جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه "نوربخشیه" در نشریات گروه "تاریخ"
تکرار جستجوی کلیدواژه «نوربخشیه» در نشریات گروه «علوم انسانی»-
طریقت نوربخشیه در دوره تیموریان پدیدار شد و در آستانه تشکیل دولت صفوی از مهم ترین طریقت های صوفیانه ایران بود. بنابراین رابطه دولت صفوی با این طریقت یکی از مسائل مهم دهه های نخستین دوره صفوی بود. این پژوهش به روش تاریخی- تحلیلی، درصدد پاسخ به این پرسش است که دولت صفویه و طریقت نوربخشیه چه تعامل و تقابلی با یکدیگر داشتند؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که تشیع نوربخشیه و سیادت خاندان نوربخشی زمینه را برای همگرایی نوربخشیه و صفویه فراهم می کرد، اما ادعای مهدویت سید محمد نوربخش، سیاه پوشی نوربخشیه و موقعیت اقتصادی و اجتماعی آنان موجب تقابل آنها با صفویه شد. این تقابل به قتل شاه قوام الدین و انزوای فرزندانش انجامید. از دوره شاه عباس اول، تحت تاثیر فضای ضد صوفی که تا سقوط صفویه ادامه یافت، نوربخشیه نیز مانند سایر طریقت های صوفیانه به حاشیه رانده شدند و به تدریج از صحنه تاریخ محو شدند.
کلید واژگان: نوربخشیه, صفویه, سید محمد نوربخش, شاه قوام الدین, سادات نوربخشیThe order (ṭarīqa) of Nurbakhshia emerged in the Timurid era and was one of the most important Ṣūfi order in Iran on the eve of the establishing the Safavid government. Therefore, the relationship between the Safavid government and this order was one of the important matters in the first decades of the Safavid period. Having used historical-analytical method, the paper is going to answer the question, how was the interaction and confrontation between the Safavid government and the Nurbakhshia order? The findings of this research show that the Shīʿism of Nurbakhshia and their being Siyāda the way for the convergence of Nurbakhshia and Safavid. But Sayyid Muhammad Nurbakhsh's claim of Mahdism, the wearing of Nurbakhshia in black and their economic and social position caused confrontation between them. This confrontation led to the murder of Shah Qavam al-Din and the isolation of his children. Since the period of Shah Abbas I, under the influence of the anti-Ṣūfi milieu that continued until the collapse of the Safavid, Nurbakhshia as other Sufi orders were isolated and gradually disappeared from the scene of history.
Keywords: Nurbakhshia, Safavid, Sayyid Muhammad Nurbakhsh, Shah Qavam Al-Din, Nurbakhshi Sādāt. -
نهضت های شیعی، صوفی روزگار تیموریان بر بستر مولفه هایی مشترک بروز و ظهور یافت. رهبران این نهضت ها با درک الزامات زمانی و محیطی و با اغتنام فرصت تلاش کردند ضمن بهره گیری از مولفه های مشترک موجود و به کارگیری همه ظرفیت ها به موفقیت هایی دست یابند. آن ها هوشمندانه و البته بلندپروازانه سعی کردند از خلا حاصل از سقوط خلافت عباسی و زوال قدرت ایلخانان سود جسته و با استفاده از اطاعت پذیری صوفیه، در کنار برانگیزانندگی آموزه های انقلابی تشیع و قدرت بسیج کنندگی بالقوه ی مهدویت به بالاترین مناصب سیاسی، مذهبی دست یابند.آن ها در این مسیر و در جهت اقناع عامه، از قدرت مسخ کنندگی فنون مختلف علوم غریبه استفاده کردند. موارد چندگانه فوق در کنار هم فرصتی مغتنم برای نهضت های مذکور فراهم کرد. در این مقاله تلاش خواهد شد با نگاهی تحلیلی، توصیفی ضمن نقد و بررسی مولفه های مشترک سه نهضت حروفیه، مشعشعیان و نوربخشیه، به رمزیابی علل همگرایی مشترکات موجود پرداخته شود.کلید واژگان: حروفیه, نوربخشیه, مشعشعیان, تشیع, تصوف, تیموریانThe Shiite and Sufi movements of the Timurid era emerged on the basis of common components. The leaders of these movements, by understanding the time and environmental requirements and seizing the opportunity, tried to achieve success while taking advantage of the existing common components and using all the capacities. They intelligently and of course ambitiously tried to take advantage of the void resulting from the fall of the Abbasid caliphate and the decline of the power of the Ilkhanan, and achieved the highest political and religious positions by using the obedience of Sufis, along with the stimulation of the revolutionary doctrines of Shiism and the potential mobilization power of Mahdism. In this direction and in order to convince the public, they used the distorting power of various strange science techniques. The above multiple cases together provided a great opportunity for the mentioned movements. In this article, an attempt will be made to decipher the reasons for the convergence of the existing commonalities with an analytical and descriptive view while criticizing and examining the common components of the three movements of Harufiyeh, Moshashayan and Noorbakhshiye.Keywords: Harufiyeh, Noorbakhshiyeh, Moshashayan, Shiism, Sufism, Timurians
