جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه "ساواک" در نشریات گروه "تاریخ"
تکرار جستجوی کلیدواژه «ساواک» در نشریات گروه «علوم انسانی»-
شایعه به عنوان یکی از ابزارهای موثر در عملیات روانی در زمان انقلاب ها و ناآرامی ها استفاده می شود. در انقلاب اسلامی ایران، انقلابیون از شایعات برای اهداف خود استفاده کردند. این پژوهش با استفاده از روش تاریخی و تحلیلی، مستند به اسناد مرکز بررسی اسناد تاریخی به صورت سندخوانی و سند پژوهی نحوه استفاده از شایعات در مبارزات انقلابی علیه دستگاه امنیتی حاکمیت پهلوی را بررسی می کند. پرسش پژوهش این است که شیوه بهره گیری و استفاده از شایعه در بستر مبارزات انقلابی علیه دستگاه امنیتی و حاکمیت پهلوی چگونه بود؟ یافته ها نشان می دهد که انقلابیون در استفاده از شایعات برای ایجاد هراس در نیروهای امنیتی و برانگیختن جامعه موفق تر بودند. انقلابیون با ایجاد باور «ایران بدون شاه» در جامعه و ایجاد هراس در نیروهای نظامی و انتظامی، از شایعات بهره بردند. آن ها با استفاده از فن هایی مانند عددسازی تعداد معترضین، شایعات را ایجاد کردند که در نهایت موجب فروپاشی پهلوی و پیروزی انقلاب شد.
کلید واژگان: شایعه, انقلاب اسلامی ایران, ساواک, جنگ روانی, دوره پهلویRumors are used as one of the effective tools in psychological operations during revolutions and unrest. In the Iranian Islamic Revolution, revolutionaries used rumors to achieve their goals. This historical and analytical research, through document reading and document analysis and based on documents from the Center for Historical Documents Survey, examines how rumors were used in revolutionary struggles against the security system of the Pahlavi government. The research question is how rumors in the context of revolutionary struggles against the security system and the Pahlavi government were used. The findings show that revolutionaries were more successful in using rumors to create fear among security forces and stimulate the society. The opponents took advantage of rumors to create a belief in "Iran without Shah" in society and to instill fear in military and enforcement forces. They created rumors using techniques such as inflating the number of protesters, which ultimately led to the collapse of Pahlavi and the victory for the revolution.
Keywords: Rumor, Iranian Islamic Revolution, SAVAK, Psychological Warfare, Pahlavi Period -
رژیم پهلوی پس از دستگیری امام خمینی در سال 1342 با تحت فشار قرار دادن آن حضرت در حبس و حصر سعی داشت رهبر نهضت اسلامی را از قیامی که آغاز کرده بود، باز دارد. از این رو رئیس ساواک، اولین بار قبل از انتقال امام خمینی از پادگان عشرت آباد به خانه ای در داوودیه به دیدار ایشان رفت و تلاش کرد ضمن اعلام انتقال وی به خارج از پادگان به نوعی امام را به عقب نشینی یا همراهی ترغیب کند که از این کار نتیجه ای حاصل نشد. اما روز 12 مرداد 1342 روزنامه های کیهان و اطلاعات بنا بر توطئه ای از پیش طراحی شده، خبر مصالحه و عقب نشینی روحانیان بازداشتی را منتشر کردند. روزنامه اطلاعات فردای آن روز مقاله ای دیگر با همان مضامین چاپ کرد. این جریان سازی رسانه ای با واکنش منفی روحانیون و طبقات مختلف جامعه مواجه شد. مرحله بعدی تلاش حکومت جهت همراه نشان دادن امام خمینی با رژیم پس از آزادی معظم له از حصر و انتقال به قم در شامگاه 15 فروردین 1343 بود. پس از چاپ مقاله روزنامه اطلاعات در روز 18 فروردین به نام اتحاد مقدس بین روحانیان و دولت و اطلاع ایشان از محتوی آن، امام در همان جلسه به آقای خزعلی دستور داد به منبر برود و موضوع را تکذیب کند. رهبر قیام 15 خرداد سپس مجموعه ای از اقدامات را به اجراء گذاشت تا توطئه رژیم را خنثی کند. پژوهش حاضر به تبیین و تحلیل اقدامات امام خمینی و روحانیان برای مقابله با جریان سازی مذکور با استفاده از اسناد، منابع کتابخانه ای و خاطرات پرداخته است.
