narges ghasemi firooz abadi
-
چگونگی تغییر عمیق باور مشرکان عصر نزول از انکار سرسختانه معاد تا یقین به آخرت و استقبال از مرگ در راه خدا، سوالی در خور توجه است. چینش آیات محوری پیرامون معاد بر اساس ترتیب نزول، سبب دست یابی به فرایند این تحول و روش خاص قرآنی در نهادینه سازی باور معاد در جان اعراب است. براین اساس، این پژوهش به فرایند تحول آفرینی قرآن کریم در بعد معادباوری در سه مرحله دست یافته است. در اولین مرحله، قرآن کریم در نخستین سور مکی، با تعریف معاد و بیان اجمالی مباحث کلیدی پیرامون آن، از بعد انگیزشی جامعه را برای پذیرش حقانیت معاد آماده ساخته است. در دومین مرحله با ظهور مخالفت ها و شبهه افکنی ها، با ارایه احتجاجات روشن، به تخریب پایه های استدلالی مشرکان و تبیین و اثبات حقیقت معاد از بعد شناختی پرداخته است و در مرحله سوم بعد از دوران مدنی با تبیین نقش معاد باوری در رفتار مومنانه، در جهت تعمیق و عملیاتی ساختن معادباوری و تبیین کارکرد آن در حرکت ایمانی و رفتار سازی موحدانه گام برداشته است.
کلید واژگان: تحول آفرینی, انکار معاد, طرح معاد, تبیین معاد, تعمیق معاد باوریHow to profoundly change the beliefs of the polytheists of the age of revelation, from the stubborn denial of the resurrection to the certainty of the Hereafter and the acceptance of death in the way of God, is a question worthy of attention. The arrangement of the central verses about the resurrection according to the order of revelation leads to the achievement of the process of this transformation and the specific Qur'anic method in institutionalizing the belief in the resurrection in the souls of the Arabs. Accordingly, this study has achieved the process of transformation of the Holy Quran in the dimension of resurrection in three stages. In the first stage, the Holy Quran in the first surah of Makkah, by defining the resurrection and briefly stating the key issues around it, has prepared the society to accept the legitimacy of the resurrection in terms of motivation. In the second stage, with the emergence of opposition and skepticism, by presenting clear protests, he has destroyed the reasoning bases of the polytheists and explained and proved the truth of the resurrection from a cognitive point of view. In believing behavior, he has taken a step towards deepening and operationalizing equanimity and explaining its function in the movement of faith and monotheistic behavior.
Keywords: Transformation, Resurrection Denial, Resurrection Plan, Resurrection Explanation, Deepening Resurrection Belief -
چگونگی تغییر عمیق مشرکان عصر نزول از باور مشرکانه بت پرستی به عقیده توحیدی، سوالی درخور توجه است. چینش آیات محوری پیرامون توحید بر اساس ترتیب نزول آن ها، سبب دست یابی به فرایند تحول آفرینی در باور به خدا و کشف روش خاص قرآنی در تعمیق و نهادینه سازی باور توحیدی است. براین اساس، این پژوهش با استخراج آیات محوری پیرامون توحید و مشخص نمودن نقاط اساسی سیر دعوت توحیدی ، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، فرایند تحول آفرینی قرآن کریم را در بعد خداباوری بررسی نموده است. حاصل پژوهش، دست یابی به فرایند قرآنی تحول بخشی در بعد خداباوری در سه مرحله است. در اولین مرحله، قرآن کریم در نخستین سور مکی، با معرفی اجمالی خداوند با برخی از صفات الهی و طرح مراتب اصلی توحید، از بعد انگیزشی عموم جامعه را پذیرای باور جدید توحیدی و گروه اندکی را خدا باور کرده است و در مرحله دوم بعد از تشکیل نخستین جامعه ایمانی و مقاومت مشرکان در برابر توحید، با ارایه استدلالات روشن و براهین توحیدی، به تخریب پایه های شرک و تبیین پایه های توحید از بعد شناختی پرداخته است و در مرحله سوم مقارن با دوران مدنی و تشکیل حکومت اسلامی با بیان مشخصه های ایمان حقیقی و درجات ایمان و با تمرکز بر روی عوامل رفتاری از طریق وضع احکام در جهت عملیاتی کردن و تعمیق باور توحیدی گام برداشته است.
