به جمع مشترکان مگیران بپیوندید!

تنها با پرداخت 70 هزارتومان حق اشتراک سالانه به متن مقالات دسترسی داشته باشید و 100 مقاله را بدون هزینه دیگری دریافت کنید.

برای پرداخت حق اشتراک اگر عضو هستید وارد شوید در غیر این صورت حساب کاربری جدید ایجاد کنید

عضویت
فهرست مطالب نویسنده:

jalal saba

  • قادر غفاری نعمت آباد*، جلال صبا، احسان محسنی فرد، افشین توکلی زانیانی
    مقدمه و هدف

    عدس با نام علمی (Medik.Lens culinaris ) یک لگوم دانه‎ای سرمادوست است که منبع خوبی از مواد مغذی مورد نیاز انسان شامل پروتئین، کربوهیدرات، ویتامین‎ها و مواد معدنی می‎باشد. یکی از اهداف اصلاحی عدس تولید ارقام پا بلند و پرمحصول می‎باشد. بدین‎منظور باید ژرم پلاسم گیاهی جمع آوری شود تا به عنوان جامعه پایه، ارزیابی شود و نمونه های دارای پتانسیل تولید بالا و دیگر صفات مطلوب شناسایی شده و مورد بهره برداری قرار گیرند. محیط تاثیر بسیار زیادی روی تولید محصول در این گیاه دارد. بنابراین، گزینش مستقیم برای عملکرد دانه بی نتیجه است. از آنجا که عملکرد دانه به اجزای عملکرد وابسته است به‎هنگام گزینش برای بهبود عملکرد باید عملکرد و اجزای آن‎را همراه با هم در نظر گرفت. برای افزایش عملکرد و بازده اقتصادی مناسب، نیاز به جمع آوری لاین های مطلوب یا ژن های مطلوب و انتقال ژن های مطلوب به لاین های زیر کشت برای تولید رقم مطلوب می باشد، لذا بایستی اطلاعات کافی از مواد ژنتیکی قابل دسترس وجود داشته باشد که این اطلاعات با ارزیابی صفات مختلف امکان پذیر است.

    مواد و روش‎ها:

     به‎ منظور تشخیص نحوه تاثیرگذاری همزمان صفات بر عملکرد دانه عدس در راستای تعیین چگونگی انجام گزینش در لاین‎های عدس بومی استان زنجان، آزمایشی طی دو سال زراعی 97-1396 و 98-1397 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان انجام شد. در هر دو سال آزمایش، ارقام اصلاح شده کیمیا، سبز کوهین، گچساران، مراغه و بیله سوار به عنوان ارقام شاهد استفاده شدند. سال اول آزمایش با 200 لاین در قالب طرح آگمنتد اجرا گردید. هر واحد آزمایشی شامل یک ردیف یک متری بود. فاصله بین ردیف‎ها 25 سانتی‎متر و فاصله روی ردیف‎ها 5 سانتی‎متر و عمق کاشت 5 سانتی‎متر در نظر گرفته شد. در ابتدا و انتهای هر بلوک دو ردیف عدس سبز کوهین به‎ عنوان حاشیه کشت شد. در سال دوم آزمایش، با توجه به حصول مقدار بذر کافی از سال اول، آزمایش در قالب طرح لاتیس ساده با دو تکرار و واحدهای آزمایشی بزرگتر برای لاین‎های گزینش شده از سال اول انجام شد. هر واحد آزمایشی شامل دو خط یک متری بود. فاصله بین ردیف‎ها، فاصله روی ردیف‎ها و عمق کاشت مشابه آزمایش سال اول انجام شد. در ابتدا و انتهای هر بلوک ناقص دو ردیف عدس سبز کوهین به‎عنوان حاشیه کشت شد. صفات اندازه ‎گیری شده شامل صفات فنولوژیکی، صفات مورفولوژیکی، عملکرد و اجزاء عملکرد در واحد بوته و در واحد سطح بودند.

    یافته‎ ها: 

    در بین صفات مورد مطالعه بیشترین ضریب تغییرات مربوط به صفات تعداد دانه، زیست‎توده، عملکرد کاه و عملکرد دانه بود. ضرایب همبستگی ساده نشان داد تعداد دانه و عملکرد دانه در بوته با صفات فنولوژیکی طول دوره غلاف‎دهی، رسیدگی فیزیولوژیکی و طول دوره پر‎شدن دانه و با صفات مورفولوژیکی ارتفاع بوته و ارتفاع اولین انشعاب شاخه و همچنین با صفات تعداد غلاف پر در بوته و زیست‎توده در بوته همبستگی مثبت و معنی‎داری داشت. در تجزیه رگرسیون به‎روش گام‎به‎گام، ارتفاع بوته اولین صفتی بود که وارد مدل شد و توانست 46/8 در‎صد تغییرات مربوط به عملکرد دانه در بوته را تبیین کند. پس از آن به‎ترتیب صفات تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد کاه در بوته و طول دوره پر‎شدن دانه وارد مدل شدند و توانستند در مجموع 67/5 درصد تغییرات مربوط به عملکرد دانه در بوته را تبیین کنند. نتایج تجزیه علیت نشان داد، صفت تعداد دانه در بوته دارای بزرگترین اثر مستقیم و مثبت روی عملکرد دانه است و بعد از آن بیشترین اثر مستقیم به‎ترتیب مربوط به وزن هزار‎ دانه، ارتفاع بوته و طول دوره پر شدن دانه بود. ازاین رو، می توان این صفات را به عنوان مهمترین و موثرترین صفات در گزینش غیرمستقیم عملکرد دانه در عدس توصیه نمود. اغلب اثرات غیرمستقیم صفات بر عملکرد دانه مثبت بودند و بیشترین اثرات غیرمستقیم مربوط به اثرات غیرمستقیم طول دوره پرشدن دانه، ارتفاع و عملکرد کاه از طریق تعداد دانه در بوته بود. همچنین طول دوره پرشدن دانه از طریق ارتفاع و ارتفاع از طریق وزن هزاردانه بر روی عملکرد دانه تاثیرگذار بود. این موضوع می تواند نشان دهنده تاثیر انتقال مجدد مواد در پرشدن دانه و عملکرد دانه باشد. در تجزیه به عامل‎ها بر‎اساس روش تجزیه به مولفه‎های اصلی و چرخش وریمکس شش عامل حدود 76 درصد از تغییرات داده ها را توجیه نمودند. سه عامل اول بیشترین حجم از تغییرات داده‎ها را در برگرفتند که عامل اول، فنولوژی و ارتفاع و عوامل دوم و سوم، اجزای عملکرد و عملکرد نام‎گذاری شدند. این نتایج نشان داد که انجام گزینش بر‎اساس این عوامل می تواند منجر به ایجاد لاین‎هایی با عملکرد بالا شود.

    نتیجه‎ گیری: 

    بیشترین ضریب تغییرات مربوط به صفات تعداد دانه، زیست توده، عملکرد کاه و عملکرد دانه بود. عملکرد دانه در بوته با صفات فنولوژیکی طول دوره غلاف‎دهی، رسیدگی فیزیولوژیکی و طول دوره پر شدن دانه و با صفات مورفولوژیکی ارتفاع بوته و ارتفاع اولین انشعاب شاخه همبستگی مثبت و معنی‎داری داشت. تعداد دانه در بوته بیشترین اثر مستقیم بر عملکرد دانه داشت و بعد از آن بیشترین اثر مستقیم به‎ترتیب مربوط به وزن هزار دانه، ارتفاع بوته و طول دوره پر شدن دانه بود، بنابراین می‎توانند به‎عنوان معیاری برای انتخاب لاین‎های برتر در نظر گرفته شوند. بر‎ اساس نتایج حاصل از تجزیه به عامل‎ها، شش عامل توانستند 77/306 در صد از تغییرات داده ها را توجیه کنند.

    کلید واژگان: تجزیه به عامل ‎ها, تجزیه علیت, رگرسیون گام ‎به‎ گام, ضریب همبستگی, گزینش غیرمستقیم
    Gader Ghaffari Neamat Abad*, Jalal Saba, Ehsan Mohseni Fard, Afshin Tavakoli Zaniani
    Background

    Lentil (Lens culinaris Medik) is a cool season seed legume and a good source of nutrients needed by humans, including protein, carbohydrates, vitamins, and minerals. The production of high-yielding and high-plant-height varieties is one of the lentil improvement goals. For this purpose, it is necessary to collect and evaluate germplasm as a base population, along with identifying and utilizing lines with high potential and other desirable traits. The environment has a significant effect on the crop production of this plant. Therefore, direct selection is important for seed yield. Since seed yield depends on the yield components, the yield and its components must be regarded as a group at the selection time to improve the yield. To properly increase yield and economic efficiency, we need to collect desirable lines with desirable genes and transfer these genes to cultivated lines to produce desirable cultivars. Consequently, sufficient information is necessary on accessible genetic materials, which is possible by evaluating different traits.

    Methods

    To assess the model of the simultaneous effect of traits on the lentil seed yield for determining the selection procedure in native lentil lines of Zanjan province, an experiment was conducted in the research farm of the Faculty of Agriculture, Zanjan University, during two cropping years 2017-2018 and 2018-2019. In both years of the experiment, improved cultivars, such as Kimia, Sabz Kohin, Gachsaran, Maragheh, and Bilehsavar, were used as control cultivars. The first-year experiment was conducted in an augmented design based on a randomized complete block design with 200 lines. Each experimental unit included a 1-m row. The distance between the rows was 25 cm, the distance between plants in a row was 5 cm, and the planting depth was 5 cm. Two rows of Kohin-Sabz lentils were planted as margins at the beginning and end of each block. Due to obtaining a sufficient amount of seeds from the first year, the second-year experiment was carried out as a simple lattice design with two replications and larger experimental units for the lines selected from the first year. Each experimental unit included two 1-m lines. The distance between the rows, the distance between plants in a row, and the planting depth were similar to the first-year experiment. Two rows of Kuhin green lentils were planted as margins at the beginning and end of each incomplete block. The measured traits included phenological and morphological traits, yield, and yield components per plant and unit area.

    Results

    Among the studied traits, the highest coefficient of variation was obtained for the number of seeds, biomass, straw yield, and seed yield. The coefficient of correlation showed that the number of seeds and seed yield were positively and significantly correlated with phenological traits, such as the podding period, physiological maturity, and seed-filing period, as well as morphological traits such as plant height and first branching height, respectively. A positive and significant correlation was observed between the number of seeds and seed yield with the number of pods per plant and biomass per plant. In regression analysis by the stepwise method, plant height was the first trait entered into the model, which could explain 46.8% of the variation related to seed yield per plant. Then, the number of seeds per plant, 1000-seed weight (TSW), straw yield per plant, and the seed-filling period were entered into the model, respectively, which could totally explain 67.5% of the variation related to seed yield per plant. The results of the path analysis showed that the number of seeds per plant had the most considerable direct and positive effect on seed yield, followed by the direct effect of the TSW, plant height, and seed-filling period, respectively. Therefore, these traits would be recommended as the most important and significant traits in the indirect selection of seed yield in lentils. Most of the indirect effects of the traits on seed yield were positive, and the most indirect effects were related to seed-filling period, plant height, and straw yield through the number of seeds per plant. Besides, the seed-filling period through plant height and the plant height through the number of seeds had an indirect effect on seed yield. In factor analysis based on principal component analysis and varimax rotation, six factors explained about 76% of the data variation. The first three factors included the most considerable volume of data variation. The first factor was identified as phenology and height, and the second and third factors were identified as yield and yield components. Results showed that the selection based on these factors would lead to the genesis of the high-yield lines.

    Conclusion

    The highest coefficient of variation belonged to these traits: the number of seeds, biomass, straw yield, and seed yield. Seed yield per plant had a positive and significant correlation with the phenological traits of the podding period, seed-filling period, and physiological maturity, as well as morphological traits, namely plant height and the height of the first branch. The number of seeds per plant had the most direct effect on seed yield, followed by TSW, plant height, and seed-filling period. Therefore, these traits can be considered the criteria for selecting superior lines. According to the factor analysis results, six factors could justify 77.306% of the data variations.

    Keywords: Correlation Coefficient, Factor Analysis, Indirect Filling, Path Analysis, Stepwise Regression
  • رامین صادق قول مقدم*، جلال صبا، فرید شکاری، مظفر روستایی، سهیلا مرادی
    مقدمه و هدف

    گندم نان به‎عنوان یکی از مهمترین غلات، جزء ضروری امنیت غذایی در جهان می‎باشد که یک پنجم کل کالری جمعیت جهان را تامین می‎کند. امروزه خشکسالی به‎دلیل تغییرات آب و هوایی به‎عنوان یکی از مهمترین تنش‎های غیر زیستی عملکرد گندم را تحت تاثیر قرار داده و به یک تهدید مهم برای امنیت غذایی در جهان تبدیل شده است. در اصلاح گیاهان برای تحمل تنش خشکی صفات ریشه ای و روزنه ای اهمیت ویژه ای دارند. روزنه ها نقش کلیدی برای کنترل جذب دی اکسیدکربن و از دست دادن آب از طریق تعرق دارند. روزنه ‎ها همچنین نقش مهمی در به حداقل رساندن اتلاف آب برای سازگاری گیاه در محیط های با سطوح مختلف تابش خورشیدی، رطوبت هوا، دمای هوا، سرعت باد و محتوای آب خاک دارد. بنابراین، از خصوصیات روزنه ای به‎ عنوان شاخص وضعیت آب و رشد گیاه به ‎ویژه در شرایط تنش خشکی استفاده می شود. ریشه ها با داشتن طیف وسیعی از خصوصیات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی نقش اساسی در جذب آب و مواد غذایی دارند. همچنین به‎عنوان اولین اندامی هستند که در پاسخ به خشکی سیگنال‎هایی را جهت کنترل روزنه ‎ها ارسال می‎کند. بنابراین تفاوت در ساختار سیستم ریشه‎ای می‎تواند سبب ایجاد تفاوت بین عملکرد در ارقام مختلف شود. این مطالعه به ‎منظور بررسی خصوصیات روزنه و ارتباط آن با سیستم ریشه ای و عملکرد گیاه در 24 لاین و رقم گندم نان انجام شد.

    مواد و روش ها

    به‎منظور بررسی رابطه بین ابعاد و تراکم روزنه با سیستم ریشه ای آزمایشی بر روی 24 ژنوتیپ گندم نان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط دیم مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در سال زراعی 98-1397 اجرا شد. در این آزمایش، جهت مطالعه سیستم ریشه‎ای از لوله های پی وی سی استفاده شد. در هر لوله تعداد 12 بذر کشت شد که پس از سبز شدن به 7 عدد تنک گردید. در هر واحد آزمایشی برای هر ژنوتیپ دو لوله وجود داشت که از یکی از آن ها برای ارزیابی صفات و عملکرد نهایی و از لوله دوم برای مطالعات ریشه استفاده گردید. صفات روزنه ای شامل طول و عرض روزنه و تعداد روزنه در واحد سطح، صفات ریشه ای شامل طول ریشه، قطر ریشه، حجم ریشه، سطح ریشه و بیوماس ریشه و عملکرد دانه (گرم در متر مربع) اندازه گیری شدند. بعد از اندازه گیری صفات، تجزیه و تحلیل داده های حاصل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد و میانگین ها به‎روش LSD مورد مقایسه قرار گرفتند. به‎منظور بررسی روابط بین صفات تجزیه های آماری چند متغیره شامل تجزیه رگرسیون، تجزیه علیت و تجزیه عاملی انجام و از تجزیه کلاستر برای گروه بندی ژنوتیپ ها استفاده گردید. محاسبات آماری با استفاده از نرم‎افزارهای  SAS 9.0و SPSS 21 انجام گرفت.