کلید واژگان: امام خمینی, نهضت اسلامی, ساواک, سازش, مطبوعات -
استفاده ائمه شیعه از شبکه از وکالت در جمع آوری و مصرف وجوه شرعی، را مورخان توصیف کرده اند.شبکه وکالت در این عهد، افزون بر کارکرد اقتصادی، کارویژه های علمی، اجتماعی، سیاسی و مبارزاتی داشت. وکلا در دوره ای که امامان شیعه تحت فشار حکومت بنی عباس قرار داشتند، نقش مهمی در انتظام و سر و سامان یافتن امور شیعیان ایفا کردند. در عصر غیبت، شبکه وکالت در اختیار فقیهان قرار گرفت و دوره ای دیگر در تاریخ آن آغاز شد. این شبکه حلقه واسط فقها و پیروان تشیع در بسیاری از امور بود. کارکرد مالی شبکه وکالت به ویژه از منظر سامان یافتن امور شیعیان اهمیت خاص دارد که تحت نظارت و مدیریت فقها صورت می پذیرد. پژوهش در چگونگی کارکرد این شبکه در دوره های تاریخی می تواند به فهم بخش مهمی از تحولات تاریخی جوامع شیعه کمک کند؛ به ویژه آن که جوامع اغلب مستقل از حکومت ها بوده اند. این موضوع درباره نهضت امام خمینی و شبکه وکلای ایشان اهمیت ویژه ای دارد. در این نوشتار منظور از شبکه وکلاء ساختار سلسله مراتبی از نمایندگان مورد وثوق امام خمینی هستند که از جانب ایشان مسئولیت و اختیار تحویل و ارسال وجوه یا مصرف آن در موارد مشخص را بر عهده داشتند. این ساختار در ایران و دیگر نواحی شیعه نشین همجوار آن گسترده بود. در نوشتار حاضر فعالیت نمایندگان رده بالا و لایه اول این شبکه، محدودیت ها و شیوه کار آنها بر اساس اسناد ساواک مورد بررسی قرار گرفته است.
کلید واژگان: امام خمینی, نهضت اسلامی, وکلاء, وجوه شرعی, ساواک, اسناد -
نشریه مطالعات تاریخی، پیاپی 78 (پاییز 1401)، صص 82 -110
حمله به مسجد جامع کرمان و هتک حرمت آن در 24 مهر 1357 شبیه ورود مغولان به مسجد جامع بخارا در سال 616 ق بود. در این روز عوامل وابسته به ساواک که عمدتا کولی بودند، مردمی که برای برگزاری چهلم شهدای 17 شهریور تهران در مسجد جامع کرمان جمع شده بودند را مضروب کردند، به ساحت قرآن اهانت کرده و بخش هایی از مسجد را به آتش کشیدند. بر اساس اسناد و شواهد عامل این جنایت کولی ها و چماق بدستان بودند. چماق بدستان که به وسیله حکومت سازماندهی می شدند، از نیمه دوم سال 1357 آسایش و امنیت مردم را سلب کرده و در شهرهای مختلف با حمله به مخالفین، فجایع متعددی را رقم زدند. تصور حکومت این بود که این اقدامات در نهایت باعث ایجاد وحشت در انقلابیون و گسست در میان آنها خواهد شد. انتساب این افراد به مردم تحت عناوینی چون مدافعان سلطنت در افواه عمومی و محافل بین المللی به معنای داشتن پایگاه مردمی برای حکومت بود. استفاده از چماقداران در جریان انقلاب در دو بعد سخت و نرم جز تخریب اموال عمومی و خصوصی و از بین رفتن مشروعیت حکومت دستاوردی نداشت. موضوع نوشتار پیش رو تحلیل این واقعه به عنوان یکی از مهم ترین وقایع مهر 1357 است که بر اساس اسناد ساواک و شهربانی که چماق بدستان عامل اصلی آن بودند. بخش وقایع نگاری این نوشتار، سند محور است و از نگاه مامورین نظامی و امنیتی به روایت رویدادها پرداخته است. در این متن نیز به پیروی از اسناد، از اصطلاح چماق بدستان استفاده شده است.
کلید واژگان: مسجد جامع کرمان, سلطنت پهلوی, کرمان, ساواک, چماق بدستان -
شبکه وجوهات شرعیه، پشتوانه مالی نهضت امام خمینی و مجرای مالی ویژه ای بود که از طریق آن، وجوه شرعی تحت نظارت امام و وکلای وی برای مصارف مشخص هدایت می شد. این وجوه، نهضت را مستقل نگه می داشت و برای تداوم حیات آن حائز اهمیت اساسی بود. کارکرد این شبکه امری بالنسبه آشکار و ساواک به طور کلی از جریان تحویل، انتقال، توزیع و تخصیص وجوه در آن آگاه بود و به روش های مختلف در صدد کسب اطلاعات از آن برآمد. این شبکه شبیه سایر شبکه های موجود مربوط به مراجع دیگر عمل می کرد اما چون پشتوانه نهضتی انقلابی بود، فعالیت آن امری سیاسی محسوب می شد و از همین رو ساواک در صدد ایجاد اختلال در ساختار و کارکرد آن و نهایتا تخریب و فروپاشی آن بود. اطلاعات مکتسبه سازمان، نشان می داد که این شبکه در ایران، نمایندگان و اعضای رده بالایی دارد که بیشتر در مرکز ایران (قم و تهران) مستقر هستند و افزون بر آن نمایندگانی در حوزه های جغرافیایی کوچک تر برای استمرار و پویایی آن تلاش می کنند. ساواک تلاش می کرد با نفوذ به درون این شبکه، اعضای آن در رده های مختلف را شناسایی کند و به اشکال مختلف فعالیت اعضاء و شاکله آن را از هم بگسلد و نهایتا نهضت را از پشتوانه مالی محروم کند. نوشتار حاضر با اتکا به اسناد، به بررسی و تحلیل طرح ها، برنامه ها و اقدامات ساواک برای تخریب و ناکارآمدسازی شبکه وجوهات شرعیه در نهضت امام پرداخته است.
