مانند گنج دره و شیخی آباد نیازمند بررسی در تپه قزانچی بود. هم چنین آسیب های زیادی که بر اثر فعالیت کشاورزی در 50 سال گذشته به تپه وارد شده سبب ایجاد دیواره ای به طول حدود 100 متر از توالی فرهنگی هولوسن و پدیدارشدن نهشته های باستانی بر ضرورت انجام عملیات کاوش و نجات بخشی و مطالعه این محوطه می افزود. تپه قزانچی در زمستان 1397 با هدف شناسایی دقیق توالی دوره ای و تعیین عرصه و حریم گمانه زنی و کاوش شد و وسعت عرصه محوطه حدود دو هکتار تخمین زده می شود. عملیات لایه نگاری در برش دیواره شمالی در سه ترانشه انجام شد. در نتیجه لایه نگاری و گاهنگاری نسبی و مطلق معلوم شد که لایه های فوقانی محوطه به دوره مفرغ میانی و مس وسنگ جدید و لایه های تحتانی به دوره نوسنگی بی سفال تعلق دارد. نتایج بررسی های باستان گیاه شناسی، باستان جانورشناسی، ریزریخت شناسی خاک و دیرین اقلیم شناسی، نشان از وجود محیط مرطوب پیرامون محوطه طی دوره هولوسن دارند. تپه قزانچی طی دوره مفرغ میانی با مراحل فوقانی چقاماران و مرحله سوم گودین تپه و در دوره مس وسنگ با چقاماران و مراحل میانه و متاخر سیاه بید و مرحله نهم گودین تپه در منطقه زاگرس مرکزی هم زمان بوده است. در دوره نوسنگی بی سفال نیز با محوطه هایی نظیر: شیخی آباد، چیاسبزشرقی، کلک اسدمراد و چغاگلان، تقریبا هم زمان بوده و جزو نخستین سکونتگاه های اوایل هولوسن در شرق هلال حاصلخیزی محسوب می شود.
کلید واژگان: زاگرس مرکزی, فناوری سنگ و سفال, زیست باستان شناسی, ریزریخت شناسی خاک, دیرین محیطDespite the extensive excavations and research in the eastern part of the Fertile Crescent, questions remain regarding the Neolithization process and the role of the Zagros region in these dynamics. Tappeh Qazānchi, is located at 1323 m.a.s.l. to the northwest of the city of Kermanshah and lies close to the Razavar river, was selected for archaeological research due to the presence of a long chronological sequence. The project aimed to study the Early Neolithic societies’ material culture, residential practices, subsistence economy and the environmental conditions of the site. mechanized agricultural practices over the past five decades have damaged the site, revealing a section (approximately one hundred meters long on the northern part of the mound) of cultural sequences from the early Holocene period. The site was sounded during the winter of 2019 to identify the cultural sequences, determine the core area and buffer zone. The extent of the core area was estimated to be approximately two hectares. The stratigraphy was carried out in the section of the northern wall in three trenches. The results indicate that the lower levels contain a Pre-Pottery Neolithic sequence and the upper levels of the site belong to the Late Chalcolithic and Middle Bronze Age periods. Archaeological, and high-resolution bio- and geoarchaeological investigations (archaeobotany, archaeozoology, micromorphology, and sedimentology) reveal that the Holocene environment around the site was characterized by small-scale permanently waterlogged areas or periodically flooded zones. During the Middle Bronze Age, Tappeh Qazānchi is contemporaneous with Chogha Maran (upper phase) and Godin Tepe (Period III), and during the Late Chalcolithic with Siahbid (middle and late phases), Chogha Maran and Godin Tepe (Period IX). The Pre-Pottery Neolithic phases at Qazānchi were contemporaneous with several other early Holocene settlements of the Zagros, including Sheikh-e Abad, East Chia Sabz, Kelek Asad Morad, and Chogha Golan.
Keywords: Central Zagros, Lithic, pottery technologies, Bioarchaeology, Soil micromorphology, Palaeoenvironment
- این فهرست شامل مطالبی از ایشان است که در سایت مگیران نمایه شده و توسط نویسنده تایید شدهاست.
- مگیران تنها مقالات مجلات ایرانی عضو خود را نمایه میکند. بدیهی است مقالات منتشر شده نگارنده/پژوهشگر در مجلات خارجی، همایشها و مجلاتی که با مگیران همکاری ندارند در این فهرست نیامدهاست.
- اسامی نویسندگان همکار در صورت عضویت در مگیران و تایید مقالات نمایش داده می شود.