    یافته ها

    نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین نشان دهنده تنوع بالا میان ژنوتیپ ها برای تمام صفات اندازه گیری شده بود. نتایج مقایسه میانگین ژنوتیپ ها نشان داد که ژنوتیپ های 2، 5، 8 و 16 به‎ترتیب بیشترین میزان عملکرد و ژنوتیپ 23 کمترین میزان عملکرد را در بین ژنوتیپ های مورد بررسی داشتند. بیشترین تعداد روزنه در سطح فوقانی و زیرین برگ مربوط به ژنوتیپ های 5 و 2 بود. از نظر صفات ریشه ای بیشترین قطر، حجم، طول، سطح ریشه و وزن خشک ریشه در عمق 25-0 سانتی متر به‎ترتیب مربوط به ژنوتیپ های 2، 3، 18 و 5 بود. همبستگی بالا و معنی داری بین عملکرد با تعداد روزنه در سطح فوقانی و زیرین برگ، طول و عرض روزنه در سطح فوقانی برگ، قطر، حجم، وزن خشک و سطح ریشه در عمق 25-0 سانتی متری خاک وجود داشت. بر اساس نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام دو متغیر تعداد روزنه در سطح زیرین برگ و وزن خشک ریشه در عمق بیشتر از 25 سانتی متر 91/4 درصد از تغییرات عملکرد دانه را توجیه کردند که بر اساس نتایج تجزیه علیت تعداد روزنه در سطح زیرین برگ بیشترین اثر مستقیم مثبت را بر عملکرد دانه داشت. نتایج تجزیه عاملی صفات مورد بررسی را در سه عامل با توجیه 82/48 درصدی تغییرپذیری گروه بندی کرد. سهم عامل اول از تبیین تغییرات داده ها 48/86 درصد، سهم عامل دوم 24/62 و سهم عامل سوم 8/99 درصد بود. بر اساس پلات حاصل از تجزیه به عامل‎ها ژنوتیپ های 2، 5، 8 و 16، دارای مقادیر بالا برای عامل اول و دوم بودند که با توجه به ضرایب عامل ها می توان بیان کرد که ژنوتیپ های قرار گرفته در این ناحیه دارای عملکرد بالا، تعداد روزنه زیاد و صفات ریشه ای قوی در عمق 25-0 سانتی متری خاک بودند به‎ همین دلیل این ژنوتیپ ها، ژنوتیپ هایی هستند که با جذب آب از لایه های سطحی خاک توانسته اند با داشتن تعداد روزنه زیاد و انجام فتوسنتز بیشتر عملکرد زیادی تولید کنند. همچنین ژنوتیپ های مورد بررسی با استفاده از تجزیه کلاستر به‎روش ward و فاصله اقلیدسی در سه گروه قرار گرفتند. ژنوتیپ های 2، 5، 8 و 16 در گروه اول قرار گرفتند و دارای بیشترین مقدار میانگین برای صفات عملکرد دانه، تعداد و عرض روزنه در سطح فوقانی و زیرین برگ و صفات ریشه ای شامل قطر، حجم و وزن خشک ریشه هم در عمق 25-0 سانتی متر خاک و قطر ریشه در عمق بیشتر از 25 سانتی متر و کمترین مقدار برای طول روزنه در هر دو سطح برگ بودند. که این ژنوتیپ ها بهترین ژنوتیپ ها برای کشت در شرایط دیم بودند.

    نتیجه گیری

    سیستم ریشه‎ای سطحی قوی می توانند آب حاصل از بارندگی های پراکنده ای که با فراوانی کم در پایان دوره رشد رخ می دهد را در اختیار گیاه قرار دهند. از طرفی افزایش تعداد روزنه به‎همراه اندازه کوچکتر آن ها موجب کاهش منافذ برگ شده و امکان پاسخ سریعتر روزنه ها را فراهم می کند و پاسخ سریع روزنه ها سبب به حداکثر رساندن کارایی مصرف آب می‎شود. بنابراین در شرایط دیم دارا بودن سیستم ریشه‎ای سطحی قوی به‎همراه تراکم روزنه بالا می‎تواند سبب افزایش عملکرد دانه شود.

    کلید واژگان: تحمل خشکی, صفات فیزیولوژیک, صفات ریشه ای, عملکرد دانه, گندم نان
    Ramin Sadegh Ghol Moghadam*, Jalal Saba, Farid Shekari, Mozafar Rousraii, Soheila Moradi
    Background

    As one of the most important cereals, bread wheat is an essential part of food security in the world, which supplies one-fifth of the total calories of the world population. Nowadays, the yield of wheat has been affected by climate change-driven drought as one of the most important abiotic stresses that has become an important threat to food security in the world. Root and stomatal traits are especially important in breeding plants to withstand drought stress. Stomata play a key role in controlling carbon dioxide uptake and water loss through transpiration. Therefore, stomatal characteristics are used as indicators of water status and plant growth, especially in drought stress conditions. Having a wide range of physiological and morphological characteristics, roots play an essential role in absorbing water and nutrients. They are also the first organ that sends signals to control the stomata in response to dryness. Therefore, the difference in the structure of the root system can cause the difference between the performance in different cultivars. This study was conducted to investigate stomatal characteristics and their relationship with the root system and plant performance in 24 bread wheat lines and cultivars.

    Methods

    To investigate the relationship between stomatal dimensions and density with the root system, an experiment was conducted on 24 bread wheat genotypes in the form of a randomized complete block design with three replications in the rainfed conditions of the research farm at Zanjan University Faculty of Agriculture in the crop year 2018-2019. In this experiment, PVC pipes were used to study the root system. Twelve seeds were planted in each tube, which were thinned to seven after germination. In each experimental unit, there were two tubes for each genotype, one of which was used to evaluate traits and final yield, and the second tube was used for root studies. Stomatal traits, including the length and width of stomata and number of stomata per unit area, root traits including root length, root diameter, root volume, root surface, and root biomass, and seed yield were measured in the end. The resulting data from the measured traits were analyzed in the form of a randomized complete block design, and the averages were compared using the LSD method. The data were analyzed using multivariate statistical analyses, including regression analysis, path analysis, and factor analysis, and cluster analysis was used to group genotypes. Statistical calculations were done using SAS 9.0 and SPSS 21 software.

    Results

    The results of analysis of variance and mean comparison showed high variability among genotypes for all measured traits. The results of the mean comparison of genotypes showed that genotypes 2, 5, 8, and 16 had the highest yield, and genotype 23 had the lowest yield among the examined genotypes. The highest number of stomata on the upper and lower leaf surfaces belonged to genotypes 5 and 2. In terms of root traits, the highest diameter, volume, length, root surface, and root dry weight at a depth of 0-25 cm were recorded for genotypes 2, 3, 18, and 5, respectively. There was a high and significant correlation between the yield and the number of stomata on the upper and lower leaf surfaces, the length and width of  the stomata on the upper leaf surface, diameter, volume, dry weight, and root surface at a depth of 0-25 cm in the soil. Based on the results of stepwise regression analysis, two variables, the number of stomata on the lower leaf surface and root dry weight at a depth of more than 25 cm explained 91.4% of the changes in grain yield. According to the results of the causality analysis of the number of stomata on the lower leaf surface, the most direct effect had a positive effect on seed yield. The results of factor analysis grouped the studied traits into three factors with 82.48% variability justification. The shares of the first, second, and third factors to explaining data changes were 48.86%, 24.62%, and 8.99%, respectively. Based on the plot obtained from factor analysis, genotypes 2, 5, 8, and 16 had high values for the first and second factors. According to the coefficients of the factors, it can be claimed that the genotypes located in this area have high performance, a high number of stomata, and strong root traits, which were found at the soil depth of 0-25 cm. For this reason, these are the genotypes that could produce high yields by absorbing water from the surface layers of the soil by having a large number of stomata and carrying out more photosynthesis. Moreover, the investigated genotypes were divided into three groups from cluster analysis by the ward method and Euclidean distance. Genotypes 2, 5, 8, and 16 were placed in the first group and had the highest mean values for grain yield traits, number and width of stomata on the upper and lower leaf surfaces, and root traits including diameter, volume, and dry weight at a soil depth of 0-25 cm, and root diameter at a depth greater than 25 cm. The lowest values for stomatal length were observed in both leaf surfaces. These were the best genotypes for cultivation in dry conditions.

    Conclusion

    A strong superficial root system can provide the plant with water from scattered rains that occur with low frequency at the end of the growth period. On the other hand, the increase in the number of stomata along with their smaller size reduces leaf pores and enables a faster response of the stomata, and the rapid response of the stomata maximizes water use efficiency. Therefore, having a strong superficial root system along with high stomatal density can increase seed yield in dry conditions.

    Keywords: Bread Wheat, Drought Tolerance, Grain Yield, Physiological Traits, Root Traits
  • قادر غفاری نعمت آباد*، جلال صبا، احسان محسنی فرد، افشین توکلی زانیانی
    مقدمه و هدف

     عدس (Lens Culinaris Medik.) از خانواده بقولات سرد سیر، گیاهی است یکساله، خود گرده افشان و دیپلوئید که دانه آن منبع غنی از پروتئین می باشد. این گیاه مانند سایر حبوبات در همزیستی با باکتری های تثبیت کننده نیتروژن، نقش مهمی در کاهش مصرف کود و افزایش بهره وری محصولات سایر گیاهان زراعی که در تناوب با عدس قرار می گیرند، ایفا می کند. موفقیت در برنامه های اصلاحی تابع تنوع ژنتیکی، وراثت پذیری و انتخاب است. بررسی تنوع ژنتیکی شالوده و پایه کار اصلاح و ایجاد رقم های پرمحصول و با ویژگی ها و ظرفیت و قابلیت های کمی و کیفی بالا است. از این رو، ارزیابی تنوع ژنتیکی در گیاهان زراعی برای برنامه های اصلاح نباتات و حفاظت از ذخایر توارثی امری ضروری است. بدین منظور لازم است ژرم پلاسم گیاهی جمع آوری شود تا به عنوان جامعه پایه، ارزیابی شود و ژنوتیپ های دارای پتانسیل عملکرد و دیگر صفات مطلوب شناسایی شده و مورد بهره برداری قرار گیرند. با توجه به پایین بودن پتانسیل عملکرد ارقام موجود در عدس، بررسی تنوع ژنتیکی بین لاین های بومی عدس و مقایسه آنها با ارقام شاهد می تواند به نژاد گر را در گزینش لاین های برتر از لحاظ پتانسیل عملکرد و صفات اگرو مورفولوژیک کمک نماید.

    مواد و روش ها

     با هدف گزینش و معرفی ارقام جدید، لاین های عدس بومی جمع آوری شده از مناطق هدف در استان زنجان طی دو سال زراعی 97-1396 و 1397-98 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان ارزیابی شدند. در هر دو سال آزمایش، ارقام اصلاح شده کیمیا، سبز کوهین، گچساران، مراغه و بیله سوار به عنوان ارقام شاهد استفاده شدند. سال اول، آزمایش با 200 لاین در قالب طرح آزمایشی حجیم شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا گردید. هر واحد آزمایشی شامل یک ردیف یک متری بود. فاصله بین ردیف ها 25 سانتیمتر و فاصله روی ردیف ها 5 سانتیمتر و عمق کاشت 5 سانتیمتر در نظر گرفته شد. در ابتدا و انتهای هر بلوک دو ردیف عدس سبز کوهین به عنوان حاشیه کشت شد. در سال دوم آزمایش، با توجه به حصول مقدار بذر کافی از سال اول، آزمایش در قالب طرح لاتیس ساده با دو تکرار و واحد های آزمایشی بزرگتر برای لاین های گزینش شده از سال اول انجام شد. هرواحد آزمایشی شامل دو خط یک متری بود. فاصله بین ردیف ها، فاصله روی ردیف ها و عمق کاشت مشابه آزمایش سال اول انجام شد. در ابتدا و انتهای هر بلوک ناقص دو ردیف عدس سبز کوهین به عنوان حاشیه کشت شد.

    یافته ها

     نتایج تجزیه واریانس در سال اول نشان داد بین لاین های بومی عدس از لحاظ صفات اختلاف دمای کانوپی، طول دوره غلاف دهی، تعداد و عملکرد دانه در بوته، شاخص برداشت در بوته، تعداد و عملکرد دانه در متر مربع و وزن هزار دانه اختلاف معنی دار در سطح احتمال 0/01 و 0/05 وجود دارد. در همین سال صفات اختلاف دمای کانوپی، طول دوره غلاف دهی، ارتفاع اولین انشعاب شاخه، تعداد غلاف در بوته، تعداد غلاف پر در بوته، تعداد و عملکرد دانه در بوته، شاخص برداشت در بوته، تعداد و عملکرد دانه در متر مربع و وزن هزار دانه از ضریب تغییرات ژنتیکی، وراثت پذیری و پیشرفت ژنتیکی بالایی برخوردار بودند. لاین های 14، 68 و 165 از لحاظ صفات فنولوژیکی برترین لاین ها بودند. ارتفاع بوته و ارتفاع اولین غلاف در لاین های 85، 92، 193 و 195 نسبت به بقیه لاین ها بیشتر بود. لاین های 32، 90 و 156 بیشترین تعداد غلاف پر را داشتند. لاین های 122، 163، 165 و 200 بیشترین عملکرد دانه در بوته را به خود اختصاص دادند. وزن هزار دانه در لاین های 163، 166، 171 و 174 در مقایسه با بقیه لاین ها بیشتر بود. بیشترین عملکرد دانه در متر مربع در لاین های 23، 150، 192 و 200 مشاهده گردید. در نهایت، بر اساس مقایسه میانگین لاین ها با رقم شاهد برتر برای هر صفت به روش  LSD و با در نظر گرفتن درجه اهمیت صفات از بین 200 لاین عدس، 95 لاین برتر گزینش گردیدند. در سال دوم اختلاف معنی دار بین لاین های عدس از لحاظ تمامی صفات مورد مطالعه به غیر از ارتفاع اولین انشعاب شاخه در سطح احتمال 0/01 و 0/05 دیده شد. اختلاف دمای کانوپی، تعداد غلاف خالی در بوته و تعداد دانه در بوته ضریب تغییرات بالایی داشتند. وراثت پذیری بالا در صفات روز تا 50% گلدهی، طول دوره گلدهی، روز تا 50% غلاف دهی، روز تا 50% رسیدگی فیزیولوژیکی، طول دوره پر شدن دانه و عملکرد کاه و کلش در بوته دیده شد. برای صفات اختلاف دمای کانوپی، طول دوره گلدهی، ارتفاع اولین غلاف، تعداد غلاف خالی در بوته، عملکرد دانه در بوته، زیست توده در بوته و عملکرد کاه و کلش در بوته پیشرفت ژنتیکی بالا مشاهده گردید. لاین های 150، 155، 173 و 176 از لحاظ صفات فنولوژیکی برترین لاین ها بودند. بالاترین ارتفاع بوته در لاین های 146 و 180 و بالاترین ارتفاع اولین غلاف در لاین های 12، 47 و 130 مشاهده شد. لاین های 1، 131 و 176 بیشترین تعداد غلاف پر را داشتند. از لحاظ عملکرد و اجزای عملکرد در بوته لاین های 1، 131 و 176 بیشترین تعداد دانه و عملکرد دانه در بوته را به خود اختصاص دادند. وزن هزار دانه در لاین های 23، 52، 163 و 178 در مقایسه با بقیه لاین ها بیشتر بود. از لحاظ عملکرد و اجزای عملکرد در متر مربع لاین های 55، 69، 86 و176 برترین لاین ها شناخته شدند. در نهایت، بر اساس مقایسه میانگین لاین ها با رقم شاهد برتر برای هر صفت به روش  LSD و با در نظر گرفتن درجه اهمیت صفات از بین 100 لاین عدس، 44 لاین برتر گزینش شدند.