کلید واژگان: نهضت امام, شبکه وجوهات شرعیه, ساواک, اسناد, وکلای امام -
نشریه مطالعات تاریخی، پیاپی 78 (پاییز 1401)، صص 128 -159
دستگاه های امنیتی و انتظامی در دوره پهلوی برای برخورد با مخالفان و ممانعت از فعالیت های آنها بر ضد حکومت، از روش های مختلف استفاده می کردند. یکی از این روش ها تبعید بود که در ادوار پیشین نیز مورد استفاده قرار می گرفت. تبعید به عنوان یک راه کار تابع قوانین و سازوکارهای ویژه بود و حکومت با محاسبه نتایج و دستاوردهای احتمالی از آن استفاده می کرد. چون خاستگاه اجتماعی و فرهنگی مخالفان حکومت، قشرها و طبقات مختلف جامعه بود، استفاده از تبعید نیز نتایج متفاوتی داشت. از اواخر دهه 1340 تا پایان حکومت پهلوی، سیاست تبعید مخالفان یک راه کار ساده و کم هزینه تلقی می شد. با ضرورت یافتن تبعید یک مخالف، در شهر محل سکونت یا فعالیت وی، کمیسیون امنیت اجتماعی تشکیل و در اغلب موارد حکم تبعید وی صادر می شد. کمیسیون در دو دهه نخست فعالیت خود، کارکردی اغلب انتظامی داشت اما تاسیس ساواک (1335ش) و ورود نماینده این سازمان به ساختار کمیسیون، بر فعالیت آن اثر نهاد و این سازمان از ظرفیت کمیسیون برای اهداف امنیتی استفاده کرد. این وضعیت نتیجه محاسبات، پیشی بینی ها و اقتضائاتی بود که ساواک با آن روبه رو بود. با این حال قوانین و ظرفیت های موجود و خاستگاه و تعلق فرهنگی مخالفان محکوم به تبعید در تعیین میزان کارآمدی کمیسیون موثر بود. نوشتار پیش رو می کوشد با اتکا به اسناد ساواک، ساختار،کارکرد و کارآمدی کمیسیون را با تاکید بر موضوع تبعید و الزامات و دستاوردهای آن مورد بررسی قرار دهد.
کلید واژگان: کمیسیون امنیت اجتماعی, حکومت پهلوی, تبعید, ساواک, اسناد -
«نفوذ یکی از راهبردهای اعمال قدرت است که در اعصار قدیم در اشکال سخت و نیمه سخت و در عصر جدید در قالب نرم از سوی کشوری علیه کشور دیگر یا از جانب شخص یا گروهی بر روی شخص یا گروه دیگر اعمال می گردد. در این مقاله محققین برآنند تا در راستای جهاد تبیین، نفوذ امنیتی آمریکا در دوره پهلوی دوم را بررسی نمایند. پرسش تحقیق بر این پایه استوار است که نفوذ امنیتی آمریکا در دوره پهلوی دوم چگونه بوده است؟ برای حصول این هدف، پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی مبتنی بر مدل کیفی با رویکرد تبیین گری اختیار عاقلانه و ساختاری- علی، ابتدا محورها و مصداق های نفوذ امنیتی آمریکا در دوره پهلوی دوم، مبتنی بر اسناد و مدارک متقن مورد توجه و مداقه قرار گرفته و سپس مورد تجزیه و تحلیل صورت گرفته است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که آمریکا برای نفوذ در حوزه امنیتی این دوره به جهت ساختار حکومت دیکتاتوری که عمده قدرت در اختیار شخص حاکم است، تمرکز خود را بر مرجع قدرت در کشور یعنی شاه قرار داده و با نفوذ و تسلط بر این مرجع قدرت، دو نهاد اطلاعاتی و امنیتی کشور (ساواک و ضداطلاعات ارتش) را در جهت اهداف و منافع خود در ایران و منطقه غرب آسیا به کار می گیرد.
کلید واژگان: آمریکا, پهلوی, نفوذ, ساواک, نفوذ امنیتی"Influence" is one of the strategies of exercising power, which was applied in hard and semi-hard forms in the old ages and in the new age in a soft form by one country against another country or by a person or a group on another person or group. In this article, the researchers intend to investigate the American security influence during the Pahlavi period in line with the Jihad of explanation. The research question is based on the basis of what was the American security influence during the Pahlavi period? To achieve this goal, the research with a descriptive-analytical method based on a qualitative model with an explanatory approach of wise and structural-causal authority, first of all, the axes and examples of the American security influence in the Pahlavi period based on convincing documents and documents are considered and analyzed. The findings of the research indicate that America has focused on the authority of power in the country i.e. the king in order to influence the security field of this period due to the dictatorial government structure where most of the power is in the hands of the ruler and by influencing and dominating this; so the authority of power uses two intelligence and security institutions of the country (SAVAK and the army's counter-intelligence) for its goals and interests in Iran and the West Asia region.
