جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه "ملی شدن صنعت نفت" در نشریات گروه "تاریخ"
تکرار جستجوی کلیدواژه «ملی شدن صنعت نفت» در نشریات گروه «علوم انسانی»-
تدوین و اجرای برنامه های اول و دوم عمرانی را می توان دوره شکل گیری تفکر توسعه برنامه محور و ایجاد نهاد برنامه ریزی در ایران به شمار آورد که با شرایط ناپایدار سیاسی و اجتماعی در ایران همراه بود. روند ملی شدن صنعت نفت قبل از برنامه عمرانی اول آغاز و در طول این برنامه، قانون آن به تصویب رسید. هرچند تبعات ملی شدن صنعت نفت برای سال های متمادی ادامه داشت اما بیشترین تاثیر مستقیم آن به واسطه هم زمانی در دوران اجرای برنامه های عمرانی اول و دوم بوده است. با توجه به نوسانات دسترسی به درآمدهای نفتی و وجود دو تجربه کاملا متفاوت تحریم (در برنامه اول) و رفع تحریم (در برنامه دوم) هدف این پژوهش بررسی تاثیر تصویب این قانون و تبعات آن بر اجرای برنامه های اول و دوم عمرانی است. این پژوهش کیفی بوده و به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته و برای جمع آوری اطلاعات از مدارک و آمارهای رسمی استفاده شده است. نتایج نشان داد که 1. ملی شدن صنعت نفت باعث تحریم و عدم دسترسی به منابع تامین مالی برنامه اول شد که این امر به عدم اجرای کامل برنامه عمرانی اول انجامید، 2. رفع تحریم و بهبود درآمدهای نفتی در طول اجرای برنامه عمرانی دوم از عوامل اصلی توفیق نسبی این برنامه بوده است.
کلید واژگان: ملی شدن صنعت نفت, برنامه عمرانی اول, برنامه عمرانی دوم, نفت, توسعهCompilation and Implementation of the first and second development programs can be considered as the period of formation of program-oriented development thinking and creation of planning institution in Iran. This period coincided with the unstable political and social conditions in Iran. The process of nationalization of the oil industry started before the first development program and its law was approved during this program. Although the consequences of the nationalization of the oil industry continued for many years, its most direct impact was on the implementation of the first and second development programs due to its simultaneity. Considering the fluctuations of access to oil revenues and the existence of two completely different experiences of embargo (in the first program) and lifting of the embargo (in the second program), the purpose of this research is to examine the effect of the approval of this law and its consequences on the implementation of the first and second development programs. This research is qualitative and has been carried out in a descriptive-analytical way, and official documents and statistics have been used to collect information. The results showed 1. The nationalization of the oil industry caused embargo and lack of access to financing sources of the first plan, which led to the complete non-implementation of the first development plan. 2. Removal of embargo and improvement of oil revenues during the implementation of the second development program has been one of the main factors of the relative success of this program.
Keywords: Nationalization Of Oil Industry, First Development Program, Second Development Program, Oil, Development -