    نتیجه گیری

     لاین های مورد ارزیابی از نظر اغلب صفات دارای اختلاف معنی دار با یکدیگر بودند. وراثت پذیری بالا در صفات روز تا 50% گلدهی، طول دوره گلدهی، روز تا 50% غلاف دهی، روز تا 50% رسیدگی فیزیولوژیکی، طول دوره پر شدن دانه و عملکرد کاه و کلش در بوته دیده شد. لاین های مورد ارزیابی در مقایسه با ارقام شاهد در اکثر صفات مورد مطالعه از میانگین بالاتری برخوردار بودند. بنابراین با گزینش لاین های برتر از لحاظ پتانسیل عملکرد و صفات اگرومورفولوژیک می توان از این پتانسیل ژنتیکی بالقوه در ایجاد جمعیت های برتر و معرفی ارقام پر محصول استفاده کرد.

    کلید واژگان: اصلاح عدس, پیشرفت ژنتیکی, ضریب تغییرات ژنتیکی, گزینش لاین های اینبرد, وراثت پذیری خصوصی
    Gader Ghaffari Neamat Abad*, Jalal Saba, Ehsan Mohsenifard, Afshin Tavakoli Zaniani
    Introduction and Objective

    Lentil (Lens Culinaris Medik.) belongs to cool season pulses. It is annual, self pollinated and diploid crop and its seed is rich in protein. Lentil, such as other legumes that are in symbiosis with nitrogen-fixing bacteria plays an important role in reducing fertilizer consumption and increasing the productivity of other crops that are in rotation with lentil. Success in breeding programs depends on genetic diversity, heritability and selection. Investigating the genetic diversity is the basis of breeding and releasing high-yielding cultivars with high quantitative and qualitative characteristics and capacities. Therefore, the evaluation of genetic diversity in crops is essential for breeding programs and the protection of genetic resources. For this purpose, it is necessary to collect plant germplasm to be evaluated as a base population, and genotypes with yield potential and other desirable traits are identified and exploited. Due to the low yield potential of the exsistance cultivars, investigating the genetic diversity among native lentil lines and comparing them with control cultivars could assiste the breeder in selecting superior lines in terms of yield potential and agromorphological triats.

    Material and Methods

    To select and introduce new cultivars, native lentil lines collected from the target areas in Zanjan province were evaluated in the two cropping years of 2017-2018 and 2018-2019 in the experimental farm of Zanjan University's Faculty of Agriculture. In both years of the experiment, improved cultivars such as Kimia, Sabz Koohin, Gachsaran, Maragheh and Bilehsavar were used as control cultivars. The first year, the experiment was conducted in the augmented design based on randomized complete bloke design with 200 lines. Each experimental unit consisted of one metere row. The distance between the rows was 25 cm, the distance on the rows was 5 cm, and the planting depth was 5 cm. At the beginning and end of each block, two rows of Sabz Koohin were planted as borders. The second year, Due to echeaving enough seeds from the first year, the experiment was carried out in square lattice design with tow replications and larger experimental units for the selected lines from the first year. Each experimental unit consisted of two one-meter rows. The distance between the rows, the distance on the rows and the planting depth were similar to the first year experiment. At the beginning and end of each incomplete blocks, two rows of Sabz Koohin were planted as borders.

    Results

    In the first year, the results of analysis of variance</strong> showed that there is significant difference among lentil lines in terms of canopy temperature difference, podding period, number of seed per plant, seed yield per plant, harvest index per plant, number of seed per area, seed yield per area and 1000-seed weight at 0.01and 0.05 level. in this year, canopy temperature difference, podding period, first branch height, number of pod per plant, number of vacant pod per plant, number of seed per plant, seed yield per plant, harvest index per plant, number of seed per area, seed yield per area and 1000-seed weight had high value of genetic variation coefficient, heritability and genetic advance. lines 14, 68 and 165 were the superior lines in terms of phonological traits. The height of the plant and the height of the first pod in lines 85, 92, 193 and 195 were higher than other lines. Lines 32, 90 and 156 had the highest number of full pods. Lines 122, 163, 165 and 200 had the highest seed yield per plant. The 1000- seed weight in lines 163, 166, 171 and 174 was higher in compared with other lines. The highest seed yield was observed in lines 23, 150, 192 and 200. Finaly, based on the results of comparison of mean with superior control cultivar for each trait by LSD method and considering the degree of importance of traits, the 95 superior lentil lines from 200 examined lines were selected. In the second year, the results of analysis of variance</strong> indicated a significant variation among lentil lines in terms of all studied traits except for the first branch height at 0.01 and 0.05 levels. The canopy temperature difference, number of vacant pods per plant and number of seed per plant had high value of genetic variation coefficient. High heritability was observed in the days to 50% flowering, flowering period, days to 50% podding, days to 50% physiological maturity, seed filling period and straw yield per plant. The canopy temperature difference, flowering period, first pod height, number of vacant pod per plant, seed yield per plant, biomass per plant and straw yield per plant had high genetic advance. lines 150, 155, 173 and 176 were the superior lines in terms of phonological traits. The highest plant height and the highest height of the first pod was observed in lines 146 and 180 and lines 12, 47 and 130 respectively. Lines 1, 131 and 176 had the highest number of full pods. In terms of yield and yield components per plant, lines 1, 131 and 176 had the highest number of seeds and seed yield. The 1000- seed weight in lines 23, 52, 163 and 178 was higher in compared with other lines. In terms of yield and yield components, lines 55, 69, 86, and 176 were recognized as the superior lines. Finally, based on the results of comparison of mean lines with superior control cultivar for each trait by LSD method and considering the degree of importance of traits, the 44 superior lentil lines from 100 examined lines were selected.  <span style="font-family:"Times New Roman",serif">

    Conclusion

    The evaluated lines were significantly different from each other in terms of most traits. High heritability was observed in the days to 50% flowering, flowering period, days to 50% podding, days to 50% physiological maturatry, seed filling period and straw yield per plant. Comparing to the control cultivars, the evaluated lines had a higher mean in most of the studied traits. Therefor by selecting superior lines in terms of yield potential and agromorphological traits this genetic potential can be used to create superior population and introduce high yield cultivars. 

    Keywords: Genetic Advance, Genetic Coefficient Of Variation, Heritability, Inbred Lines Selection, Lentil Improvment
  • سولماز نادی، جلال صبا*، محمد جعفرآقایی، بابک عندلیبی

    ارزیابی تنوع ژنتیکی گشنیز برای برنامه های اصلاحی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی اهمیت زیادی دارد. در این تحقیق، با هدف بررسی ساختار جمعیت های گشنیز ایران، تعداد20 جمعیت گشنیز که از نواحی مختلف کشور جمع آوری شده بود، با استفاده از 10 نشانگر ISSR مورد ارزیابی قرار گرفتند. این نشانگرها در مجموع تعداد 111 بند در جمعیت های مورد بررسی ایجاد کردند که از این تعداد،80 قطعه چندشکل بوده و میانگین چندشکلی از 2/0 تا 35/0 به ازای هر آغازگر متفاوت بود. به منظور تعیین کارایی نشانگرها، محتوای اطلاعاتی چندشکلی (PIC) و همچنین درصد چندشکلی آن ها محاسبه شد. میانگین درصد چندشکلی تعیین شده در مجموع جمعیت های مورد بررسی 2/72 بود. آغازگر P2 با دارا بودن تنوع و قدرت تمایز در میان جمعیت ها، آغازگر بهتری جهت بررسی تنوع ژنتیکی در میان جمعیت های گشنیز ایران بود. نتایج حاصل از گروه بندی تجزیه خوشه ای به روش UPGMA بر اساس ضریب تشابه جاکارد جمعیت ها را در سه گروه طبقه بندی نمود. بر اساس نتایج این تحقیق، گشنیزهای ایران دارای تنوع ژنتیکی بالایی بوده و نشانگر ISSR به خوبی قادر به تفکیک جمعیت های گشنیز می باشد. وجود تنوع ژنتیکی زیاد بین جمعیت های گشنیز این امکان را فراهم می سازد تا به نژادگران از این تنوع ژنتیکی وسیع برای انجام تلاقی های هدفمند به منظور پیشبرد برنامه های اصلاحی و راهبردهای حفاظتی این گونه گیاهی بهره برداری کنند.

    کلید واژگان: تجزیه خوشه ای, تنوع ژنتیکی, گشنیز, نشانگرISSR
    Solmaz Nadi, Jalal Saba*, Mohammad Jaffaraghaei, Babak Andalibi

    Genetic diversity of coriander is very important for future breeding programs and genetic resource conservation. To evaluate genetic diversity and population structures, 20 populations of coriander collected from different regions of Iran were assessed using 10 ISSR markers. The markers generated a total of 111 bands in the studied populations of which 80 bands were polymorphic. The average polymorphism ranged from 0.2 to 0.35 per primer. To determine the efficiency of ISSR markers, their polymorphic information content (PIC) and polymorphic percentage were calculated. The average polymorphism was 72.2 percent among the assessed population. Primers P2 showed the best marker parameters and were identified as the most effective primers for assessing genetic diversity in Iranian coriander populations. Cluster analysis based on the Jaccard coefficient by UPGMA classified populations into three groups. According to the results, there is a high genetic diversity among Iranian coriander and ISSR can effectively differentiate the populations. This genetic diversity could be employed by the plant breeders in further breeding programs to introduce new varieties and improve conservation strategies as well.

    Keywords: Cluster analysis, Coriander, Diversity, ISSR marker
  • سولماز نادی، جلال صبا، محمد جعفرآقایی*، بابک عندلیبی
    مقدمه و هدف

    گشنیز از مهم ترین گیاهان دارویی در دنیا است که به طور گسترده در صنایع دارویی، آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد.

    مواد و روش ها

    به‎ منظور  بررسی تنوع ژنتیکی این گیاه در ایران، 20 توده بومی گشنیز از نقاط مختلف کشور جمع آوری شده و در آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال های زراعی 1398-1397 و 1399-1398 در مزرعه تحقیقاتی پژوهشکده سبزی و صیفی موسسه تحقیقات علوم باغبانی کرج انجام شد. در طول دوره رشد صفات فنولوژیک، مورفولوژیک و زراعی اندازه گیری و یادداشت برداری شدند. صفات بررسی شدند. صفات روز تا جوانه زنی، طول بلندترین برگ پایه، تعداد برگ پایه، روز تا گلدهی کامل، روز تا رسیدگی کامل، ارتفاع بوته، تعداد چتر در بوته، تعداد چتر بارور در بوته، تعداد چتر نابارور در بوته، تعداد چترک در چتر، تعداد دانه در چترک، وزن هزار دانه، عملکرد دانه تک بوته، بیوماس تک بوته، شاخص برداشت تک بوته، عملکرد دانه، بیوماس و شاخص برداشت بررسی شدند. داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SAS و SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و به منظور گروه بندی جمعیت ها تجزیه خوشه ای به روش وارد و تجزیه به عامل ها با استفاده از روش چرخش وریماکس انجام شد.

    یافته ها

    بر اساس نتایج تجزیه واریانس، بین توده های بومی مورد مطالعه از لحاظ اکثر صفات شامل طول بلندترین برگ پایه، تعداد برگ پایه، ارتفاع گیاه، تعداد چتر در بوته، تعداد چتر بارور در بوته، تعداد چترک در هر چتر، تعداد دانه در چترک، وزن هزار دانه، عملکرد دانه تک بوته، بیوماس تک بوته، شاخص برداشت تک بوته، عملکرد دانه، بیوماس و شاخص برداشت اختلاف معنی داری وجود داشت. ضرایب تغییرات فنوتیپی و ژنوتیپی برای بیشتر صفات بالا بود که نشان از تنوع زیاد این صفات در توده های بومی مورد بررسی داشت. وراثت پذیری عمومی صفات طول بلندترین برگ پایه، تعداد برگ پایه، ارتفاع، تعداد چتر در بوته، تعداد چتر بارور در بوته، تعداد چترک در چتر، تعداد دانه در چترک، وزن هزار دانه، وزن دانه تک بوته، بیوماس تک بوته، شاخص برداشت تک بوته، عملکرد دانه، بیوماس و شاخص برداشت بالا بود که پاسخ به گزینش این صفات را در برنامه های اصلاحی مورد انتظار می سازد. تجزیه خوشه ای 20 توده بومی مورد مطالعه را در پنج گروه دسته بندی کرد. 

    نتیجه گیری

    با توجه به نتایج، توده کرمانشاه بیشترین عملکرد دانه را در دو سال دارا بود. عملکرد بیشتر این توده نسبت به دیگر توده های مورد بررسی به دلیل دارا بودن بیشترین تعداد چتر در بوته، تعداد چتر بارور، تعداد چترک در چتر و وزن هزاردانه بود. همچنین صفات طول بلندترین برگ پایه، تعداد برگ پایه، تعداد چتر در بوته، تعداد چتر بارور در بوته، تعداد چترک در چتر، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه، عملکرد دانه تک بوته، بیوماس تک بوته، شاخص برداشت تک بوته، عملکرد دانه، بیوماس و شاخص برداشت از وراثت پذیری بالایی برخوردار بودند که نشان دهنده نقش بالای عامل ژنتیک و تاثیر کم عوامل محیطی بر کنترل این صفات می باشد.

    کلید واژگان: اجزای عملکرد, به نژادی, تجزیه خوشه ای, گیاهان دارویی, وراثت پذیری
    Solmaz Nadi, Jalal Saba, Mohammad Jafaraghae*, Babak Andalibi
    Introduction and Objective

    Coriander is one of the important medicinal plants in the world which has been used widely in medicinal, cosmetic and health care industries.

    Materials and Methods

    In order to investigate the genetic diversity of this plant in Iran, 20 Coriander populations were collected from different parts of the country and evaluated out using randomized complete block design with three replications in Karaj Vegetable Research Center of Horticultural Sciences Research Institute in 2018-2019 and 2019-2020 crop years. During the growth period, the phenological, morphological and physiological characteristics were recorded. Days to generation, Largest basal leaf length, Basal leaf number, Days to full flowering, Days to Maturity, Plant height, Umbel number per plant, Fertile umbel number per plant, Unfertile umbel number per plant, Umbellate number per umbel, Seed number per umbel, thousand seed weight, Grain yeild per plant, Biomass per plant, Harvest index per plant, Grain yield, Biomass and Harvest index traits were investigated. Data were analyzed using SAS and SPSS software and for Grouping of the population, the cluster analysis was performed by Ward’s method and factor analysis was done using the Variomax rotation method.

    Results

    According to the results of analysis of variance, there were significant differences between the studied populations in terms of most traits include the largest basal leaf length, basal leaf number, plant height, umbel number per plant, fertile umbel number per plant, unfertile umbel number per plant, umbellate number per umbel, grain number per umbel, 1000-seed weight, seed weight per plant, biomass per plant, harvest index per plant, grain yield, biomass and harvest index. Phenotypic and genotypic coefficients of variation were high for most of the traits which indicated the high diversity of these traits in the studied populations. The heritability in broad-sense of the traits largest basal leaf length, basal leaf number, plant height, umbel number per plant, fertile umbel number per plant, umbellate number per umbel, seed number per umbel, 1000-seed weight, seed weight per plant, biomass per plant, harvest index per plant, grain yield, biomass and harvest index were high, which makes the response to the selection of these traits expected in breeding programs. Cluster analysis classified 20 studied populations into five groups.

    Conclusion

    According to the results, the Kermanshah population had the highest grain yield in two years. The higher yield of this populaion was due to having the highest number of umbels per plant, number of fertile umbels, number of umbels per umbel and weight of 1000 seeds. Also, the traits of the length of the longest basal leaf, the number of basal leaves, the number of umbels per plant, the number of fertile umbels per plant, the number of umbels per umbel, the number of seeds per umbel, the weight of 1000 seeds, the yield of seeds per plant, the biomass of a single plant, the harvest index of a single plant, seed yield, biomass and harvest index had high heritability, which indicates the high role of genetic factors and the low influence of environmental factors on the control of these traits.