Keywords: America, Pahlavi, influence, security influence -
برکناری تیمور بختیار از ریاست ساواک و سپس اعلام بازنشستگی وی از ارتش، باعث بروز چالش ها و دردسرهای فراوانی برای رژیم شاه شد. تیمور، که قبل از آن در سمت های مختلفی که داشت، از جمله وفاداران به دربار و افراد نزدیک و مورد اعتماد شخص شاه بود، در سال های پایانی دهه 1340 شمسی، به دلیل بروز سوءظن شاه، از قدرت برکنار و زمینه اختلاف میان او و شاه فراهم شد. هدف این مقاله بررسی یکی از دلایل مهم برکناری بختیار یعنی تماس های وی با عشایر ایل بختیاری، رفت وآمدهای متعدد وی به منطقه ی چهارمحال و اصفهان و نیز اقدامات حکومت پهلوی دوم برای مقابله با بروز چالش های سیاسی - امنیتی ناشی از حذف تیمور بختیار، از صحنه قدرت در ایران است. بررسی علل و چگونگی برکناری بختیار و به دنبال آن بروز چالش در کشور، و نیز راهکارهای رژیم برای پایان دادن به این چالش ، مسیله اصلی پژوهش حاضر است. شیوه جمع آوری داده ها در این پژوهش اسنادی-تاریخی بوده و از رویکرد تحلیلی، توصیفی و تبیینی برای بررسی موضوع تحقیق استفاده شده است. نتایج حاصل از این تحقیق بیانگر ارتباط تیمور با مردم چهارمحال و بختیاری از یک سو و بهره گیری حکومت پهلوی دوم، از طیف وسیع و متنوعی از شیوه های اطلاعاتی و امنیتی و اقدامات سیاسی و فرهنگی از سوی دیگر، برای پایان دادن به این چالش است، که سرانجام با قتل بختیار این امر محقق می شود.کلید واژگان: تیمور بختیار, پهلوی دوم, چهارمحال و بختیاری, ساواکThe dismissal of Timur Bakhtiar from the head of SAVAK and then the announcement of his retirement from the army caused many challenges and troubles for the Shah's regime. Timur, who before that was in various positions, was among the loyalties to the court and close and trusted people of the Shah, was removed from power in the last years of the 1960s due to the suspicion of the Shah and disagreement between them. The purpose of this article is to examine one of the important reasons for Bakhtiar's dismissal, namely his contacts with the Bakhtiari tribes, his numerous trips to Chaharmahal and Isfahan, as well as the actions of the Pahlavi II government to deal with the political-security challenges caused by Timur Bakhtiar's removal from the position. Investigating the causes and methods of Bakhtiar's removal and the subsequent emergence of challenges in the country, as well as the regime's solutions to end this challenge, is the main issue of the current research. The method of data collection in this research is documentary-historical and of the method analytical-descriptive. The results of this research show Timur's relationship with the people of Chaharmahal and Bakhtiari on the one hand and the Pahlavi II government's use of a wide and diverse range of information and security methods and political and cultural measures on the other hand to end this challenge, which is finally resulted in Bakhtiar's murder.Keywords: Timur Bakhtiar, Pahlavi II, Chaharmahal, Bakhtiari, SAVAK
-
موضوع این تحقیق، بررسی اقدامات و سیاست های ساواک، به عنوان مهم ترین سازمان اطلاعاتی و امنیتی حکومت پهلوی دوم، برای مقابله با فعالیت های سیاسی، فرهنگی، تبلیغی و آموزشی حوزه علمیه قم است. مهم ترین هدف ساواک شناسایی و مقابله با نیروهای مخالف حکومت پهلوی، ازجمله روحانیان بود. اوج فعالیت های ساواک علیه حوزه و روحانیت همزمان با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی،از سال 1340 به بعد بود. ساواک در این دوره با اتخاذ روش های مختلف به رصد نهادهای دینی و مقابله با روحانیان پرداخت. در حوزه علمیه قم گرچه مواضع متفاوتی نسبت به مبارزه علیه حکومت پهلوی وجود داشت، اما در مجموع یک گرایش اصولی مخالفت آمیز با سیاست های پهلوی در همه آن ها مشاهده می شد. برای همین، شناسایی و تحت نظر گرفتن فعالیت های حوزه،که نقش بسیج کنندگی بالایی در جامعه ایران داشت، جایگاه ویژه ای در برنامه های ساواک پیدا کرد. ساواک راه کارهایی برای جلوگیری از گسترش حوزه، کنترل برنامه های آن و در نهایت تصفیه حوزه از روحانیان مبارز و طرفداران امام خمینی رادر دستور کار خود قرار داد که در این مقاله مورد بحث قرار گرفته است.
کلید واژگان: حوزه علمیه قم, ساواک, حکومت پهلوی دوم, روحانیت مبارز -
در این مقاله زندگی و اقدامات نعمت‌الله نصیری (1357-1289) در دوران حکومت پهلوی بررسی شده است. نصیری در قامت یک عنصر نظامی وفادار به شاه، در مناصب گوناگون از فرماندار نظامی تهران و رییس شهربانی، در زمان جنبش 15 خرداد، تا ریاست بر ساواک در مناصب اطلاعاتی و امنیتی حکومت پهلوی ایفای نقش کرد. سازمان ساواک 22 سال فعالیت داشت که بیشتر آن، یعنی حدود 14 سال، را نصیری رییس بود. نصیری به‌رغم خدماتی که با سرکوب آزادی‌خواهان ایرانی برای تثبیت و تحکیم حکومت پهلوی انجام داد، به این دلیل که اقدامات ساواک یکی از علل نارضایتی نیروهای انقلابی بود، از ریاست ساواک برکنار و به سفیری ایران در پاکستان منصوب شد. اما اندکی بعد شاه برای درامان ماندن از امواج انقلاب، او را به کشور فراخواند و زندانی کرد. نصیری پس از انقلاب به دلیل اقدامات و جنایت‌هایی که کرده بود به اعدام محکوم شد.