نشریه تاریخ، پیاپی 68 (بهار 1402)، صص 50 -70موقعیت سوق الجیشی ایران همواره مورد توجه قدرت های جهانی بوده؛ اما در قرن بیستم با کشف نفت و بهره برداری از ذخایر عظیم نفت، این توجه دو چندان شد. به خصوص آنکه دول متفق انگلیس، شوروی و آمریکا خواهان دستیابی به این منبع عظیم بوده و با بستن قراردادهای گوناگون، ثروت هایی کلان به جیب می زدند. به همین خاطر، یکی از موضوعات قابل توجه در عرصه تاریخ معاصر ایران، به خصوص از زمان مشروطه به بعد، آن است که با تاسیس مجلس به عنوان نهاد قانون گذار در کشور، این نهاد جهت مقابله با سیاست های نظام حاکم، چه واکنشی از خود در برابر رویدادهایی مثل صنعت نفت و قراردادهای نفتی از خود نشان می داد. هدف این مقاله، تبیین جایگاه مجلس چهاردهم شورای ملی در ملی شدن صنعت نفت است و پرسش اصلی این است که مجلس چهاردهم شورای ملی و مذاکرات مربوط به نفت، چگونه مقدمات ملی کردن صنعت نفت را فراهم کرد؟ یافته های پژوهش حاضر به ما نشان می دهد که پس از دوره دیکتاتوری رضاشاه پهلوی، مجلس شورای ملی از دوره چهاردهم به بعد به جایگاه واقعی خود نزدیک شد و نمایندگان توانستند در فضای نسبتا باز سیاسی، در برابر رویدادهای مهم کشور از جمله بحران واگذاری امتیاز نفت و کوتاه کردن دست متفقین از آن، آزادانه موضع گیری کنند.کلید واژگان: مجلس چهاردهم, ملی شدن صنعت نفت, مشروطه, امتیاز نفت, متفقینIran's strategic position has always been the focus of world powers; But in the twentieth century, with the discovery of oil and the exploitation of vast oil reserves, this attention doubled. Especially since the Allies, such as Britain, the Soviet Union, and the United States, sought to gain access to this vast resource and, by concluding various contracts, amassed vast fortunes. Therefore, one of the significant issues in the field of contemporary history of Iran, especially since the time of the Constitution, is that with the establishment of the parliament as a legislative body in the country, this institution to counter the policies of the ruling system, what is its reaction in It was equal to events such as the oil industry and oil contracts. The purpose of this article is to explain the position of the 14th National Assembly in the nationalization of the oil industry, and the main question is how the 14th National Assembly and the oil negotiations prepared the ground for the nationalization of the oil industry? The findings of the present study show that after the dictatorship of Reza Shah Pahlavi, the National Assembly came closer to its real position from the fourteenth period onwards and the deputies were able to move in a relatively open political atmosphere in the face of important events in the country, including the crisis, Oil concessions and alienating the Allies from it, to take a free stand.Keywords: Fourteenth Parliament, nationalization of oil industry, Constitution, Oil Concession, Allies
-
تهیه برنامه عمرانی هفت ساله اول و اجرای آن با تصویب قانون «اجازه اجرای مقررات گزارش کمیسیون برنامه» مجلس شورای ملی در 26 بهمن 1327ش، آغازی برای کاربرد برنامه ریزی اقتصادی در ایران بود. نخستین روزهای اجرای برنامه عمرانی اول همزمان شد با ملی شدن صنعت نفت که بحران های سیاسی و اقتصادی را در کشور به دنبال داشت. از آنجا که هدف اصلی برنامه هفت ساله اول، هدایت عایدات نفت در برنامه های عمرانی کشور بود، تاثیر مستقیمی بر برنامه هفت ساله اول داشت و یکی از مهم ترین علل رکود برنامه عمرانی اول محسوب می شد. علاوه بر ارزیابی موفقیت برنامه اقتصاد بدون نفت دولت مصدق، عایدات نفت تنها 14/37 از منابع هزینه برنامه اول را تشکیل می داد. بدین ترتیب، تحقق سایر منابع هزینه برنامه اول می توانست مانع رکود این برنامه شود. بر همین اساس، این سوال مطرح می شود که علاوه بر بحران ملی شدن صنعت نفت، چه عوامل دیگری در رکود برنامه اول تاثیرگذار بوده است؟ در پژوهش حاضر به روش تاریخی و با رویکرد تحلیلی- تبیینی، این فرضیه که قطع همکاری مبتکر اصلی برنامه ریزی در ایران و دخالت عوامل سیاسی در سازمان متولی امر برنامه ریزی موجب رکود برنامه اول شد، مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که همکاری ابوالحسن ابتهاج با عوامل کودتای 28 مرداد و عدول از نقش سازنده اش در نظام برنامه ریزی طی دوران نخست وزیری مصدق همچون سال های استقرار نظام برنامه ریزی در ایران و همچنین دخالت مولفه های سیاسی در امر برنامه ریزی، از عوامل مغفول مانده رکود برنامه عمرانی اول است.