    Keywords: Breeding, Cluster Analysis, Heritability, Medicinal plants, Yield components
  • محمود محبی، سید نجم الدین مرتضوی*، عزیزالله خیری، جلال صبا

    پژوهشی به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان در طی سال‎های زراعی 1397-1396 و 1398-1397 اجرا شد. تیمارهای اسیدسالیسیلیک در چهار سطح (صفر (شاهد)، 50، 100 و 150 میلی‎مول در لیتر) و متیل‎جاسمونات در چهار سطح (صفر‎ (شاهد)، 50، 100 و 200 میکرومول در لیتر) در سال‎های اول و دوم در دو مرحله (با فاصله 20 روز) برروی بوته‎های سرخارگل (چهار بوته در هر کرت) محلول‎پاشی شدند. نتابج نشان داد اثر اسیدسالیسیلیک و متیل‎جاسمونات بر ماندگاری گل، سطح برگ، وزن تر و خشک ریشه، کلروفیل‎های a و b وکاتالاز و پراکسیداز معنی‎دار شد. همچنین بیشترین ماندگاری گل در تیمار 100 میلی‎مول اسیدسالیسیلیک و 200 میکرومول متیل‎جاسمونات و بالاترین وزن تر و خشک ریشه و سطح برگ در تیمار 100 میلی‎مول در لیتر اسیدسالیسیلیک و 100 میکرومول در لیتر متیل‎جاسمونات حاصل شد. بیشترین محتوای نسبی آب گلبرگ و کاتالاز در سال اول در تیمار 100 میلی‎مول در لیتر اسیدسالیسیلیک و 100 میکرومول در لیتر متیل‎جاسمونات و در سال دوم در تیمار 100 میلی‎مول در لیتر اسیدسالیسیلیک و 50 میکرومول در لیتر متیل‎جاسمونات به دست آمد. میزان پراکسیداز نیز در تیمار‎های 100 میلی‎مول در لیتر اسیدسالیسیلیک و 200 میکرومول در لیتر متیل‎جاسمونات (سال اول) و 100 میلی‎مول در لیتر اسیدسالیسیلیک و 100 میکرومول در لیتر متیل‎جاسمونات (سال دوم) بالا بود. بیشترین میزان کلروفیل‎ a در هر دو سال آزمایش و کلروفیل b در سال اول در تیمار‎ 10 میلی‎مول در لیتر اسیدسالیسیلیک و 50 میکرومول در لیتر متیل‎جاسمونات بود. همچنین بالاترین میزان کلروفیل کل در تیمار‎‎50 میلی‎مول در لیتر اسیدسالیسیلیک و 200 میکرومول در لیتر متیل‎جاسمونات (سال اول) و 100 میلی‎مول در لیتر اسیدسالیسیلیک و 50 میکرومول در لیتر متیل‎جاسمونات (سال دوم) به دست آمد.

    کلید واژگان: الیسیتور, آنزیم, فیتوهورمون, سرخارگل
    Mahmood Mohebby, Seyed Najmmaddin Mortazavi *, Azizollah Kheiry, Jalal Saba

    A factorial experiment was conducted based on randomized complete block design with three replications in Zanjan University (during 1396-97 and 1397-98). Salicylic-acid (control, 50, 100 and 150 mM) and methyl-jasmonate (control, 50, 100 and 200 μM) treatments were sprayed on Echinacea plants (four plants per plot) in the first and second years (two stages, 20 days interval). The results showed that salicylic-acid and methyl-jasmonate have a significant effect on vase-life of flower, leaf-area, fresh and dry weight of roots, chlorophylls a and b and catalase and peroxidase. Also, the highest vase-life of flower was obtained in treatment of 100 mM salicylic-acid and 200 μM methyl-jasmonate and the highest fresh and dry weight of roots and leaf-area were obtained in treatment of 100 mM salicylic-acid and 100 μM methyl-jasmonate. The highest relative water-content of petal and catalase were obtained in treatment of 100 mM salicylic-acid and 100 μM of methyl-jasmonate (first year) and in treatment of 100 mM of salicylic-acid and 50 μM of methyl-jasmonate (second year). The amount of peroxidase was also high in treatments of 100 mM salicylic-acid and 200 μM methyl-jasmonate (first year) and 100 mM salicylic-acid and 100 μM methyl-jasmonate (second year). The highest amount of chlorophyll a in both years and chlorophyll b in the first year were in 100 mM salicylic-acid and 50 μM methyl-jasmonate treatment. Also, the highest amount of total-chlorophyll was obtained in 50 mM salicylic-acid and 200 μmol methyl-jasmonate (first year) and 100 mmol salicylic-acid and 50 μM methyl-jasmonate treatment (second year).

    Keywords: Elicitor, enzyme, Phytohormone, Purple coneflower
  • زهرا هوشمندان مقدم فرد، علی شمس*، جعفر یعقوبی، حسین عساکره، جلال صبا

    در سال های اخیر تغییرات اقلیمی بر بخش کشاورزی در سطح دنیا و نیز ایران تاثیر گذاشته است. کشاورزان هر منطقه ای درک متفاوتی از این تغییرات دارند و عوامل متعددی بر ادراک آن ها تاثیرگذار می باشد. هدف این تحقیق توصیفی، سنجش ادراک کشاورزان و عوامل موثر بر ادراک آن ها بوده است. جامعه آماری کلیه 83261 خانوار کشاورزی استان زنجان بودند. با استفاده از جدول نمونه گیری کرجسی و مورگان 393 کشاورز به عنوان نمونه مشخص شد و از طریق روش نمونه گیری چندمرحله ای تصادفی انتخاب و مطالعه شدند. نتایج تحقیق نشان داد که ادراک 6/74 درصد کشاورزان از تغییرات اقلیمی در حد متوسط می باشد. ضریب همبستگی نشان داد که بین سطح تحصیلات، سرمایه اجتماعی، پیامدهای تغییرات اقلیمی، دوره آموزشی، مساحت زمین دیم، دسترسی به نهاده ها، درآمد کشاورزی، سن، کیفیت خاک زراعی دیم، مساحت زمین آبی، منابع اطلاعاتی استفاده شده و تجربه کشاورزی با ادراک کشاورزان در خصوص تغییرات اقلیمی رابطه مثبت و معنی داری وجود داشت. رگرسیون خطی چندگانه نیز نشان داد که پیامدهای تغییرات اقلیمی، دوره آموزشی شرکت کرده، سرمایه اجتماعی، مساحت زمین دیم، درآمد کشاورزی و منابع اطلاعاتی استفاده شده 58 درصد از ادراک کشاورزان در خصوص تغییرات اقلیمی را تبیین می کنند.

    کلید واژگان: محیط زیست, تغییرات اقلیمی, ادراک کشاورزان, استان زنجان
    Zahra Hooshmandan Moghaddam Fard, Ali Shams *, Jafar Yaghoubi, Hossein Asakereh, Jalal Saba

    In recent years, climate change has affected the agricultural sector worldwide as well as Iran. Farmers in each region have a different understanding of these changes, and many factors influence their perception. The purpose of this descriptive study is to evaluate farmers' perceptions and factors affecting their perceptions. The statistical population was all 83261 farmers’ households in Zanjan province. Using the Krejcie and Morgan sampling table, 393 farmers were identified and selected through randomized multistage sampling method. The results showed that 74.6% of the farmers had average climate change perception. Results of Correlation showed that there was a significant and positive relationship between farmers' perceptions of climate change and thier education level, social capital, climate change consequences, educational course, rainfed area, access to inputs, agricultural income, age, rainfed quality, irrigated area, information resources used and agricultural experience. Multiple regression showed that social capital, climate change consequences, educational course, dryland area, agricultural income, and information resource used accounted for 58 percent of farmers' perceptions of climate change.

    Keywords: Environment, Climate Change, Farmers' Perception, Zanjan province
  • Seid Mohammad Alavi-Siney *, Jalal Saba
    Purpose

    This experiment aimed find the relationship between morphological, physiological traits, metabolites, with SSR markers. Research

    method

    To investigate the relationship between quantitative traits and SSR (Simple sequence repeat) markers, an experiment was conducted under both field and laboratory conditions at Zanjan University. In this experiment, 20 SSR primers were used and agronomic and physiological traits with secondary metabolites were measured during the growing season.

    Findings

    Amplified primers generated a total of 38 bands and the average number of bands in all locus was 2.38 bands. The highest number of alleles (5 alleles) and the polymorphic information content (0.9) were for the A2 primer. The stepwise regression analysis results showed that the studied primers (10 primers) had a significant relationship with most traits and the highest R2 in the first year was harvest index (79%), dry weight of stigma (69%), fresh weight of flower (62%), and yield (62%). In the second year, harvest index (67%), number of leaves (65%), number of flowers (61%), and yield (64%) had the highest coefficient of determination. The C25 and C50 primers were associated with 5 and 4 quantitative traits in 2014 and 4 and 3 quantitative traits in 2015, respectively. The C25 and C50 primers identified 2 and 3 alleles in the study population respectively, and considering the number of identified loci, it can be considered as the important primers concerning quantitative traits. The A8, A10, A48 and A2 primers were associated with at least more than 4 traits during the two years of experiment. According to the observed relationship, these marker loci can be used to select ecotypes with marker-assisted in saffron populations. Limitations: No limitations to report.

    Originality/Value

    C50, C25, A8, A2, and C36 primers are candidate markers in marker-assisted selection saffron breeding programs.

    Keywords: Saffron, SSR Marker, Stepwise regression, Stigma yield
  • سهیلا مرادی*، جلال صبا، افشین توکلی، کامران افصحی

    مهم ترین هدف در تمام برنامه های اصلاحی محصولات زراعی افزایش عملکرد است و بهبود عملکرد نیاز به استفاده از روش های آماری کارامد برای تعیین ژنوتیپ های برتر دارد. در تعیین برتری ژنوتیپ علاوه بر عملکرد بالا، پایداری عملکرد در محیط های مختلف نیز باید در نظر گرفته شود. تجزیه بای پلات روش مناسبی برای انتخاب ژنوتیپ های برتر و افزایش کارایی انتخاب است. در این تحقیق از روش GGE biplot برای بررسی پایداری عملکرد دانه 205 لاین و رقم عدس در قالب طرح آگمنت طی سه سال زراعی در دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان تحت شرایط دیم استفاده شد. نتایج تجزیه مرکب ارقام شاهد نشان داد که اثر سال و اثر متقابل سال × رقم برای عملکرد دانه معنی دار بود به این ترتیب لاین ها با استفاده از روش گرافیکی GGE biplot مورد بررسی قرار گرفتند که نتایج نشان داد که مولفه اول و دوم به ترتیب 68/3 و 28/5 درصد (در مجموع 96/8 درصد) از کل تغییرات عملکرد را توجیه نمودند که نشان دهنده اعتبار بالای بای پلات در تبیین تغییرات G+GE است. همچنین نتایج نشان داد لاین های 170 و 164 بهترین لاین در سال اول و لاین های 157 و 183 بهترین لاین در سال سوم بودند. لاین شماره 167 علاوه بر داشتن عملکرد بالا نوسانات عملکرد کمتری داشت. این لاین با قرار گرفتن در مرکز دوایر به عنوان لاین ایده آل و لاین های 164، 170، 147، 122 و 7 بعد از آن در رتبه های بعدی قرار گرفتند. لاین های 147، 128، 7، 160، 51، 148، 156 و 160 نیز علاوه بر داشتن عملکردی بیشتر از عملکرد میانگین دارای فاصله کمی با محور پایداری بوده و نوسانات عملکرد کمتری داشتند. لاین های شماره8، 57، 157، 86، 186، 83، 140، 164 و 170 با وجود داشتن عملکرد بالا، دارای نوسانات عملکرد بالا بودند. بررسی چند ضلعی بای پلات منجر به شناسایی دو ابرمحیط شد که در بین این محیط ها سال اول بیشترین قدرت تمایز کنندگی را در بین سال ها داشت. وجود زاویه 90 درجه بین سال اول و دوم نشان دهنده عدم همبستگی بین این دو سال و متفاوت بودن شرایط آن ها و زاویه بزرگتر از 90 درجه سال دوم با این سال ها نشان دهنده همبستگی منفی آن با سال اول و دوم بود.

    کلید واژگان: ابرمحیط, پایداری عملکرد, شرایط دیم, عدس, لاین ایده آل
    Soheila Moradi*, Jalal Saba, Afshin Tavakoli, Kamran Afsahi

    The most important goal in all crop breeding programs is to increase yield, and yield improvement requires the use of efficient statistical methods to identify superior genotypes. In determining the superiority of genotype, in addition to high yield, yield stability in different environments must also be considered.Biplot analyses are good tools for selecting superior genotypes and to increase efficiency in selection. In this study, GGE biplot method was used to evaluate the stability of grain yield of 205 lines and lentil cultivar in augmented design during three cropping years in the Faculty of Agriculture of Zanjan University under rainfed conditions. The results of combined analysis of control cultivars showed that the effect of year and year × cultivars interaction were significant for grain yield. Thus, the lines were examined using GGE biplot graphic method. The results showed that the first component and second component explained 68.3 and 28.5 percent (in total 96.8 percent) of total variation respectively, which indicates the high validity of the bipod in the explain. The results also showed that lines 170 and 164 were the best lines in the first year and lines 157 and 183 were the best lines in the third year. Line 167, in addition to having high yield, had lower stable yield. This line was placed in the center of the circle as the ideal line and the lines 164, 170, 147, 122 and 7 were placed in the next ranks. Lines 147, 128, 7, 160, 51, 148, 156 and 160, in addition to having higher yield than the average, had a short distance from the stability axis and had low unstable yield. Lines 8, 57, 157, 86, 186, 83, 140, 164 and 170, despite having high performance, had high unstable yield. Biplat polygonal analysis led to the identification of two mega-environments, among which the first year had the most discriminating ability among the years. Existence of 90º angle between the first and second year showed no correlation between these two years and their conditions were different and greater than 90º angle of the second year with these years showed its negative correlation with the first and second year.

    Keywords: Ideal line, Lentil, Mega-environment, Rainfed conditions, Yield stability
  • رامین صادق قول مقدم*، جلال صبا، فرید شکاری، مظفر روستایی

    اصلاح ارقام زراعی جدید با سیستم های ریشه ای کارآمد پتانسیل بسیار خوبی برای افزایش بهره وری در استفاده از منابع و سازگاری گیاهان با آب و هوای ناپایدار و بهبود عملکرد دارد. مطالعه حاضر به منظور بررسی روابط خصوصیات ریشه ای با عملکرد و اجزای عملکرد گیاه در 24 لاین و رقم گندم نان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط دیم مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در دو سال زراعی 97-1396 و 98-1397 انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان دهنده تفاوت بین سال ها و تنوع بالا میان ژنوتیپ ها برای اکثر صفات اندازه گیری شده بود. بر اساس نتایج بررسی پارامترهای ژنتیکی، بیشترین میزان وراثت پذیری مربوط به صفت تعداد دانه در سنبله (70/328 درصد) بود و وراثت پذیری اکثر صفات ریشه ای پایین بود. همبستگی بالا و معنی داری بین عملکرد با وزن هزاردانه وجود داشت. در حالیکه همبستگی عملکرد با اکثر صفات ریشه ای به غیر از قطر ریشه منفی بود. نتایج تجزیه علیت متوالی نشان داد که در مرحله اول زنجیره صفات وزن هزاردانه، تعداد سنبله در مترمربع و تعداد دانه در سنبله بر عملکرد دانه تاثیرگذار بودند و در مرحله دوم زنجیره صفات وزن خشک و قطر ریشه عمق بیشتر از cm25 و حجم ریشه تا عمق cm25 با تاثیر بر وزن هزاردانه، حجم ریشه عمق بیشتر از cm25 و وزن خشک ریشه تا عمق cm25 با تاثیر بر تعداد سنبله در مترمربع و حجم ریشه تا عمق cm25 با تاثیر بر تعداد دانه در سنبله به طور غیر مستقیم بر عملکرد دانه تاثیر داشتند. نتایج تجزیه به عامل ها منجر به شناسایی چهار عامل شد که در مجموع 82/45 درصد از تغییرات بین داده ها را تبیین کردند. بر اساس نتایج تجزیه خوشه ای ژنوتیپ های مورد بررسی در سه گروه قرار گرفتند که ارقام و لاین های قرار گرفته در گروه دوم با داشتن بیشترین حجم، قطر، وزن خشک، سطح و طول ریشه تا عمق cm25، بیشترین مقدار عملکرد را دارا بودند.