کلید واژگان: تحول آفرینی, باور توحید, تبیین توحید, تثبیت توحید, تعمیق توحیدHow the polytheists of the age of revelation changed profoundly from the polytheistic belief to the monotheism is a remarkable issue. The arrangement of the central verses about monotheism according to the order of their revelation leads to know the process of transformation of the belief in God and discover the special Qur’anic method for repairing and institutionalizing the monotheistic belief. Accordingly, extracting the central verses about monotheism and identifying the basic points of the course of monotheistic invitation, based on a descriptive-analytical method, this article examined the holy Qur’an’s process of making change in belief (in God). In conclusion, the Qur’anic process of transformation in the dimension of theism has been extracted in three main stages: in the first stage, the Holy Qur’an in the first Meccan surahs, with a brief introduction of God with some Divine features and the design of the main pillars of monotheism, motivated the community to accept the new monotheistic belief, leading to few new converts. In the second stage, after the formation of the faith community and the resistance of the polytheists against monotheism, the foundations of polytheism were destroyed and rather the foundations of monotheism were explained in terms of cognition with clear arguments. The third stage was establishing and deepening Monotheism in the community of the day, coincide with the establishment of Islamic State, through explaining true faith and levels of faith with a focus on vulnerable factors and the clarity of the precepts, which was done by issuing Ahkām (religious verdicts)
Keywords: Transformation, polytheism .Belief in monotheism, Description of monotheism, Consolidation of monotheism, Deepening the monotheis -
آیات مشتمل بر اراده و مشیت الهی به سبب تفاوت ظاهری، دست مایه اختلافات کلامی شده است. مفسران اشعری این آیات را اثباتگر جبر دانسته اند. در مقابل، مفسران امامیه گستردگی اراده و مشیت الهی را نافی اختیار نمی دانند. آیت الله معرفت نیز در آثار خویش به بررسی این آیات پرداخته است. ایشان واژه «مشیت» را در قرآن اصطلاحی خاص و برخاسته از حکمت دانسته و بر مبنای همین دیدگاه بسیاری از آیات مشیت و اراده الهی را تفسیر نموده است. آلوسی، مفسر اشعری مسلک، نیز در بسیاری از آیات مربوط به مشیت از حکمت الهی و اختیار انسان سخن گفته است. این مقاله، جستاری تطبیقی میان دیدگاه ایشان با توجه به آثارشان و دیدگاه آلوسی برای دست یابی به نقاط تطابق و تفارق نگرش و رویکرد این دو مفسر پیرامون این آیات است و در ابعاد زبان شناسی، کلامی و روش تفسیری به تطبیق آراء تفسیری دو مفسر و نقد دیدگاه های آلوسی پرداخته است.
تازه های تحقیق
نتایجبا توجه به آنچه بیان شد، می توان در یک جمع بندی اجمالی به نتایج ذیل دست یافت:1. برخی عبارات در تفسیر هر دو مفسر در نگاه ابتدایی موهم تشابه دیدگاه این دو مفسر است. هر دو، مشیت را در کنار حکمت آورده و از اختیار انسان سخن می گویند؛ اما نگاهی دقیق تر به دیدگاه دو مفسر روشنگر تمایز مبنایی این تشابه ظاهری است؛ زیرا از منظر آلوسی حکمت الهی تابع استعداد انسان و اختیار او نیز در دایره استعدادش است و استعداد امری خدادادی و خارج از اختیار انسان است و این عقیده، نتیجه ای جز جبر ندارد.
2. خاستگاه اصلی تفاوت آراء تفسیری آیت الله معرفت و آلوسی به مبانی کلامی ایشان در زمینه شمول اراده الهی بر می گردد که بر اساس آن آلوسی با دفاع از عمومیت مشیت الهی، هدایت و ضلالت هر انسانی را به خواست خدا می داند؛ اما آیت الله معرفت در عین دفاع از شمول مشیت الهی، ذات حق را از انتساب قبائح منزه می داند و سرنوشت هر کس را در گرو عملکرد و خواست خود او بر می شمارد.
3.گاهی تفاوت روش دو مفسر در تفسیر آیه و میزان بهره گیری او از قرائن قرآنی و روایی و توجه یا عدم توجه او به پیوستگی صدوری و سیاق واحد در تفسیر آیه، زمینه ساز بروز تفسیری متفاوت از سوی دو مفسر شده است. به نظر می رسد، آیت الله معرفت با توجه به اعتقاد به متشابه بودن آیات مشیت و رویکرد نقلی خویش تاکید بیش تر و بهره گیری بهتری از این قرائن، در تفسیر آیات در زمینه اراده و مشیت داشته است.کلید واژگان: اراده و مشیت الهی, هدایت و ضلالت, آیت الله معرفت, آلوسی, حکمت الهی, تفسیر روح المعانیThe verses including divine providence and will have caused theological disputes due to their external differences. Asharite commentators regard these verses as proof of determination. One the contrary, Imamiyyah commentators believe that the extensiveness of divine providence and will does not negate free will. In his works, Ayatollah Marefat has scrutinized these verses. He regards the term "providence" mentioned in the Holy Quran as a special term resulted from divine wisdom, and interprets most of the verses related to divine providence and will accordingly. Alusi, an Asharite commentator, has also referred to divine wisdom and man's free will in his commentaries of most verses related to divine providence. Given their works, the present paper compares their views in order to find their similar and different views and approaches in this regard. It also compares their exegetic views in the dimensions of linguistics, theology, and exegetic method, and criticizes Alusi's views.Keywords: divine providence, will, guidance, astray, Ayatollah Marefat, Alusi, divine wisdom, Rooh Al-Maani Commentary
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو میشود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشتههای مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته میتوانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که میخواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.