کلید واژگان: برنامه هفت ساله اول, ملی شدن صنعت نفت, ابتهاج, سازمان برنامه, دولت پهلویThe preparation of the first seven-year development plan and its implementation by the adoption of the Law of "Permission to Implementation of the Rules of Procedure of the Program Commission Report" by the legislative assembly on February 26, 1927, was the beginning of the application of economic planning in Iran. During the first days of the first development plan, simultaneous with the nationalization of the oil industry, there were political and economic crises in the country. Since the primary purpose of the first seven-year plan was to direct oil revenues to the country's development plans, it had a direct impact on the first seven-year plan and was one of the most important causes of the recession in the first development plan. On the other hand, oil revenues accounted for only 37.14% of the cost resources of the first plan. Besides assessing the success of the oil-free economy plan of Mosaddegh’s administration, the realization of other sources of cost of the first plan could prevent this plan from recession. So this question arises that in addition to the crisis of nationalization of the oil industry, what other factors have contributed to the recession of the first plan? The present study historically and with the analytical-explanatory approach reviews analyzes and evaluates the hypothesis of the disconnection of the main initiator of planning in Iran and the involvement of the political factors in the planning organization which caused the first program to the recession. The findings of the present study suggest that Abu-Alhassan Ebtehaj’s collusion with the instigators of the coup, on Mordad 28th, the abandoning of his constructive role in the country’s planning system during Mosaddegh’s office-when the planning system was getting established in Iran-and the intervention of political factors in the planning job are among the overlooked reasons behind the failure of the first development plan.
Keywords: the first seven-year plan, nationalization of the oil industry, Ebtehaj, Planning Organization, Pahlavi’s office -
کشورهای ایران و مصر را می توان پرچم داران اصلی مبارزه با استعمار در منطقه خاورمیانه و جهان اسلام در نیمه اول قرن بیستم دانست. محمد مصدق و جمال عبدالناصر به عنوان پیشوایان استقلال خواهی با رهبری و هدایت جنبش های ضداستعماری وآزادی خواهی ملت های خود، شکل نوینی از مبارزه علیه استعمار را به ظهور رساندند که در نهایت به الگویی مناسب برای دیگر رهبران و جوامع استعمارزده تبدیل شد. مقایسه تطبیقی و بررسی نقش و جایگاه رهبران دو کشور، توجه به شیوه مبارزه و تاثیر و تاثرات آنها بریکدیگر رویکرد بنیادی تحقیق پیش رو است که با روش مقایسه تاریخی و با استفاده از منابع کتابخانه ای بدان پرداخته می شود. پژوهش حاضر در پی آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که بارزترین وجوه تمایز و مانندگی دکتر محمد مصدق و جمال عبدالناصر در مواجهه با استعمار چه بود؟ یافته های پژوهش نشان می دهد علیرغم تفاوت در خاستگاه اجتماعی و طبقاتی رهبران دو جنبش یعنی دکتر مصدق با خاستگاه پارلمانی و جمال عبدالناصر با خاستگاه نظامی، هر دو دارای اهداف و شیوه مشترک در مبارزه با استعمار در قالب ناسیونالیسم بیگانه ستیز بوده اند؛ اما برای رسیدن به این هدف، رویکردهای متفاوتی را در برخورد با نظام سلطه در پیش گرفتند چنان که سیاست آنها در سطح منطقه ای و بین المللی به صورت اشکال مختلفی همچون موازنه منفی مصدق و بی طرفی مثبت و وحدت عربی عبدالناصر بازتاب یافته است.
کلید واژگان: استعمار انگلیس, جمال عبدالناصر, محمد مصدق, ملی شدن صنعت نفت, موازنه منفیIran and Egypt could consider as the main pioneers struggling against colonization in the Middle East and Islamic world in the first half of the twentieth century. Mohammad Mosaddegh and Jamal abd al_nasir, as pioneers of independence-seeking, by leading anti-colonization and liberal movements of their nation introduced a new form of struggle against colonization that eventually became an appropriate model for other leaders and colonized societies. Comparative comparison and considering the role and position of leaders of the two countries, paying attention to struggle method and their impact on each other, is the fundamental approach of the leading research, which is considered by historical comparison method using library resources. The present study seeks to answer the question of what was the most obvious difference and similarity between Dr Mohammad Mosaddegh and Jamal abd al_nasir encountering colonization? Research findings indicate that despite the difference in social and class origins of leaders of the two movements, i.e. Dr Mosaddegh with the parliamentary origin and Jamal abd al_nasir with the military origin, both had common goals and methods to struggle against colonization in the form of anti-alien nationalism, but to achieve this goal, they took different approaches dealing with the system of domination, as their policy at regional and international level has reflected in various forms such as Mossadeghchr('39')s negative balance and positive neutrality and Arabic unity of Nāṣir.