    کلید واژگان: تجزیه علیت متوالی, پارامترهای ژنتیکی, عملکرد دانه, قطر ریشه, گندم
    Ramin Sadegh Ghol Moghadam*, Jalal Saba, Farid Shekari, Muzaffar Roustaii

    Breeding new crop cultivars with efficient root systems carries great potential to enhance resource use efficiency, plant adaptation to unstable climates and improve yields. Current study was conducted to investigate the relationship between root characteristics with yield and yield components in 24 lines and cultivar of bread wheat using complete randomized block design with three replications in rainfed conditions of research farm of the University of Zanjan in 2017-18 and 2018-19 growing seasons. The results of combined analysis of variance showed the difference between year and high diversity between genotypes measured for most traits. According to the results of the study of genetic parameters, the highest heritability was related to the number of grains per spike (70.328%) and the heritability of the most root traits was low. There was a negative correlation between yields with the most root traits but root diameter. The results of sequential path analysis showed that in the first stage of chain 1000-grain weight, number of spikes per square meter and number of seeds per spike affected grain yield, and in the second stage, root dry weight and diameter greater than 25cm deep and root volume to a depth of 25cm with effects on 1000-grain weight, root volume greater than 25cm deep and root dry weight to a depth of 25cm with effects on spike number per square meter and root volume to a depth of 25cm with effects on seed number per spike, they Indirectly affected grain yield. The results of factor analysis led to the identification of four factors that explained 82.45% of the differences between the data. Based on the results of cluster analysis, the studied genotypes were divided into three groups. The cultivars and lines in the second group had the highest yield with the highest root volume, diameter, dry weight, surface and length to a depth of 25cm.

    Keywords: Genetic parameters, Grain yield, Root diameter, Sequential path analysis, Wheat
  • سید محمد علوی سینی*، جلال صبا، سید سیامک علوی کیا، محمدرضا عظیمی مقدم

    به منظور بررسی ارتباط صفات کمی و نشانگرهای ISSR (Inter Simple Sequence Repeat) آزمایشی تحت دو شرایط مزرعه و آزمایشگاه در دانشگاه زنجان انجام شد. در این آزمایش از 20 آغازگر ISSR استفاده شد و صفات زراعی (شامل تعداد گل، وزن تر کلاله، وزن تر گل، وزن خشک کلاله، وزن خشک گل، طول کلاله، عملکرد زعفران، تعداد بنه دختری، وزن تر بنه، وزن خشک بنه، تعداد برگ، طول برگ، عرض برگ، سطح برگ، وزن خشک برگ، زیست توده، شاخص برداشت)، صفات فیزیولوژیک (سرعت تعرق، هدایت روزنه ای، فتوسنتز) و متابولیت های ثانویه (پیکروکروسین، سافرانال و کروسین) در طول فصل رشد اندازه گیری شدند. از آغازگرهای مورد استفاده 3 آغازگر دارای تکثیر نبودند و 17 آغازگر دارای تکثیر، چندشکلی نشان دادند. این آغازگرها در مجموع 133 باند را ایجاد نمودند که میانگین تعداد باند‏ها در کل جایگاه ها 82/7 بود. بیشترین تعداد آلل مربوط به آغازگر I-8 (15 آلل) بود. اما بیشترین مقدار هتروزیگوسیتی و محتوای اطلاعات چندشکلی درجایگاه I-7 مشاهده شد که مقدار آن 93/0 بود. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام نشان داد آغازگرهای مورد مطالعه (9 آغازگر) با اکثر صفات به جز وزن تر گل، سافرانال، کروسین، تعداد بنه دختری و سرعت تعرق ارتباط معنی داری داشتند و بیش ترین ضریب تبیین مربوط به صفات عملکرد (%79)، وزن خشک برگ (%76)، تعداد گل (%73) و سطح برگ (%70)  بود. آغازگر I-6 با 9 صفت کمی در ارتباط بود که بیشترین ارتباط را در میان آغازگرهای مورد مطالعه با صفات کمی داشت. این آغازگر با صفات وزن تر کلاله، وزن خشک کلاله، وزن تر و خشک بنه، تعداد برگ، سطح برگ، وزن خشک برگ، هدایت روزنه ای و فتوسنتز ارتباط دارد. آغازگر I-6، 11 مکان ژنی را در جمعیت مورد مطالعه شناسایی کرد با توجه به تعداد مکان های ژنی شناسایی شده می تواند یکی از آغازگرهای مهم در ارتباط با صفات کمی تلقی گردد. آغازگرهای U808 و U834 به ترتیب با 5 و 4 صفت در ارتباط بودند که بعد از آغازگر I-6 بیشترین ارتباط با صفات کمی را داشتند. این دو آغازگر بطور مشترک با صفات تعدادگل، شاخص برداشت و عملکرد کلاله در ارتباط بودند. با توجه به ارتباط مشاهده شده احتمال دارد بتوان از این جایگاه های نشانگری برای گزینش اکوتیپ ها براساس صفات اشاره شده در جمعیت های زعفران زراعی استفاده نمود.

    کلید واژگان: عملکرد زعفران, رگرسیون گام به گام, هتروزیگوسیتی, محتوای اطلاعات چند شکلی
    Seid Mohammad Alavi-Siney *, Jalal Saba, Seyyed Siamak Alavikia, MohammadReza Azimi

    In order to investigate the relationship between quantitative traits and ISSR markers, an experiments were carried out under farm and laboratory conditions at Zanjan University. In this experiment, 20 primers of ISSR marker were used and the agronomic traits (including flower number, fresh weight of Stigma, fresh weight of flower, dry weight of Stigma, dry weight of flower, stigma length, saffron yield, corm number, feresh and dry weight of corm, number of leaf, leaf length, leaf width, leaf area, leaf dry weight, biomass, harvest index), physiological traits (transpiration rate, stomatal conductance, photosynthesis) and secondary metabolites (picocrocin, Safranal and Crocin) were measured during the growing season. Three primers of total did not amplified. 17 ISSR primers amplified 133 loci among 20 saffron ecotypes, with an average of 7.82 loci per primer. The highest number of alleles were for the I-8 primer (15 alleles).

    Keywords: Saffron Yield, Stepwise regression, Heterozygosity, polymorphism information content
  • زهرا هوشمندان مقدم فرد، علی شمس*، جعفر یعقوبی، جلال صبا، حسین عساکره
    چکیده
     
    اهداف
    تغییرات اقلیمی روی بخش کشاورزی تاثیرات قابل توجهی گذاشته است وکشاورزان عکس العملهای متفاوتی در این زمینه دارند. هدف این تحقیق توصیفی همبستگی شناسایی راهکارهای سازگاری مورد استفاده و عوامل موثر بر رفتار کشاورزان در این زمینه می باشد.
     
    مواد و روش ها
    این تحقیق کاربردی و به روش توصیفی همبستگی بود و جامعه آماری آن کلیه کشاورزان استان زنجان بودند که با استفاده از جدول نمونه گیری کرجسی و مورگان 393 نفر مشخص و از طریق روش نمونه گیری چندمرحله ای تصادفی انتخاب و مطالعه شدند.
     
    یافته ها
      نتایج نشان داد میزان استفاده کشاورزان از 14 راهکار مرتبط با سازگاری بیشتر از حد متوسط و در 15 راهکار دیگر، کمتر از حد متوسط می باشد و میزان استفاده 1/79 درصد کشاورزان از راهکارهای سازگاری در حد متوسط بود. ضریب همبستگی نشان داد که بین متغیرهای ادراک اقلیمی، دوره آموزشی شرکت کرده، دانش سازگاری، توان تامین اعتبارات، درآمد غیر کشاورزی، درآمد کشاورزی، مساحت زمین دیم، مساحت زمین آبی، دسترسی به نهاده ها، استفاده از منابع اطلاعاتی، سرمایه اجتماعی، مواجهه با پیامدهای تغییر اقلیمی، تجربه کشاورزی، تعداد اعضای خانوار و کیفیت خاک مزرعه با به کارگیری راهکارهای سازگاری توسط کشاورزان رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. رگرسیون خطی چندگانه نیز نشان داد که دسترسی به نهاده ها، استفاده از منابع اطلاعاتی، مساحت زمین آبی، سرمایه اجتماعی، دوره آموزشی شرکت کرده، مواجهه با پیامدهای تغییر اقلیمی و مساحت زمین دیم 4/51 درصد از تغییرات رفتار سازگاری کشاورزان را تبیین می کنند.
     
    نتیجه گیری
    این تحقیق نشان داد که هر چقدر کشاورزان دارای سرمایه انسانی، اجتماعی، فیزیکی بالاتری بودند و در سالهای اخیر بیشتر تحت تاثیر تغییرات اقلیمی بودند، از راهکارهای سازگاری استفاده بیشتری می کنند. پیشنهاد می شود که برنامه ریزی بیشتری در راستای افزایش سرمایه انسانی و اجتماعی کشاورزان و نیز آگاه سازی کشاورزان در خصوص تاثیرات بلندمدت تغییر اقلیم بر بخش کشاورزی صورت بگیرد.
    کلید واژگان: استان زنجان, تغییرات اقلیمی, رفتار سازگاری, عوامل موثر, کشاورزان
    Zahra Hooshmandan Moghaddam Fard, Ali Shams *, Hafar Yaghoubi, Jalal Saba, Hossein Asakereh
    Abstract
    Background and Objective
    Climate change has had a significant impact on agriculture, and farmers are reacting differently. The purpose of this descriptive correlational study is to identify the Adaptation strategies used and the factors affecting farmers' behavior in this area.
     
    Materials and Methods
    The statistical population of this apllied-correlational study consisted of all farmers of Zanjan province who 393 were selected by using Krejcie and Morgan sampling table and were selected through a multi-stage randomized sampling method.
     
    Results
    The results showed that farmer's use of 14 adaptation strategies was above average and in other 15 strategies was below average and 79.1% of farmers had used adaptation strategies on average. Correlation coefficient showed that climate perception, training attendance, adaptation knowledge, access to credit, non-agricultural income, agricultural income, rainfed land area, irrigated land area, access to inputs, use of information resources, social capital, soil quality of farm, farm expericne, household size and exposure to climate change had positive and significant relationship with farmers' adaptation strategies. Multiple linear regression showed that access to inputs, use of information resources, irrigated land area, social capital, training attendance, exposure to climate change and rainfed land area explainded 51.4% of the variance of farmers' adaptation behavior.
     
    Conclusion
    This study showed that the higher the human, social, and physical capital of farmers, and the more they have been affected by climate change in recent years, the more they use adaptation strategies. It is suggested that more planning be done to increase the human and social capital of farmers, as well as to inform farmers about the long-term effects of climate change on the agricultural sector.
    Keywords: Zanjan Province, Climate Change, Adaptation Behavior, Effective Factors, Farmers
  • رضا صمیمی فرد*، بابک ربیعی، بهرام ملکی زنجانی، جلال صبا، عباس بهاری
    کیفیت نانوایی گندم (Triticum aestivum L.) به شدت وابسته به حضور و ترکیب پروتئین های گلوتن در دانه است. در این مطالعه، کیفیت نانوایی چهار رقم گندم ایرانی (مروارید، سرداری، پارسی و سپاهان) بر اساس آنالیزهای فارینوگرافی و شیمیایی آرد و حجم ویژه نان به ترتیب از بیش ترین به کم ترین کیفیت رتبه بندی شد. به منظور شناسایی و مقایسه miRNA های دخیل در نمو دانه بین گندم های ایرانی با کیفیت نانوایی خوب و ضعیف، داده های RNA-seq هفت رقم گندم (چهار رقم با کیفیت خوب و سه رقم با کیفیت ضعیف) در دو مرحله نموی دانه از پایگاه اطلاعاتی NCBI پیاده سازی و آنالیز شدند. از miRNA های شناسایی شده، پنج miRNA حفاظت شده انتخاب و الگوی بیان آن ها با استفاده از روش Real Time PCR در دو مرحله نموی دانه (10 و 20 روز پس از گرده افشانی) در چهار رقم گندم  ایرانی بررسی شد. نتایج نشان داد که الگوی بیان miR159a، miR164a، miR172a و miR827a طی نمو دانه در همه ارقام مورد بررسی روند افزایشی داشت، در حالی که الگوی بیان miR396c روندی کاهشی نشان داد. miR164a و miR396c بیش ترین و کم ترین بیان نسبی را به ترتیب در ارقام سپاهان و سرداری (به ترتیب با کم ترین و بیش ترین وزن هزار دانه) نشان دادند که می تواند در نتیجه نقش تنظیم کنندگی منفی آن ها بر اندازه دانه باشد. همچنین، با افزایش کیفیت نانوایی ارقام مورد بررسی، بیان نسبی miR172a و miR159a که به ترتیب در سنتز نشاسته و پروتئین های ذخیره ای دانه دخیل هستند، کاهش و بیان miR827a که در فرایند انتقال مجدد نیتروژن از برگ به دانه دخیل است، افزایش یافت که نشان دهنده آثار منفی miR172a و miR159a و مثبت miR827a بر کیفیت نانوایی ارقام گندم می باشد.
    کلید واژگان: الگوی بیان miRNA, پروتئین های گلوتن, تجزیه های فارینوگرافی, qRT-PCR, RNA-Seq
    Reza Samimifard *, Babak Rabiei, Bahram Maleki Zanjani, Jalal Saba, Abbas Bahari
    The bread wheat (Triticum aestivum) quality is highly dependent on the presence and composition of the gluten proteins in the grain. In this research, bread-making quality of four Iranian bread wheat cultivars (Morvarid, Sardari, Parsi, and Sepahan) was ranked from the highest to lowest based on farinographic and chemical analyses of the wheat flour and bread specific volume. To identify and compare miRNAs involved in grain development between Iranian wheat cultivars with good and poor bread-making quality, RNA-seq data of seven wheat cultivars (four cultivars with good quality and three with poor) at two grain developmental stages were downloaded and analyzed from the NCBI database. Five conserved miRNAs were selected from the identified miRNAs and their expression pattern at two grain developmental stages (10 and 20 days after anthesis) were evaluated in four Iranian wheat cultivars using Real Time PCR. The results showed that the expression pattern of miR159a, miR164a, miR172a and miR827a during grain development in all studied cultivars had an increasing trend, while the expression pattern of miR396c showed a decreasing trend. miR164a and miR396c showed the highest and lowest relative expression in Sepahan and Morvarid (with the lowest and highest 1000-grain weight), respectively, which can be due to their negative regulatory roles on grain size. Also, with increasing the baking quality of the studied cultivars, the relative expression of miR159a and miR172a involved in the synthesis of starch and grain storage proteins, respectively, reduced and the expression of miR827a involved in the remobilization of nitrogen from leaves to grains, increased indicating negative effects of miR159a and miR172a and positive effect of miR827a on the bread-making quality of wheat cultivars.
    Keywords: Farinograph analyses, Gluten proteins, miRNA expression pattern, qRT-PCR, RNA-Seq
  • سهیلا مرادی*، جلال صبا، افشین توکلی، کامران افصحی
    سابقه و هدف

    وجود تنوع در خصوصیات ژنتیکی، اساس هر برنامه اصلاحی است و وجود حداکثر تنوع، بزرگترین شانس برای حصول موفقیت در گزینش به ویژه در شرایط آب و هوایی متغیر نظیر دیمکاری محسوب می شود. با توجه به اهمیت منابع ژنتیکی بومی عدس برای استفاده در برنامه های اصلاحی، آزمایش حاضر به منظور بررسی تنوع صفات مهم زراعی و گزینش تک بوته های عدس بومی استان زنجان در مزارع دیم انجام شد.