کلید واژگان: نعمت الله نصیری, ساواک, پهلوی دوم, محمدرضا پهلوی -
زندگی سیاسی تیمور بختیار را می‌توان به سه دوره زیر خلاصه کرد: 1. دوره گمنامی که چون افسری شجاع در مناطق مختلف خدمت می‌کرد و درصدد اثبات شایستگی‌های خود بود؛ 2. دوران شهرت که با کودتای 28 مرداد و انتصاب به فرمانداری نظامی تهران آغاز می‌شود. بختیار در این دوره بسیاری از مخالفان حکومت و رقبای خود را از میان برداشت و به‌عنوان اولین رییس ساواک، مابین سال‌های 1335 تا 1339، ماشین سرکوب‌گر ساواک را به راه انداخت. قدرت و ثروت بختیار در سال‌های آخر به اوج خود رسید و او بعد از شاه مهمترین مقام کشور بود؛ 3. دوره مبارزه با حکومت پهلوی که با طرد وی از دربار آغاز می‌شود. او در این دوره با تبعید از کشور تلاش کرد مخالفان حکومت پهلوی را بسیج و در جهت اهداف خود به‌کار گیرد، ولی به علت بی‌اعتمادی مخالفان حکومت به او، توفیقی به‌دست نیاورد و در نهایت به‌دست عوامل ساواک در دیاله عراق به قتل رسید.
کلید واژگان: حکومت پهلوی, تیمور بختیار, فرمانداری نظامی تهران, حزب توده, ساواک -
نشریه مطالعات تاریخی، پیاپی 75 (زمستان 1400)، صص 123 -138
در این مقاله بر اساس اسناد و منابع کتابخانه‌ای به فعالیت‌ها و مبارزات آیت‌الله حسین غفاری آذرشهری پرداخته‌ایم. آیت‌الله غفاری از جمله «روحانیان مبارز»ی بود که در حوزه علمیه قم، از آموزه‌های معنوی و انقلابی استادان این حوزه، به‌ویژه امام خمینی، بهره‌مند شد و ذیل گفتمان اسلامی به مبارزه با حکومت پهلوی پرداخت. او در این طریق بارها به زندان افتاد و در نهایت تحت شکنجه‌های سخت ماموران ساواک به شهادت رسید.
کلید واژگان: آیت الله حسین غفاری, ساواک, نهضت پانزده خرداد, امام خمینی, روحانیان مبارز -
پژوهش نامه تاریخ، پیاپی 65 (زمستان 1400)، صص 135 -160
اقتصاد ایران ایران در دهه دوم حکومت محمدرضا شاه، بیش از پیش به سوی رانتیر شدن و نفتی شدن پیش رفت. با ملی شدن صنعت نفت درآمدهای نفتی به ایران تعلق قرار گیرفت و اگر چه پس از آن کنسرسیوم نفتی برای استخراج و فروش نفت ایران به وجود آمد، اما رفته رفته جایگاه نفت در اقتصاد و به تبع آن سیاست ایران ویژه و بسیار تاثیرگذار شد، به حدی که رانت نفت موجب شکل گیری بیش از پیش دولت رانتیر نفتی ای شد شد که پیامدهای داخلی و خارجی زیادی برای ایران در بر داشت. در این مقاله، با روش تحلیلی-توصیفی، به این پرسش پرداخته می شود که مهم ترین پیامدهای «نفتی شدن» اقتصاد برای سیاست و دولت در ایران، در ابعاد داخلی چه بود؟ از مهم ترین دستاورد داخلی این وابستگی ایجاد نهادهای اداری، سیاسی و امنیتی، در پرتو درآمدهای نفتی و اصلاحات از بالا از سوی شاه بیش از هر چیز متکی بر درآمدهایی بود که از قبل نفت به دست آورده بود.
کلید واژگان: اقتصاد نفتی, حزب رستاخیز, ساواک, سازمان برنامه و بودجه, ارتشIran's economy in the second decade of Mohammad Reza Shah's rule, Iran became more and more rent-seeking and oil-rich. With the nationalization of the oil industry, oil revenues belonged to Iran, and although after that an oil consortium was formed to extract and sell Iranian oil, but gradually the position of oil in the economy and consequently Iran's policy became special and very influential. To the extent that oil rents led to the formation of an oil rentier government, which had many internal and external consequences for Iran. In this article, using analytical-descriptive method, the question is what were the most important consequences of "oiling" the economy for politics and government in Iran, in internal dimensions? One of the most important internal achievements of this dependence was the establishment of administrative, political and security institutions, in the light of oil revenues and reforms from above, by the Shah relying more than anything on the revenues he had earned from oil
Keywords: Oil Economy, Rastakhiz Party, SAVAK, Program, Budget Organization, army -
در دهه های چهل و پنجاه شمسی، به ویژه پس از جنبش 15 خرداد 1342، فعالیت های انقلابی برای براندازی رژیم پهلوی افزایش یافت و منجر به تولید و انتشار اندیشه های انقلابی در قالب کتاب ، جزوه ، نشریه و اعلامیه شد. کتاب های ممنوعه در دوران پهلوی اقسام مختلفی داشت که کتاب های سیاسی و انقلابی مهم ترین آن ها بود. در این دوره ممیزی کتاب ها افزایش یافت و کتاب های سیاسی بیشتری در فهرست کتاب های ممنوعه قرار گرفت.