Keywords: British Colonization, Jamal abd al, nasir, Mohammad Mosaddegh, Oil Industry nationalization, negative balance -
در 24اسفند1329/15مارس1951 مجلس شورای ملی ایران قانون ملی شدن صنعت نفت را تصویب کرد. این رویداد اوضاع داخلی کشور و وضع بین المللی و منطقه ای کشورهای صاحب امتیاز نفت را تحت تاثیر قرار داد. در کشور عراق احزاب و گروه های سیاسی و تعدادی از نمایندگان مجلس از نخست وزیر خواستند لایحه ملی شدن نفت را تدوین کرده و پس از تأیید هیئت دولت به مجلس ارائه کند. دولتمردان بریتانیایی برای مقابله با تاثیرپذیری عراقی ها، با هدایت دولت وابسته نوری السعید، راهبرد نوینی دربارۀ امتیازات نفتی تدوین کردند. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که چگونه ملی شدن صنعت نفت ایران بر ساختار دولت و عملکرد نمایندگان مجلس عراق تاثیر گذاشت؟ فرضیۀ پژوهش این است که ملی شدن صنعت نفت ایران در میان تعدادی از نمایندگان مجلس عراق و احزاب و گروه های سیاسی برای تغییر در شرایط امتیاز نفتی و مقابله با دولت آن کشور انگیزه ایجاد کرد.کلید واژگان: ملی شدن صنعت نفت, مجلس و دولتمردان, قرارداد نفتی, بریتانیاIranian Parliament passed the law regarding Nationalization of oil in March 15, 1951. This event had a great impact on domestic, regional, and international conditions of the oil-rich countries. Thus, in Iraq, parties and political groups and a number of parliamentary representatives called on Nuri al-Said government to propose a national oil industry law to be approved by the government. The British statesmen planed a new strategy regarding the oil privileges in order to confront the impact of Irans movement in Iraq. This research examines the question of how Irans nationalization movement had an impact in Iraq. The working hypothesis is that the nationalization of oil in Iran, and the weakening of the royal power and tension in Iran-West relations gave a strong motivation to the confrontation of the royal power and western colonialismKeywords: Nationalization of Oil, Iraq's Parliament, the Government, Oil Contract, Britain
-
رابطه حزب پان ایرانیست با جبهه ملی تا کودتای 28 مرداد 1332 از سرفصل های مهم در ادوار فعالیت این حزب می باشد. این حزب که اساس تشکیل آن بر مسائل هویت ملی، ناسیونالیسم و جلوگیری از نفوذ بیگانه مبتنی بود، مسئله نفت را مهم ترین مسئله کشور در زمان خود می دانست و به همین دلیل با جبهه ملی به همکاری پرداخت. رابطه حزب پان ایرانیست با جبهه ملی در دو سطح قابل بررسی است: الف) حمایت آشکار و فراگیر، ب) مخالفت و جدایی. سوال مهم این است که زمینه ها و دلایل این رفتار سیاسی متفاوت چیست؟ ظاهرا این تغییر رویکرد، تحت تاثیر دو آرمان حزبی حزب پان ایرانیست یعنی ناسیونالیسم و پادشاهی قرار داشت. ناسیونالیسم، وجه مشترک نزدیکی سیاسی و سرنوشت سنت پادشاهی دیرین ایرانی، نقطه اختلاف این دو جریان با هم بود. مسائل دیگری نیز در گسترش اختلافات فی مابین نقش داشتند: مانند رفتار سیاسی دکتر مصدق در برخورد با مخالفین به ویژه حزب توده، فعالیت دولت های انگلستان و آمریکا و مسائل داخلی جبهه مانند رابطه دکتر مصدق و آیت الله کاشانی.کلید واژگان: حزب پان ایرانیست, جبهه ملی, ملی شدن صنعت نفت, کودتای 28 مرداد 1332, دکتر محمد مصدقThe relation of Pan-Iranist Party and the National Front of Iran until 1953 Iranian coup d'état is of great importance in its periods of activity. This relation can be examined at two different levels: the obvious and pervasive support, and the opposition and separation. In the first period, the Pan-Iranist Party supported the objectives and activities of the National Front party, particularly the nationalization of the oil industry. In the second period, this support changed into opposition and even confrontation. The backgrounds and reasons of this political behavior are different and influenced by two ideals of nationalism