    مواد و روش ها

    به این منظور تعداد 1040 تک بوته عدس در شرایط دیم مزارع پنج شهرستان مختلف استان زنجان (شامل شهرستان های خرمدره، خدابنده، ایجرود، ماهنشان و زنجان (ارمغانخانه)) در سال زراعی 94-1393، انتخاب و از لحاظ صفات عملکردی و مورفولوژی شامل ارتفاع بوته، ارتفاع اولین انشعاب شاخه از سطح زمین، ارتفاع اولین غلاف از سطح زمین، تعداد غلاف، تعداد غلاف پر، تعداد غلاف پوک، تعداد دانه، وزن هزاردانه، وزن دانه، وزن کاه و کلش و بیوماس ارزیابی شدند. برای مقایسه جمعیت های عدس تجزیه واریانس به صورت طرح کاملا تصادفی نامتعادل انجام شد و جمعیت ها با تجزیه خوشه ای به روش Ward گروه بندی شدند. جهت گزینش ژنوتیپ های برتر در هر جمعیت، با در نظر گرفتن اهداف اصلاحی، صفات بر اساس درجه اهمیت مرتب شده و ژنوتیپ های برتر در هر جمعیت تعیین شدند.

    یافته ها

    نتایج آمار توصیفی نشان دهنده تنوع بالا بین جمعیت ها از لحاظ صفات مورد بررسی به ویژه تعداد غلاف پوک (98/117 درصد) و وزن دانه (82/55 درصد) بود. برای صفات ارتفاع اولین شاخه، تعداد غلاف، تعداد دانه و وزن دانه و کاه و کلش نیز تنوع بالایی مشاهده شد. از این رو، گزینش برای این صفات در جمعیت های مورد ارزیابی موثر به نظر می رسد. کمترین ضریب تغییرات نیز مربوط به صفات ارتفاع بوته (79/10 درصد)، ارتفاع اولین غلاف (83/18 درصد) و وزن هزاردانه (90/25 درصد) بود. نتایج تجزیه واریانس نشان دهنده وجود اختلاف معنی دار بین جمعیت های عدس از لحاظ تمام صفات مورد اندازه گیری در سطح احتمال 01/0 بود. جمعیت ایجرود بیشترین میانگین را برای تمام صفات مورد ارزیابی داشت. تجزیه خوشه ای این جمعیت ها را در سه گروه دسته بندی کرد. جمعیت ارمغانخانه و ایجرود هر یک جداگانه در یک گروه قرار گرفتند و سه جمعیت خرمدره، خدابنده و ماهنشان با هم گروه سوم را تشکیل دادند. جمعیت ایجرود دارای بیشترین درصد انحراف از میانگین کل برای اغلب صفات عملکردی و همچنین صفات مورفولوژیک مهم برای برداشت مکانیزه بود. در نهایت تعداد 492 ژنوتیپ برتر برای بررسی در شرایط دیم در قالب طرح آزمایشی و بر اساس صفات عملکردی و صفات موثر در برداشت مکانیزه انتخاب شدند.

    نتیجه گیری

    در بین و درون جمعیت های عدس از لحاظ صفات اگرومورفولوژیک مورد بررسی تنوع مناسبی وجود داشت. نتایج تجزیه خوشه ای نیز این جمعیت ها را در سه گروه دسته بندی کرد. از آنجا که اختلاف ژنوتیپ ها در مناطق مختلف می تواند به دلیل تفاوت ژنتیکی ژنوتیپ ها و همچنین تاثیر اقلیم و محیط متفاوت رشد آن ها باشد، از این رو، برای انتخاب ژنوتیپ های برتر، ارزیابی و گزینش در درون منطقه ها به طور جداگانه انجام شد. از آنجا که عدس گیاهی خودگشن و کلیستوگام است و درصد خودگشنی در آن بسیار بالاست (99%) بنابراین جمعیت های عدس هموزیگوس هتروژنس هستند لذا بذر ژنوتیپ های انتخاب شده لاین خالص می باشد و روش گزینشی این مطالعه گزینش لاین های خالص بود. لاین های خالص حاصل از ژنوتیپ های گزینش شده را می توان در برنامه های اصلاحی مورد استفاده قرار داد.

    کلید واژگان: تنوع, عدس, عملکرد دانه, گزینش, منابع ژنتیکی
    Soheila Moradi *, Jalal Saba, Afshin Tavakoli, Kamran Afsahi
    Background

    The diversity of the genetic traits material is the basis of any breeding program and the existence of maximum variation is the greatest chance for success in the selection, especially in variable climatic such as rainfed conditions. Regarding the importance of lentil genetic resources for use in breeding programs of this plant, this experiment was conducted to investigate the diversity of important agronomic traits and selection of native lentil plants in dryland fields of Zanjan province.

    Materials and Methods

    For this purpose, 1040 plants of lentil from fields in five regions (including Khorramdareh, Khodabandeh, Ijrood, Mahneshan,and Zanjan (Armaghankhaneh) of Zanjan province were collected in the rainfed conditions at 2014-2015 cropping season. Plants were evaluated in terms of yield and morphological traits including plant height, height of the first branch from the ground, height of the lowest pod of the ground, number of pods, number of hollow pods, number of full pods, number of seeds, 1000-seed weight, seed weight, straw weight and biomass. To compare the populations of lentils, analysis of variance was performed in a completely unbalanced randomized design and populations were grouped by cluster analysis by Ward method. In order to select the best genotypes in each population, considering breeding goals, traits were sorted by degree of importance and superior genotypes were determined in each population.

    Results

    The results of descriptive statistics indicated a high variation among studied traits, especially number of hollow pods (117.98 %) and seed weight (55.82 %) Also for height of first branch, number of pods, number of seeds and seed and straw weight great variations were observed. Therefore, the selection for these traits in evaluated populations seems to be effective. The lowest coefficient of variation was related to plant height (10.79 %), first pod height (18.83 %) and 1000-seed weight (25.90 %). Analysis of variance results showed that there were significant differences between them in terms of all measured traits at 0.01 level. Ejroud population had the highest mean for most of the traits evaluated. Cluster analysis categorized these populations into three groups. The Armaghankhaneh and Ejroud populations were each grouped separately, and the three populations of Khoramdareh, Khodabandeh and Mahneshan formed the third group. Ejroud population had the highest percentage of deviation from the total mean for yield traits and also morphological traits that are important for mechanized harvesting. Finally, 492 superior genotypes were selected for study in rainfed conditions based on experimental design for yield traits and effective traits in mechanized harvesting.

    Conclusion

    There were suitable variations within and between the lentil populations in terms of agro-morphological traits. Cluster analysis also categorized these populations into three groups. Because of the difference in plants in different regions due to the genetic variation of the plants, as well as the impact of the climate and their different growth environment, therefore, for selection of superior genotypes, evaluation and selection were carried out separately in the regions. Since lentils are self-pollinated and cleistogam and have high rate of elf-pollination (99%), so the populations of the lentils are homozygous so the seeds of selected genotypes are pure lineage and the method of this study was selection of pure lines. Pure lines from selected genotypes can be used in breeding programs.

    Keywords: Genetic Resources, Lentils, Seed yield, Selection, Variation
  • پریسا شیخ الاسلامی، جلال صبا*، فرید شکاری، محمدرضا عظیمی، اعظم ملکی

    گلبرگ زعفران که از لحاظ وزنی بخش قابل توجهی از گل زعفران را تشکیل می دهد سالانه در مقادیر زیاد به عنوان ضایعات دور ریخته می شود. در حالی که این قسمت گل دارای ترکیباتی از جمله فنل، آنتوسیانین و فلاونویید با خواص آنتی اکسیدانی هستند. به منظور ارزیابی متابولیت های ثانویه، محتوای فنل کل و ظرفیت آنتی اکسیدانی گلبرگ در 8 جمعیت زعفران، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در دو شرایط آبیاری مرسوم و یکبار آبیاری در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان بر روی بوته های سال سوم زعفران به اجرا درآمد. جهت اندازه گیری متابولیت های ثانویه، محتوای فنل کل گلبرگ و تعیین خواص آنتی اکسیدانی عصاره گلبرگ زعفران به ترتیب از روش های طیف نورسنجی فرابنفش- مریی، فولین سیوکالتیو و  DPPHاستفاده گردید. نتایج تجزیه واریانس مرکب در دو شرایط آبیاری مرسوم و یکبار آبیاری نشان داد که متابولیت های ثانویه و خواص آنتی اکسیدانی در دو شرایط آبیاری تفاوت معنی داری نداشت. در حالی که از نظر محتوای فنل کل در شرایط یکبار آبیاری افزایش معنی‎دار مشاهده شد. جمعیت تربت جام بیشترین مقدار فنل کل (56/86 میلی گرم گالیک اسید بر گرم عصاره متانولی) را در شرایط یکبار آبیاری داشت. در هر دو شرایط آبیاری، جمعیت های مورد ارزیابی مقادیر مناسبی از متابولیت‏های ثانویه، فنل و آنتی اکسیدان را داشتند، که می تواند برای استفاده در صنایع غذایی، دارویی و شیمیایی مورد استفاده قرار گیرد.

    کلید واژگان: پیکروکروسین, رادیکال آزاد, سافرانال, فولین سیوکالتیو, کروسین و کم آبیاری
    Parisa Sheykholeslami, Jalal Saba *, Farid Shekari, Mohammad Reza Azimi, Azam Maleki

    Each year a large amount of saffron petals which make up a significant proportion of saffron flowers are discarded as waste while this part of the flower also contains compounds such as phenol, anthocyanin, flavonoid and antioxidant properties. Two separate experiments were conducted using randomized complete block design with three replications in order to evaluate secondary metabolites, total phenol content and antioxidant capacity of petals in eight saffron populations under normal and once irrigation conditions  at the research farm of university of Zanjan on three year old saffron plants. In order to measure and determine secondary metabolites, total phenol content and antioxidant properties of saffron petal extract, UV-Visible  Metering Spectra, folin-Ciocalteu and DPPH were used, respectively. Combined analysis of variance under normal and once irrigation conditions showed that the difference between secondary metabolites and antioxidant properties was not significant in the two irrigation conditions. While, total phenol content was significantly higher under the once irrigation condition, the  Torbat-e-jam population had highest total phenol content (86.66 mg gallic acid per gram of methanolic extract) under this condition. In both irrigation conditions, the evaluated populations exhibited suitable amounts of picocrocin, safranal, phenol and antioxidant properties which can be considered to be of use for us in the food, pharmaceutical and chemical industries.