در مقاله حاضر به این موضوع پرداخته ایم که حکومت پهلوی برای توقف و کندسازی جریان نگارش ، انتشار، توزیع و مطالعه کتاب های ممنوعه انقلابی از چه ابزارها و روش هایی بهره برد؛ و در این راه وزارتخانه ها و سازمان های ذی ربط چه اقدام هایی با چه اهدافی انجام دادند.کلید واژگان: ممیزی کتاب, نهادهای فرهنگی حکومت پهلوی, ساواک, کتاب های ممنوعه -
ساواک یا همان سازمان اطلاعات و امنیت ملی کشور در دوران پهلوی دوم، از مهم ترین پایه های تشکیل دهنده ی حفظ اقتدار محمدرضاشاه و مهم ترین ابزار پهلوی برای سرکوب های اجتماعی به شمار می رفت. هدف این مقاله تحلیل شیوه برخورد ساواک با جامعه در سال های 1343 تا 1356 است با توجه به اینکه ساواک یک سازمان اطلاعاتی مخفی بوده در این مقاله از مبانی نظری سازمان اطلاعات انگلیس استفاده شده است، روش تحقیق این مقاله به صورت کتابخانه ای است که با مراجعه به کتابخانه ها و اسناد و مدارک موجود در مورد ساواک به این نتیجه رسیده ایم که در تمام طول این دوران حتی در زمانی که شاه اعلام فضای باز سیاسی کرده بود ساواک به بدترین وضع ممکن به دستگیری، زندان، شکنجه، سانسور جامعه پرداخته اما در هیچ گاه موفق به فرونشاندن اعتراضات مردم نشده و نهایتا منجر به فروپاشی حکومت پهلوی شده است.کلید واژگان: ساواک, سازمان اطلاعاتی, جامعه, رژیم پهلوی دومSAVAK, or the National Intelligence and Security Organization of the country during the Second Pahlavi period, was one of the most important foundations for the preservation of Mohammad Reza Shah's authority and the most important instrument of the Pahlavi regime for social repression. The purpose of this article is to analyze how the SAVAK approach to the society between the years 1343 to 1356, considering that SAVAK is a secret intelligence agency. This paper uses theoretical foundations of the British Intelligence Agency. The research method of this paper is a library researches, with that reference We have come to the libraries and documents on SAVAK that throughout this period, even when the Shah declared political open space, SAVAK was in the worst possible situation in arrest, imprisonment, torture, censorship of the community, but it Never succeeded in suppressing the protests of the people and eventually leading to the collapse of the Pahlavi regime.Keywords: SAVAK, intelligence organization, society, Pahlavi II regime
-
با تشکیل اسرائیل غاصب در فلسطین و ایجاد سازمان امنیتی برای انجام عملیات های اطلاعاتی- امنیتی در کشورهای ضدصهیونیستی، موساد تبحر خاصی در امور اطلاعاتی - امنیتی کسب نمود. از سوی دیگر رژیم پهلوی که بدنبال تقویت و سازماندهی سازمان امنیتی خود بود، بیش از پیش این ضعف را احساس می نمود و این درحالی بود که حوادث منطقه نیز، منافع دو رژیم ایران و اسرائیل را مورد تهدید قرار می داد. بر اساس بررسی اسناد باقی مانده از ساواک، مقاله حاضر در تلاش است به این پرسش ها پاسخ دهد که سازمان های امنیتی اسرائیل و ایران چه ارتباطی با یکدیگر داشتند و اصولا روی آوری موساد به ساواک بر اساس چه اهدافی بوده و این روی آوری چه پیامدهایی داشته است؟ یافته های تحقیق حاکی از آن است که موساد براساس برنامه ها و اهداف تعیین شده از سوی اسرائیل، سلسله فعالیت های اطلاعاتی را در ایران و در کشورهای منطقه در پوشش ساواک به ثمر می رسانده است؛ افزون بر این که از حضور و موقعیت یهودیان ایران در جهت اهداف اطلاعاتی خود بهره می بردند. رویکرد روش شناسانه تحقیق، تبیین و تحلیل داده های قطعی تاریخی است که بر اساس آن، اسناد، خاطرات مسئولین رژیم و تالیفات مربوط به ساواک، مورد کاوش قرار می گیرد.کلید واژگان: ساواک, موساد, حکومت پهلوی, تاریخ معاصرWith the formation of the usurper Israel in Palestine and the establishment of a security organization to carry out intelligence-security operations in anti- Zionist countries, the Mossad gained special expertise in intelligence-security affairs. On the other hand, the Pahlavi regime, which sought to strengthen and organize its security organization, felt this weakness more than ever, in addition to regional incidents threatening the interests of the two regimes of Iran and Israel. Based on a review of the remaining documents from SAVAK, the present article attempts to answer the questions about what the security agencies of Israel and Iran have had in common with each other, and what was the purpose and targets of the Mossad to make connection with the SAVAK and its consequences. The research findings indicate that the Mossad has made a series of intelligence activities in Iran and in the countries of the region covering SAVAK, based on the plans and goals set by Israel, in addition to the presence of the Iranian Jews They used their intelligence goals. The methodological approach of research is to investigate, analyze and definitive historical data, based on which documents, memoirs of Pahlavi regime officials and SAVAK publications are explored.Keywords: SAVAK, MOSSAD, Pahlavi government, contemporary
-
در این مقاله بر اساس اسناد برجای مانده از بازجویی خانم مریم اعتمادی همسر مجید رهنما وزیر علوم در کابینه هویدا، ارتباط پنهانی مجیدرهنما با کا. گ. ب بررسی شده است. براساس یافته های سند پژوهشی نویسنده مقاله، مجید رهنما از زمانی که در آذر سال 1329به عنوان دبیر سوم سفارت ایران در شوروی راهی مسکو شد؛ به عنوان منبع، همکاری خود را با کا. گ. ب. آغازکرد. درصورتی که در همه این سالها در محافل سیاسی و فرهنگی، مجید رهنما به عنوان یک فرد نزدیک به آمریکا و جریان فکری هوادار غرب در ایران شناخته می شد.