and kingdom of the Pan-Iranist Party. Participating in protests, Conflicts with the Tudeh Party, Articles published in newspapers and magazines party. In this course, support Changed the opposition and even Conversion the clash. And Its expression can be traced in the developments leading to the 1953 Iranian coup d'état. The key question is what is the different political context and the reason for this behavior? The backgrounds and reasons of this political behavior are different and influenced by two ideals of nationalism and kingdom of the Pan-Iranist Party. Nationalism is the Aspect of common political affinity and the fate of Iranian ancient royal tradition led by the National Front when faced with the threat of removal, Spot the difference between the two flows together. Other important issues also played a role in the spread of differences between political behavior of doctor mossadegh in dealing with the opposition, particularly the Tudeh Party, Activity governments of Britain and America, inner issues such National Front as the relationship between doctor Mossadegh's and Ayatollah Kashani.Keywords: the Pan, Iranist Party, the National Front of Iran, Oil Nationalization, 1953 Iranian coup d'état, Mohammad Mosaddegh
-
تاریخ معاصر ایران بین سال های 1332-1330ش./ 1953-1951م. به دلایل متعدد از اهمیت بسزایی برخوردار است. از جنبه های مهم این دوره، جنبش ملت ایران برای ملی شدن نفت و واکنش دولت ایالات متحده آمریکا در قبال آن است. این مقاله با تاکید بر منافع ملی آمریکا درصدد بررسی عواملی است که باعث تغییر رویکرد آمریکا در قبال ملی شدن صنعت نفت و دولت دکتر مصدق گردید. برخلاف دیدگاه های رایج، به نظر نمی رسد هراس از قدرت روزافزون کمونیسم در ایران عامل اصلی تغییر سیاست آمریکا باشد، بلکه عامل اساسی در تغییر رویکرد این کشور نسبت به دولت دکتر مصدق، موقعیت سوق الجیشی ایران و سهیم شدن در منابع نفت بوده است.
کلید واژگان: ایران, آمریکا, روابط سیاسی, ملی شدن صنعت نفت, کودتای 28 مردادIran‘s contemporary history (1951-1953) for different reasons is profited from high importance. from important aspects this period is nation ‘s movemont of iran for oil nationalization and U.S.A ‘s reaction against that.the essay wants to investigate factors that cause to change U.S.A ‘s approach against nationalization of oil industry and dr. Mosadegh ‘s government. by emphasis on national profits of U.S.A. In spite of sayings, fear of increasing power of communism in iran is not considered as the main factor of changing U.S.A‘s policy,but the basic factor in changing U.S.A ‘s approach toward dr.. Mosadegh ‘s government has been the position of Iran’s sharing in oil resources.Keywords: Iran, U.S.A, Diplomatic Relationships, Nationalization of Oil Industary, The 28, Mordad Coup -
در این مقاله کوشش شده است با نگاهی به اوضاع ایران در سال های پس از جنگ جهانی و نیز سیاست قدرت های بزرگ در قبال این کشور، زمینه های قرارداد 1919 بررسی شود. سپس، متن قرارداد و اهداف نهان و آشکار آن تفسیر و تحلیل می شود؛ درباره طراحان و امضاکنندگان قرارداد و روش های تصویب و اجرای آن بحث می شود؛ واکنش های داخلی و خارجی در برابر قرارداد باز شناسی و مواضع احمدشاه با تامل بیشتری تبیین می شود و اثر تصویب قرارداد بر بی ثباتی سیاسی ایران تشریح می شود.
کلید واژگان: سیاست عشایری, ایلات و عشایر, دولت مصدق, انگلیس, ملی شدن صنعت نفت
- نتایج بر اساس تاریخ انتشار مرتب شدهاند.
- کلیدواژه مورد نظر شما تنها در فیلد کلیدواژگان مقالات جستجو شدهاست. به منظور حذف نتایج غیر مرتبط، جستجو تنها در مقالات مجلاتی انجام شده که با مجله ماخذ هم موضوع هستند.
- در صورتی که میخواهید جستجو را در همه موضوعات و با شرایط دیگر تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مجلات مراجعه کنید.