    Keywords: Crocin, Folin-ciocalteu, Free radical, Limited irrigation, Picocrocin, Safranal
  • زهرا عابدی*، جلال صبا
    به منظور گزینش مقدماتی لاین های پرمحصول و سازگار گندم برای شرایط دیم، تعداد 165 لاین اینبرد گندم به همراه 4 رقم شاهد در قالب طرح لاتیس مربع (13 × 13) با دو تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در سال زراعی 90 -1389 موردبررسی قرار گرفتند. صفات مورد ارزیابی شامل روز تا پنجه دهی، روز تا ساقه دهی، روز تا ظهور برگ پرچم، روز تا سنبله دهی، روز تا گل دهی، ارتفاع بوته، طول سنبله، وزن هزاردانه، عملکرد دانه، زیست توده و شاخص برداشت بودند. نتایج نشان داد که لاین ها از نظر کلیه صفات اختلاف معنی داری داشتند. بر اساس نتایج تجزیه خوشه ایبه روش Ward، لاین ها در سه خوشه مجزا گروه بندی شدند. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی و رسم بای پلات ها نیز هم خوانی نسبتا زیادی با گروه بندی حاصل از تجزیه خوشه ایداشت. باتوجه به نتایج گروه بندی ها و درجه اهمیت صفات در مقاومت به خشکی و عملکرد دانه تحت شرایط تنش لاین های گروه سوم که لاین های پابلند، زودرس و با ویژگی های عملکردی خیلی مطلوب بودند، به عنوان بهترین لاین ها در میان 169 لاین مورد ارزیابی معرفی شده و استفاده از آن ها در برنامه های به نژادی آتی توصیه می گردد.
    کلید واژگان: مولفه اصلی, بای پلات, تجزیه خوشه ای, تنش خشکی, گروه بندی
    Zahra Abedi *, Jalal Saba
    In order to primary select high yielding and adapted wheat lines for rainfed conditions, 165 inbred lines of wheat with four controls were examined in a 13 × 13 square lattice design with two replications in the agricultural research station Zanjan university in 2011- 12. Days to tillering, days to stem elongation, days to booting, days to heading, days to anthesis, plant height, awn length, 1000- grain weight, grain yield, biomass and harvest index were evaluated. The result showed that the lines have significant differences. The results of cluster analysis by Ward method, categorized lines into three distinct groups. The results of principal component analysis and biplat have relatively large computability with the grouping of lines, too. This grouping was relatively consistent with grouping of cluster analysis. According to the results of grouping and importance of traits in drought resistance and yield under stress conditions, third group lines that were early lines with very favorable yield characteristics, tall and earlyness as the best lines among the 169 lines is introduced and using these lines is recommended for future breeding programs.
    Keywords: Principal component, Biplot, Cluster analysis, Drought stress, Groupin
  • حسین ربی انگورانی*، جابر پناهنده ینگجه، صاحبعلی بلند نظر، جلال صبا، فریبرز زارع نهندی
    یکی از مهمترین پیامدهای تنش خشکی تنش اکسیداتیو می باشد. اسید سالیسیلیک یک ترکیب فنلی است که به عنوان تنظیم کننده رشد در القاء مقاومت به خشکی عمل می نماید. در این مطالعه به منظور بررسی تاثیر اسید سالیسیلیک بر برخی آنزیمهای آنتی اکسیدان و برخی صفات بیوشیمیایی گیاه کدوی طبی تحت تنش، آزمایشی در سال 1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان اجراء گردید.آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار شامل تنش خشکی در چهار سطح شاهد(آبیاری کامل)100 درصد، تنش ملایم85 درصد، تنش متوسط70 درصد وتنش شدید55درصد ظرفیت مزرعه و اسید سالیسیلیک به صورت محلول پاشی برگی در چهارسطح صفر=محلول پاشی با آب مقطر، 5/0، 1و 5/1 میلی گرم در لیتر بود. صفات مورد ارزیابی شامل آنزیم های پراکسیداز و کاتالاز محتوی پرولین ومالون دی آلدئید( شاخص پراکسیداسیون غشایی)، بتاسیتوسترول و عملکرد روغن بودند.نتایج نشان داد که افزایش سطوح تنش خشکی عملکرد روغن را کاهش داد اما در مقابل موجب افزایش بتاسیتوسترول و پراکسیداسیون غشایی و نشت یونی و افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان نظیر کاتالاز و پراکسیداز شد.از طرف دیگر اسید سالیسیلیک در سطوح 5/0 و 1 میلی گرم در لیتر از طریق افزایش بیشتر فعالیت آنزیمهای کاتالاز و پراکسیداز و تجمع پرولین، تنش اکسیداتیو و پراکسیداسیون غشایی و نشت یونی را کاهش داد ولی موجب افزایش متوازن عملکرد روغن و بتاسیتوسترول در شرایط تنش ملایم و متوسط گردید. این نتایج نشان دهنده افزایش مقاومت گیاه به خشکی در نتیجه کاربرداسید سالیسیلیک است.
    کلید واژگان: بتاسیتوسترول, پراکسیداز, پرولین, تنش اکسیداتیو, عملکرد روغن
    Hossein Rabbi Angorani *, Jaber Panahandeh, Sahebali Boland Nazar, Jalal Saba, Fariborz Zare Nahandi
    Oxidative stress is one of the most important consequences of drought stress. Salicylic acid is a phenolic compound which serves as a growth regulator in the induction of resistance to drought. In order to investigate the role of salicylic acid on some Anti-oxidant Enzymes and some biochemical attributes of medicinal pumpkin under drought stress, an experiment was designed 2014 in Zanjan University’s Research Farm. The study was arranged as factorial experiment based on a randomized complete block design with three replications including drought stress at four level; control, mild stress, moderate stress, and severe stress have been arranged in four levels including (100, 85,70 and 55%FC). Salicylic acid treatments included Salicylic acid were applied as foliar application spray in 4 levels: zero mg/l (solution spray with distilled water), 0.5, 1, and 1.5 mg/l. Measured traits that included peroxidase, catalase, Beta-sitosterol and oil yield proline, electrolyte leakage, malondialdehyde (membrane peroxidation index) content. The results showed that increasing drought stress levels reduced the oil yield, but in contrast, increased the Beta-sitosterol, membrane peroxidation, electrolyte leakage, anti-oxidant enzymes such as catalase and peroxidase, while application of salicylic acid at 0.5 and 1 mg/l decreased oxidative stress, membrane peroxidation and Electrolyte leakage through increasing the anti-oxidant enzymes activities such as catalase and peroxidase and proline which led to a balanced rise in oil yield and Beta-sitosterol in mild and moderated stress. These results shows an increase in plant resistance to drought as a result of salicylic acid application.
    Keywords: Beta-sitosterol, Oil yield, oxidative stress, Peroxidase, Proline
  • اعظم ملکی*، جلال صبا، مجید پوریوسف، حسین جعفری، علی اشرف جعفری
    به منظور تعیین مهم ترین اجزای تشکیل دهنده عملکرد دانه در گیاه انیسون بر مبنای تجزیه رگرسیون و تجزیه علیت، آزمایشی با استفاده از 12 جمعیت انیسون در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در دو سال زراعی 93-1392 و 94-1393 انجام گرفت. صفات مورد مطالعه شامل روز تا گلدهی، روز تا رسیدگی کامل، دوره پرشدن دانه، ارتفاع بوته، تعداد ساقه اصلی، تعداد ساقه فرعی، وزن هزار دانه، تعداد چتر در بوته، تعداد چترک در چتر، تعداد دانه در چتر، عملکرد دانه، عملکرد زیست توده و شاخص برداشت بودند. نتایج تجزیه واریانس مرکب، اختلاف معنی دار بین جمعیت های مورد مطالعه در تمامی صفات مورد بررسی را نشان داد. صفات روز تا رسیدگی، تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، عملکرد زیست توده و شاخص برداشت همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد دانه داشتند. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام نشان داد صفات تعداد چتر در بوته و تعداد دانه در چتر 53 درصد از تغییرات عملکرد دانه را توجیه می‏کنند. تجزیه علیت نیز نشان داد که بخش عمده همبستگی این صفات با عملکرد دانه را اثر مستقیم آن ها تشکیل می دهد. بنابراین، از آنجایی که تعداد چتر در بوته و تعداد دانه در چتر با هم رابطه منفی ندارند، می توان گزینش ژنوتیپ های انیسون را با توجه به این دو صفت جهت اصلاح غیرمستقیم عملکرد دانه توصیه نمود.
    کلید واژگان: انیسون (Pimpinella anisum L, ), اجزای عملکرد, تعداد دانه در چتر, تعداد چتر, گزینش غیرمستقیم
    Azam Maleki *, Jalal Saba, Majid Pouryousef, Hossein Jafari, Ali Ashraf Jafari
    In order to determine the most important components of anise grain yield using regression analysis and path analysis, an experiment was conducted with 12 anise population in a randomized complete block design with three replications at research farm of the agricultural faculty, University of Zanjan in 2014 and 2015. The evaluated traits were days to flowering, days to maturity, grain filling period, plant height, number of primary branches per plant, number of secondary branches per plant, 1000-grain weight, number of umbels per plant, umbelet numbers per umbel, number of grains per umbel, grain yield, biological yield and harvest index. Combined analysis of variance showed significant differences between the populations from the all of studied traits. Days to maturity, number of umbels per plant, number of grains per umbel, biological yield and harvest index had significant positive correlations with grain yield. Stepwise regression analysis showed that the number of umbels per plant and number of grains per umbel justify 53 percent of the grain yield variations. Also, path analysis showed that direct effects include the main portion of correlation of these traits with grain yield. Since the traits have not negative relationship together, selection of anise genotypes using these two traits can be recommended to indirect improve grain yield.
    Keywords: Anise (Pimpinella anisum L.), Indirect selection, Number of grains per umbel, Number of umbels, Yield components
  • لیلا محمدی، فرید شکاری *، جلال صبا، اسماعیل زنگنه
    به طور معمول، بذرهای پرایم شده گیاهان درشت‏تر و سنگین‏تری را در مقایسه با بذرهای پرایم نشده تولید می‏کنند. این عمل ممکن است به سادگی به دلیل افزایش سرعت سبز کردن و توسعه سطح برگ و یا به دلیل سایر فرایندهای فیزیولوژیک صورت گیرد. در این پژوهش اثر پیش‏تیمار بذر با اسید سالیسیلیک بر برخی خصوصیات فیزیولوژیک و فتوسنتزی گیاهچه های گلرنگ، رقم گلدشت، تحت شرایط مزرعه مورد ارزیابی قرار گرفت. تیمارها سطوح مختلف اسید سالیسیلیک (شامل صفر یا هیدروپرایمینگ، 400، 800، 1200، 1600، 2000 و 2400 میکرو مولار و یک تیمار از بذرهای تیمار نشده به عنوان شاهد) بودند. در بین تیمارها حداکثر سرعت فتوسنتز، شاخص محتوای کلروفیل، محتوای نسبی آب و حداکثر ماده خشک در تیمار 2400 میکرو مولار مشاهده شد. در تیمار پرایمینگ گیاهان دارای هدایت روزنه‏ای و سرعت تعرق بالاتری نسبت به گیاهان شاهد بودند. کمترین غلظت دی اکسید کربن زیر اتاقک روزنه در تیمار 2400 و بیشترین در تیمار شاهد مشاهده گردید. کمترین نشت الکترولیت، بیشترین کارایی کربوکسیلاسیون و کارایی مصرف آب فتوسنتزی در تیمارهای 2000 و 2400 میکرو مولار به دست آمد. به نظر می‏رسد پرایمینگ بذر با اسید سالیسیلیک از طریق افزایش محتوای نسبی آب موجب افزایش هدایت روزنه و در نتیجه سرعت فتوسنتز شده است. این عمل در سطوح بالای اسید سالیسیلیک موجب افزایش کارایی مصرف آب و کارایی کربوکسیلاسیون شد. کارایی مصرف آب فتوسنتزی رابطه مثبتی با سرعت فتوسنتز، کارایی کربوکسیلاسیون و محتوای نسبی آب داشت، ولی رابطه آن با غلظت دی کربن اکسید زیر اتاقک روزنه منفی بود. به طور کلی، اسید سالیسیلیک در گیاهان تیمار شده ماده خشک را از طریق بهبود محتوای کلروفیل، محتوای نسبی آب و سرعت فتوسنتز افزایش داد.
    کلید واژگان: اسید سالیسیلیک, فتوسنتز, کارایی کربوکسیلاسیون, کارایی مصرف آب, محتوای نسبی آب
    Leila Mohammadi, Farid Shekari *, Jalal Saba, Esmaeil Zangani
    Generally, primed seeds produce larger and heavier plants than non-primed seeds. This may be simply due to rapid emergence and extension of leaf growth, or the influence of other physiological processes. The effect of seed pretreatment with salicylic acid (SA) on some physiological and photosynthetic characteristics of the safflower seedlings, cv. Goldasht, was examined under field condition. The treatments were different levels of SA (including zero or hydropriming, 400, 800, 1200, 1600, 2000 and 2400 µM and a treatment of the non-primed seeds as the control). Priming enhanced photosynthesis rate (PN) chlorophyll content index (CCI), relative water content (RWC) and seedling dry weight. Also, primed seeds had higher stomatal conductance (gs) and transpiration rate (E) than the control and the hydroprimed treatments. The lowest intercellular CO2 (Ci) and highest cell membrane stability was obtained in 2400 µM SA. But values of the control treatment were opposite. In addition, highest carboxylation efficiency (CE) and photosynthetic water use efficiency (WUEb) were found in 2000 and 2400 µM of SA. It seems seed priming with SA, increased gs and hence PN by improving RWC status. This was associated with enhanced WUE and CE at higher levels of SA. A positive relationship was found between WUEb and PN, CE and RWC but negative relationship with Ci. It seems that increase in plants dry weight by priming not only was the result of rapid growth rate, but also the enhancement of PN, RWC and chlorophyll content.
    Keywords: Carboxylation efficiency, Cell membrane stability, Photosynthetic rate, Relative Water Content, Water use efficiency
  • شهلا توانا، جلال صبا
    افزایش عملکرد دانه مهم ترین هدف به نژادگران در برنامه های اصلاحی می باشد. اما از آنجا که عملکرد صفت پیچیده ای است که از اجزای کمی بسیاری متاثر شده و وراثت پذیری پایینی دارد، معمولا به طور مستقیم مورد ارزیابی قرار نگرفته و در عوض اجزای آن ارزیابی می شوند. هدف از پژوهش حاضر، گروه بندی 60 لاین اینبرد به همراه چهار رقم شاهد گندم از لحاظ صفات فنولوژیک و زراعی و گزینش گروه های برتر بود. ازاین رو، این لاین ها و ارقام در قالب طرح لاتیس مربع (8 × 8) با دو تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. در تجزیه واریانس صفات زراعی و فنولوژیک مورد ارزیابی، اختلافات معنی داری در اکثر صفات مشاهده شد که نشان دهنده وجود تنوع ژنتیکی بالا از لحاظ صفات مذکور می باشد. تجزیه خوشه اینشان داد که گزینش خوشه اول لاین ها در مورد صفات فنولوژیک و خوشه دوم لاین ها در مورد صفات زراعی با گزینش برای گلدهی زودتر وارتفاع، طول ریشک و بیوماس بیشتر می تواند منجر به گزینش ژنوتیپ های با تعداد سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن هزاردانه و عملکرد بیشتر شود.همچنین، با توجه به سهولت ارزیابی و وراثت پذیری بیشتر این صفات می توان استفاده از آنها را برای گزینش غیرمستقیم عملکرد دانه و اجزای آن در گندم برای شرایط دیم توصیه نمود.
    کلید واژگان: تجزیه کلاستر, صفات زراعی, صفات فنولوژیکی, گندم, لاین
    Shahla Tavana, Jalal Saba
    Increasing grain yield is the most important goal in any breeding program. Since yield is a complex trait and involves several quantitative components with low inheritance, its direct evaluation is not usually sufficient and therefore it is suggested that its components be investigated instead. The objective of this study was grouping 60 inbred lines along with four check cultivars of wheat from the different phonological and agronomic traits, and selection of superior groups. Therefore, these lines and cultivars were examined in (8 × 8) square lattice design with two replications. In analysis of variance for the evaluated phonological and agronomic traits, significant differences were observed in the most traits that indicate high genetic diversity of these traits. Cluster analysis showed that selection of first cluster of lines for phonological traits and second cluster of lines for agronomic traits with selection for early flowering and high plant height, awn length and biomass could lead to selection of genotypes with high number of spike per plant, seed number per spike, 1000- grain weight and grain yield. As well as, because of more easily evaluation and more heritability, these traits can be recommended for indirect selection of grain yield and its components of wheat under rainfed conditions.
    Keywords: Agronomic traits, Cluster analysis, Lines, Phenological traits, Wheat
  • اعظم ملکی، جلال صبا *، مجید پوریوسف، حسین جعفری، علی اشرف جعفری
    به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی و مقایسه هشت جمعیت انیسون ایران (Pimpinella anisum L.)، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان طی دو سال 1392 و 1393 انجام گرفت. ویژگی های مورد بررسی شامل شمار روز تا گلدهی، شمار روز تا رسیدگی، دوره پرشدن دانه، ارتفاع بوته، شمار چتر بارور، شمار چترک در چتر، عملکرد دانه، عملکرد زیست توده، شاخص برداشت و درصد اسانس دانه بودند. نتایج تجزیه واریانس مرکب ویژگی ها نشان داد، بین سال های آزمایش و همچنین بین جمعیت های مورد بررسی، از نظر همه ویژگی ها به جز دوره پرشدن دانه، اختلاف معنی داری وجود دارد. بیشترین ضریب های تنوع فنوتیپی و ژنتیکی در عملکرد دانه، عملکرد زیست توده و درصد اسانس دانه، و بالاترین وراثت پذیری در ویژگی های درصد اسانس دانه، عملکرد زیست توده، عملکرد دانه، شمار چترک در چتر و ارتفاع بوته دیده شد. بر پایه تجزیه خوشه ای، هشت جمعیت مورد بررسی در سه گروه مختلف قرار گرفتند که جمعیت های گروه اول از لحاظ ویژگی های مهمی همچون شمار روز تا گلدهی، شمار روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، شمار چتر بارور ، عملکرد دانه و عملکرد زیست توده نسبت به دیگر گروه ها برتری داشتند. نتایج مشخص کرد که تنوع بالایی بین جمعیت های انیسون وجود داشته و با گزینش در جمعیت های برتر، عملکرد و درصد اسانس قابل افزایش است. همچنین با توجه به برتری جمعیت های قزوین، مرکزی و سبزوار، می توان گزینش درون آن ها را برای بهبود عملکرد و درصد اسانس پیشنهاد کرد.
    کلید واژگان: انیسون, تجزیه خوشه ای, درصد اسانس, ضریب تنوع ژنتیکی, وراثت پذیری
    Azam Maleki, Jalal Saba *, Majid Pouryousef, Hossein Jafari, Ali Ashraf Jafari