در این مقاله ضمن آشنایی با جزئیات بعضی از ارتباط های مجید رهنما با عوامل جاسوسی شوروی در دوره تصدی او در مسئولیت های مختلف، ازچگونگی برقراری تماس اعضای کا. گ. ب. مستقر درسفارت شوروی در تهران در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی در ایران با همسر مجید رهنما ، اطلاع پیدا می کنیم.
نویسنده همچنین با اتکاء به اسناد ساواک و گزارش منوچهر هاشمی رئیس اداره هشتم ساواک در خاطرات منتشر شده اش، دلایل همکاری مجید رهنما و همسرش را با کا. گ. ب. بررسی می کند. در این مقاله همچنین می خوانیم که مجید رهنما و همسرش حتی بعد از طلاق از یکدیگر هردو به همکاری خود با سازمان جاسوسی شوروی ادامه می دهند.کلید واژگان: کا, گ, ب, جاسوس, ساواک, سند, بازجوییIn this article based on the remaining documents from the interrogation of Ms. Maryam Etemadi, wife of Majid Rahnama, Higher Education Minister in Hoveyda Cabinet, the secret connections between Majid Rahnama and KGB is reviewed. According to the author’s finding through his document-research, Majid Rahnama since he became the 2nd secretary of Iranian Embassy in the USSR began his cooperation with KGB as a source of information; while he was known as individual close to the US and westernized intelligentsia in Iran.
In this paper we are informed of the know-how of his wife’s contacts with KGB members in the Soviets embassy in Tehran after the Islamic Revolution while knowing some details about his contacts with Soviet agents during his service at different posts.
The author also discusses the reasons behind his wife and his cooperation with KGB based on SAVAK documents and the report by Manoochher Hashemi the head of the 2nd Administration of SAVAK, published in his memoirs. In this article we know that both of them continued their cooperation with KGB even after their divorce. -
در بررسی اسنادی پیش رو، زندگی و زمانه شجاع الدین شفا یکی از مهم ترین رجال فرهنگی عصر پهلوی ارائه شده است. در این مقاله با جزئیات زندگی و خصوصیات اخلاقی شفا از نگاه اسناد ساواک به ترتیب تاریخ آشنا می شویم. شجاع الدین شفا به عنوان فردی غرب باور در جهت هویت سازی عصر پهلوی کوشش می کرد، توجی هاتی برای باستان گرایی فرهنگی در مقابله با گرایش های اکثریت مردم به اسلام ارائه کند.
در این مجموعه اسناد ارائه شده به خوبی می توان با زوایای پنهان و آشکار زندگی شجاع الدین شفا آشنا شد. در حالی که او در بیرون به عنوان یک شخصیت فرهنگی خود را مطرح می کرد، اما بر اساس اسناد و گزارش های ساواک او در درون بیشتر به فکر منافع شخصی، مال اندوزی و برقراری ارتباط هرچه بیشتر با خانم ها و سوء استفاده از پست و مقام فرهنگی خود بود.
اسناد ساواک درباره شجاع الدین شفا نشان می دهد که چگونه شخصیت های فرهنگی رژیم پهلوی در پشت نقاب فعالیت های عام المنفع مانند تاسیس کتابخانه و موزه، به دکان داری فرهنگی مشغول می شدند.کلید واژگان: خصوصیات اخلاقی, باستان گرایی, فساد, ساواک, گزارشThis documentary study addressed the life of Shojaeddin Shafa, a renowned cultural figure in Pahlavi period. This study presented chronologically the personal details and personality characteristics of Shojaeedin Shafa, as reflected in SAVAK’s documents. This figure who believed in the West tried to give identity during Pahlavi period through offering a number of supports for cultural archaism as opposed to the majority orientation in Iran toward Islam.
Delving into these documents, one could discover every turn and aspect of Shafa’s life. While he presented himself as a cultural figure to the outside world, according to SAVAK’s reports, personally, he was more into his interests, amassing wealth, establishing more and more relationships with women, and taking advantage of his cultural position.