    In order to evaluation of genetic variation and comparison of 8 populations of Iranian anises, a study was conducted in the research farm of University of Zanjan in randomized complete block design during 1392 and 1393. Evaluated traits were days to flowering, days to maturity, grain filling period, plant height, number of fertile umbels, umbelet numbers per umbel, grain yield, biological yield, harvest index and grain essential oil percentage. Combined analysis of variance showed significant differences between years and between studied populations, point of all traits except grain filling period. The highest coefficients of genetic and phenotypic variation were found in traits of grain yield, biological yield and grain essential oil percentage and the highest heritability in traits of grain essential oil percentage, biological yield, grain yield, umbelet numbers per umbel and plant height, respectively. Based on cluster analysis, 8 under studied populations were divided into three groups that the first group of populations were better than others in terms of important traits such as days to flowering, days to maturity, plant height, number of fertile umbels, grain yield and biological yield. The results showed that there has been a high diversity between anise populations and yield and essential oil percentage is able to increase by selection in anise populations. Also regarding to excellencey of Qazvin, Markazi and Sabzevar populations, selecting within them can be proposed to improve yield and essential oil percent.
    Keywords: Anise, cluster analysis, coefficient of genetic variation, essential oil percent, heritability
  • فرید شکاری *، سهیلا کرمی، جلال صبا
    در این پژوهش، تاثیر سه تنظیم‏کننده رشد آنتی جیبرلین بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم رقم آذر2 تحت شرایط آبیاری منظم در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان در سال زراعی 92-1391 مورد ارزیابی قرار گرفت. تیمارهای آزمایش شامل تیمار شاهد (عدم پرایم)، هیدروپرایم (پرایم با آب مقطر)، کلرمکوات کلراید (400، 800، 1200 و 1600 میکرومولار)، پاکلوبوترازول (35، 70، 105 و140 میکرومولار) و انسیمیدول (10، 20، 30 و40 میکرومولار) بودند. در مقایسه با تیمار شاهد، عملکرد زیستی در بیشتر تیمارها با کندکنندهای رشد کاهش یافت. در مقابل، کاربرد هر سه کندکننده رشد باعث بهبود کلی عملکرد گندم آذر2 شد. از بین تیمارهای بالا، پاکلوبوترازول در غلظت 140، انسیمیدول در غلظت 20 و کلرمکوات کلراید در غلظت 800 میکرومولار توانستند بیشترین عملکرد دانه را تولید کنند. پرایم بذر با کندکننده های رشد موجب افزایش وزن هزار دانه در مقایسه با تیمار شاهد شد. بیشترین تعداد سنبله بارور در مترمربع در تیمار 800 میکرومولار کلرمکوات کلراید و بیشترین تعداد دانه در سنبله در تیمار 20 میکرومولار انسیمیدول مشاهده شد. افزایش تعداد سنبله بارور، کوتاه تر شدن سنبله ها را به دنبال داشت و در نتیجه سنبله هایی کوتاه تر اما با دانه هایی درشت تر در بوته ها تولید شد. به نظر می رسد که رقم آذر 2 پتانسیل افزایش تعداد دانه در سنبله و نیز افزایش وزن دانه ها را دارد و از این رو امکان افزایش عملکرد دانه از هر دو روش در این رقم وجود دارد.
    کلید واژگان: انسمیدول, پاکلوبوترازول, تعداد دانه, سنبله بارور, کلرمکوات کلراید
    Farid Shekari *, Soheila Karami, Jalal Saba
    In this research, the effects of seed priming with three anti-gibberellin regulators were investigated on yield and yield components of wheat cv. Azar-2, based on randomized complete block design with three replications under regular irrigation conditions in research field of University of Zanjan, Zanjan, Iran, in 2012-2013. The experimental treatments were control (non-primed seeds), hydropriming, chlormequat chloride (400, 800, 1200 and 1600 μM), paclobutrazol (35, 70, 105 and 140 μM) and ancimidol (10, 20, 30 and 40 μM). The biological yield decreased in most treatments compared to control. On the other hand, seed priming with all of the growth retardants increased the grain yield. In contrast, the use of three growth retarder totally improved the grain yield of wheat cv. Azar-2. Among the growth regulators, paclobutrazol in 140, ancymidol in 20 and chlormequat chloride in 800 μM had the highest grain yield. Seed priming with mentioned growth retardants increased 1000-kernel weight compared to control. The highest fertile spike/m2 and seed/spike was found in 800 μM chlormequat chloride and 20 μM ancymidol, respectively. By increment in the number of fertile spikes, the length of spike decreased significantly. As a result, there are smaller spikes but with large grains in each plant. It seems that Azar-2 cultivar has a potential for increasing both the number of grain/spike and grain weight. Therefore, it is possible to increase grain yield in this cultivar by improving sink straight from both ways.
    Keywords: Ancymidol, Chlormequat chloride, Grain number, Fertile spike, Paclobutrazol
  • شهلا توانا*، جلال صبا، فرید شکاری
    با افزایش جمعیت دنیا و نیاز به تامین غذا، افزایش عملکرد گیاهان زراعی اهمیت زیادی پیدا کرده است. یکی از مهم ترین اقدامات برای نیل به این هدف، شناسایی عوامل موثر بر افزایش عملکرد است. تحقیق حاضر به منظور تعیین موثرترین صفات بر عملکرد دانه و اجزای آن در گندم نان تحت شرایط دیم انجام گرفت. آزمایش در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در قالب طرح لاتیس مربع با دو تکرار در سال زراعی 92-1391 اجرا گردید. صفات مورد ارزیابی عبارت از عملکرد دانه، تعداد سنبله در بوته، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، محتوای نسبی آب برگ، سرعت از دست دادن آب از برگ های بریده، دمای کانوپی، اختلاف دمای کانوپی با محیط، قطر ساقه و تعداد دستجات آوند چوبی بودند. تعداد سنبله در بوته و تعداد دانه در سنبله همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد دانه نشان دادند. از سوی دیگر، صفات محتوای نسبی آب برگ و قطر ساقه با تعداد دانه در سنبله همبستگی مثبت و معنی داری داشتند. نتایج تجزیه همبستگی نشان داد که گزینش لاین های با تعداد سنبله بارور بیشتر که تعداد دانه در سنبله آن ها کم نباشد، می تواند به عنوان رهیافت گزینش غیرمستقیم برای اصلاح عملکرد دانه در گندم تحت شرایط دیم توصیه شود. گزینش برای تعداد دانه در سنبله بیشتر در تعداد سنبله محدود با در نظر گرفتن عدم کاهش وزن هزار دانه به عنوان رهیافت دوم قابل توصیه است. گزینش برای قطر ساقه بیشتر نیز می تواند با افزایش تعداد دانه در سنبله منجر به بهبود غیرمستقیم عملکرد دانه گردد.
    کلید واژگان: تجزیه علیت, سیستم آوندی, شرایط دیم, محتوای نسبی آب
    Shahla Tawana *, Jalal Saba, Farid Shekari
    Introduction
    With increasing the world population and need to provide food, the enhancement of crops yield has become very important. One of the most important actions to achieve this goal is to identify the factors affecting the enhancement of yield. based on studies conducted on balancing the yield components in so many crops was concluded that grain yield is a result of interaction between numerous genes and environment and for this reason direct selection has not proven so successful for that and does lead to remarkable increase in yield and so that the selection for yield components has been suggested as a solution for evermore progress in yield increase (Adams,1967). These results indicated that the number of spike/m2 was the trait related to higher grain yield under irrigated and late season water stress conditions (Okuyama et al., 2004). The correlation between yield and its components alone is not sufficient to understand the importance of each one of these components in determining the grain yield. while, path analysis not only measures the direct influence of one variable upon another, but also provides means of partitioning both direct and indirect effects and effectively measuring the relative importance of causal factors which helps to build an effective selection program (Ali and Shakor, 2012). This experiment was conducted to determine the most effective traits on grain yield and its components in bread wheat under rainfed conditions.
    Materials And Methods
    A field experiment was conducted at the research farm of agricultural faculty of University of Zanjan, Iran (North Longitude 36°41', East Latitude 48°27' and 1620 m Altitude). A square lattice experimental design in two replications was conducted in 2012-2013. Evaluated traits included grain yield, number of spike per plant, number of grain per spike, 1000-grain weight, relative water content, rate of water loss from excised leaves, canopy temperature, difference of canopy with its environment temperature, stem diameter and number of xylem vessels. MSTAT-C and SPSS-20 software were used to analyze the data and LSD test was used to compare the means of traits at 0.05 probability level. The stepwise regression analysis was also carried out to test the significance of the independent variables affecting the grain yield. Then, path analysis was calculated for the traits. For this purpose, a simple coefficient correlation was obtained between all traits and the partial coefficient regression (direct effects) of traits was calculated by SPSS. The indirect effects were also calculated by multiplying the direct effects in simple coefficient correlation.
    Results And Discussion
    Number of spike per plant and number of grain per spike had positive and significant correlation with grain yield with values of r = 0.41** and r = 0.36**, respectively. Previous authors also reported similar results for relationships of grain yield and these traits (Aycicek and Yildirim, 2006). No significant correlation was found between 1000-grain weight, Relative water content, number of xylem vessels and stem diameter with grain yield. Number of xylem vessels had negative and significant correlation with 1000-grain weight (r= -0.39**).
    Stepwise regression is a semi-automated process of building a model by successively adding or removing variables based solely on the t-statistics of their estimated coefficients. In order to remove effect of non-effective characteristics in regression model on grain yield, stepwise regression was used. Results of stepwise regression showed that the number of spike per plant, grain number per spike and 1000- grain weight with R square of 0.87, had justified the maximum of yield changes.
    Path coefficient analysis helps to estimate the influence of each variable upon the resultant variable directly as well as indirectly by partitioning the genetic correlation coefficients. Grain yield per plant was selected as resultant variable and number of spike per plant, number of grain per spike and 1000-grain weight as causal variables. The direct effect of number of spike per plant on grain yield was positive (0.89). The indirect effects of number of grain per spike and 1000-grain weight had values of -0.58 and 0.10, respectively. On the other hand, the traits leaf relative water content and stem diameter had positive and significant correlation with number of grain per spike. On the other hand, direct effects of stem diameter and relative water content on grain number per spike were recorded positive with values of 0.42 and 0.28, respectively. In other words, the increase in stem diameter and RWC can be somewhat increased the number of grains per spike in the experimental conditions.
    Conclusions
    Results of correlation analysis showed that selecting lines with more effective spikes and less number of grains per spike can be recommended as approach of indirect selection for improving grain yield in wheat under rainfed conditions. As a second approach, the selection for more grain per spike in limited number of spike is recommendable. Selection for greater stem diameter also can indirectly lead to grain yield improvement by increasing number of grains per spike.
    Keywords: Path analysis, Rainfed conditions, Wheat, Xylem vessels, yield components
  • سید محمد علوی سینی *، جلال صبا، بابک عندلیبی، سید سیامک علوی کیا، محمدرضا عظیمی
    به منظور بررسی صفات موثر بر عملکرد اکوتیپ های زعفران زراعی، پژوهشی به صورت کرت های خردشده در زمان بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در سال های زراعی 93-1392 و 94-1393 انجام شد. 18 اکوتیپ زعفران در این آزمایش مورد استفاده واقع شد. صفات تعداد گل، وزن تر گل، وزن تر کلاله، وزن خشک گل، وزن خشک کلاله، طول کلاله و عملکرد کلاله خشک یادداشت برداری شد. نتایج نشان داد که اختلاف معنی داری بین اکوتیپ ها به جز در مورد صفت طول کلاله وجود داشت. ماتریس همبستگی مشخص کرد که از میان صفات مورد مطالعه تعداد گل و وزن خشک کلاله به ترتیب با ضرایب 99/0 و 70/ 0 همبستگی مثبت و کاملا معنی داری با عملکرد کلاله خشک داشتند. تجزیه رگرسیون گام به گام و علیت مشخص نمود که صفات تعداد گل، وزن خشک کلاله و وزن خشک گل موثرترین صفات بر عملکرد کلاله خشک در واحد سطح بودند، بنابراین از این صفات می توان برای حصول عملکرد بالاتر زعفران استفاده نمود.
    کلید واژگان: تجزیه علیت, تعداد گل, وزن کلاله, عملکرد کلاله
    Seid Mohammad Alavi Siney*, Jalal Saba, Babak Andalibi, Seyyed Siamak Alavikia, Mohammad Reza Azimi
    In order to investigate the effective traits on yield of saffron ecotypes, a study was carried out as a split plot in time based on randomized complete block design with three replications in the research farm of Zanjan University during the growing seasons of 2013-2015. Eighteen saffron ecotypes were studied in this experiment. The traits of number of flowers, fresh weight of flowers, fresh weight of stigma, dry weight of flowers, dry weight of stigma, stigma length and dry stigma yield of saffron were measured. The results indicated that there were significant differences among all studied traits of ecotypes except for stigma length. The correlation matrix revealed that the number of flower and dry weight of stigma had a positive and highly significant correlation with dry stigma yield (r= 0.99 and 0.70, respectively). Analysis of stepwise regression and path analysis showed that the traits of number of flowers, dry weight of stigma and dry weight of flowers were the most effective traits on dry stigma yield. Therefore, these traits can be used to achieve a higher stigma yield.
    Keywords: Number of flower, Path analysis, Stigma weight, Stigma yield
  • معصومه عباسی، ولی ربیعی، جلال صبا
    به منظور بررسی تنوع ژنتیکی انگور در شهرستان ماهنشان (زنجان) پژوهشی طی سال های 1390 1391 انجام شد. در مراحل مختلف رشدی (بازشدن جوانه، شکوفه دهی، و رسیدن میوه) صفات کمی و کیفی 12 ژنوتیپ انگور (مراغه، شاهانی، خلیلی، آق اوزوم، قرمز کشمش، آق کشمش، قارا کشمش، عسگری، پرت پرت، صاحبی، قزل اوزوم و گندمه) براساس توصیف گر بین المللی IBPGR ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که کلیه ژنوتیپ ها به گونه اروپایی (Vinifera) تعلق دارند. در بین ژنوتیپ ها قزل اوزوم و گندمه پرچم های واژگون داشتند که در برنامه های اصلاح نباتی اهمیت زیادی دارند. نتایج تجزیه همبستگی ساده، وجود همبستگی های مثبت و منفی معنا دار بین برخی صفات را نشان داد. تجزیه خوشه ایصفات ارزیابی شده در فاصله اقلیدوسی10، ژنوتیپ ها را به سه گروه مجزا تقسیم کرد. پنج ژنوتیپ (کشمش قرمز، کشمش سفید، عسگری، پرت پرت و آق اوزوم) در گروه اول قرار گرفتند و در گروه های دوم و سوم به ترتیب ژنوتیپ های (مراغه، شاهانی و خلیلی) و (قزل اوزوم، گندمه، کشمش سیاه و صاحبی) قرار گرفتند. همچنین نتایج تجزیه به مولفه های اصلی اول 32/78 درصد از تغییرات کل را توجیه کرد.
    کلید واژگان: پرچم واژگون, تجزیه خوشه ای, تنوع, توصیف گر, مولفه های اصلی
    Masomeh Abbasi, Vai Rabiei, Jalal Saba
    In order to study the genetic diversity of grapevine in Mahneshan (Zanjan) an experiment was performed during 2012 and 2013. In different phenological growth stages (bud burst, anthesis and fruit ripening) quantitative and qualitative characteristics of 12 genotypes (Marageh, Shahani, Khalili, Ag-ozom, Germez keshmish, Ag-keshmish, Gara-keshmish, Asghari, Pert-pert, Gezel-ozom and Gandomeh) based on IBPGR descriptor were evaluated. Results showed that all of evaluated genotypes belonged to vinifera (european) group. Among the genotypes, Gezel-ozom and Gandomeh had female flowers (with inverted stamens). This two cultivars are very important in breeding programs. Simple correlation analysis results indicated the existence of significant positive and negative correlations among some characters. Cluster analysis of assessed traits at 10 Euclidean distance separated the genotypes into three groups. Five genotypes (Germez keshmish, Ag-keshmish, Asghari, Pert-pert and Ag-ozom) stood in the first group.In the second and third group (Maragheh, Shahani and Khalili) and (Gezel-ozom, Gandomeh, Gara-keshmish and Sahebi) stood respectively. Also the principal component analysis (PCA) showed that the first two main components explained the 78.32% of total variations.
    Keywords: descriptor, invertad stamen, diversity, principal components, cluster analysis
نمایش عناوین بیشتر...
سامانه نویسندگان
  • دکتر جلال صبا
    دکتر جلال صبا
    استاد گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
اطلاعات نویسنده(گان) توسط ایشان ثبت و تکمیل شده‌است. برای مشاهده مشخصات و فهرست همه مطالب، صفحه رزومه ایشان را ببینید.
بدانید!
  • در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو می‌شود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشته‌های مختلف باشد.
  • همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته می‌توانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
  • در صورتی که می‌خواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.
درخواست پشتیبانی - گزارش اشکال