SAVAK’s documents on Shafa indicate how Pahlavi cultural figures took advantage of their positions to accumulate wealth under the guise of public services such as establishing libraries and museums. -
اگرچه مهمترین هدف رفراندوم 6 بهمن 1341، قانونی جلوه دادن اجرای اصلاحات موسوم به انقلاب سفید بود، اما مخالفتها پس از آن هم ادامه یافت. در مقاله حاضر تلاش گردیده بسترهای فرایندی که طی 77 روز نخست سال 1342 (سیاستها و اقدامات امنیتی- انتظامی) با هدف مقابله و پایان دادن به مخالفتهای اسلام گرایان با اصلاحات موسوم به انقلاب سفید شکل گرفت، مطالعه و بررسی شود. مخالفان اسلامگرای حکومت - که خیلی زود آشکار شد از سوی آیت الله خمینی رهبری میشوند - در آستانه سال 1342، مهیای مقابله جدیتری با حکومت شدند. در طول ماه های فروردین، اردیبهشت و خرداد، حکومت پهلوی با ایجاد رعب و وحشت، وعده های بی اساس، شایعه سازی، تلاش برای ایجاد اختلاف میان علما و اسلام گرایان، تهدید پیدا و پنهان مخالفان، افزایش تمهیدات امنیتی- اطلاعاتی و انتظامی، تظاهر به دینداری، تقویت موقعیت روحانیون و وعاظ موافق و غیره، کوشید تا مانع از گسترش مخالفتها شود، اما تمهیدات مزبور نه تنها کارگر نیفتاد، بلکه به دلیل قاطعیت و صراحت آیت الله خمینی در مبارزه با حکومت، روندی رو به افزایش یافت. با فرا رسیدن دهه دوم ماه محرم، بحران سیاسی و اجتماعی چنان نگران کننده شد که حکومت جز برخورد قهرآمیز و سرکوبگرانه با مخالفان، چارهای دیگر پیش روی خود ندید.کلید واژگان: انقلاب سفید, آیت الله خمینی, ساواک, حکومت پهلوی, بحران سیاسی, قیام 15 خردادAlthough the main purpose of the 1962 Referendum was to legalize the reforms called the White Revolution, the opposition continued even after the referendum was held. In the meantime, Islamist opponents of the regime, who were led by Ayatollah Khomeini, from March 1963, were preparing themselves to confront the government more seriously. From March to June 1963, the Pahlavi regime through terror, unfounded promises and rumors tried to sow the seeds of discord among Ulama and Islamists, threatened the opponents, increased the threats by intelligence and law enforcement organizations and police forces and also pretended to be an advocate of religion by supporting the clerics and preachers who supported the regime to prevent the spread of opposition. But it did not succeed, especially, because of the determination and open opposition of Ayatollah Ayatollah Khomeini to the regime and hence oppositions gained momentum. Therefore, in the mid of the month of Muharram, social and political crisis became so threatening that the government had to forcefully suppress the dissidents.Keywords: White Revolution, Ayatollah Khomeini, SAVAK, The Pahlavi regime, political crisis, the uprising of June 3, 1963
-
پژوهش نامه تاریخ، پیاپی 40 (پاییز 1394)، صص 127 -145حکومت پهلوی دوم با در اختیار داشتن افرادی چون تیمور بختیار و استفاده از توانمندی های آنها در راس مدیریت ارگان های امنیتی و اطلاعاتی، سعی در کنترل وسرکوبی مخالفین و همچنین تقویت حکومت خود داشت. سپهبد تیمور بختیار به عنوان اولین رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) در یک دوره ی شش ساله، پایه گذار یک سیستم اطلاعاتی- امنیتی گردید که در طول سال های 1355 تا 1335 ه.ش به عنوان سازمانی منسجم و سرکوب کننده ی مخالفان رژیم پهلوی مطرح شد. اما دیری نپایید که این رئیس سازمان امنیتی در جرگه ی مخالفان حکومت پهلوی در آمد و علیه آن دست به اقداماتی زد که در ابتدای انجام آن با بازداشتش در بیروت با ناکامی همراه بود. وی عاقبت موفق شد در عراق به ادامه ی فعالیت های خود با تشکیل گروهی تحت عنوان «جنبش آزادی بخش ملت ایران» مبادرت ورزد. در این بین اداره کل سوم ساواک حرکات و اقدامات وی را زیر نظر داشت، به گونه ای که با گماشتن افراد نفوذی ساواک در تشکیلات بختیار سرانجام موفق به ترور وی شد. مرگ بختیار موجب شد محمدرضا شاه پهلوی با اطمینان بیشتر به حکومت خود ادامه دهد و خیالش از این بابت آسوده گردد.کلید واژگان: تیمور بختیار, فرماندار نظامی, ساواک, حزب توده, پهلوی دومHaving people likeTeymurBakhtiar as the head of security and intelligenceagencies and using their capabilities and competence, Mohammad Reza Pahlavitried to repress the opponents and strengthenhis monarchy. Lt. Gen. TeymurBakhtiar, the firsthead ofSAVAK (Iranian Intelligence and National Security Organization),in asix-year period, developed an information- security system. As a structured organization, during 1952-1976, it crushed the opposing forces. However, soon, as a security chief, he opposed the Pahlavi regime and involved in some hostile activities towards it. Before long, he was detained in Beirut and failed to accomplish his purposes. Finally hemanagedtocontinuehis activitiesin Iraq and formeda groupcalled the Liberation Movementof Iranian people". In the meantime, the GeneralOffice ofSAVAK was monitoring his actions, put several infiltrators in his organizationand finally managed toassassinate him. Bakhtiars assassination put Mohammad Reza Shah at ease and assured him that he could maintain his rule more confidently.Keywords: Teymur Bakhtiar, Militarygovernor, SAVAK, Tudeh Party, Pahlavi II
- نتایج بر اساس تاریخ انتشار مرتب شده‌اند.
- کلیدواژه مورد نظر شما تنها در فیلد کلیدواژگان مقالات جستجو شده‌است. به منظور حذف نتایج غیر مرتبط، جستجو تنها در مقالات مجلاتی انجام شده که با مجله ماخذ هم موضوع هستند.
- در صورتی که می‌خواهید جستجو را در همه موضوعات و با شرایط دیگر تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مجلات مراجعه کنید.
©2000-2025 magiran.com All Rights Reserved.