-
بررسی تاریخ اجتماعی و سیاسی دوره میانه، به ویژه از دوره مغول تا عصر صفویه از چند وجه آرمان گرایی، موعودگرایی و قهرمان گرایی، اهمیت به سزایی در صفحه تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران سده های میانه دارد. بدین معنی که جلوه هایی از حیات مردم و اقشار مختلف آن را در تاریخ دوره میانه به تصویر می کشد. این نوشتار با اتکاء به منابع و داده های تاریخی، با بررسی اندیشه نجات بخشی در میان دو فرقه حروفیه و نوربخشیه، بخشی از تاریخ اجتماعی ایران دوره تیموری را مورد مداقه قرار می دهد. فضای حاکم بر جامعه ایران بعد از یورش مغولان و سپس یورش های تیمور و رعب و وحشت حاکم بر جامعه زمینه را برای پیدایش فرقه ها و نحله هایی با شعار نجات بخشی فراهم کرد. اهمیت و پیش زمینه های پرورش دهنده اندیشه های نجات بخشانه و موعود گرایانه در طول دوره میانه و حاکمیت تیموریان، میزان اقبال عمومی آن، بازخوردهای فرهنگی اجتماعی این رویکرد و در نتیجه ترسیم بخشی از چشم انداز حیات اجتماعی مردم در این دوره تاریخی، هدف اصلی این مقاله را در بر خواهد گرفت و کوشش خواهد شد، این بررسی با تکیه بر داده های دست اول تاریخ نگارانه دوره میانه و همچنین پژوهش های انجام گرفته در این حوزه و به روشی توصیفی و تحلیلی به انجام برسد.
کلید واژگان: نجات بخشی, نوربخشیه, حروفیه, موعود گرایی, دوره تیموریnvestigating the social and political status of the middle ages, particularly from the Mongol Conquest to the Safavid dynasty, has a significant importance in the political and social history of Iran with regard to idealism, messianism, and heroism. That is because such investigation illustrates a part of people’s life during the middle ages. Such an approach is a missing link in the historical studies conducted on that age. With the title “A discourse analysis on the lifesaving doctrines of Hurufism and Noorbakhshia”, the current study focuses on the lifesaving doctrines of the two movements based on historical resources and data from a discourse analytic perspective and investigates a part of the social history of the middle ages, particularly the Timurid dynasty. The dominant environment in Iran after the Mongol Conquest as well as the later invasions by AbstractITamerlane and the fear that dominated the society made the grounds ready for the appearance of a number of lifesaving movements. The importance and pre-conditions for the appearance of lifesaving and messianic notions during the middle ages and the Timurid dynasty, the public interest in such notions, the sociocultural feedback related to them, and consequently, portraying a part of people’s social life in that historical period are among the major goals of the current study. In addition, it would be attempted to base such investigations on first-hand historical data documented at that period in addition to studies conducted in this area and conduct the study in a descriptive and analytical mode.
Keywords: Noorbakhshia, Hurufism, Lifesaving, Messianism, Timurid Dynasty -
توسعه فوق العاده تصوف و ازدیاد خانقاه ها از ویژگی های قرن نهم هجری در ایران است. از سوی دیگر آغاز این قرن ، یک مقطع حساس در تاریخ تشیع ایران به شمار می رود ؛ چرا که تصوف در این دوره حلقه پیوند تسنن و تشیع گردید و خود تشیع نیز در قالب تصوف تبلور یافت و همین موضوع در گسترش و نفوذ تشیع در بسیاری از سرزمین های اغلب سنی مذهب نقش مهمی ایفا کرد. بسیاری از فرقه های فکری با رویکرد تشیع نظیر حروفیه ، مشعشعیه ، نور بخشیه و نعمت الهیه نیز در انتقال رویکرد فکری ایرانیان از تسنن به تشیع در قرن نهم هجری در نهایت زمینه های ظهور حکومت شیعی مذهب صفویه را از هر نظر فراهم نمود. اینکه چگونه تصوف در تشیع اختلاط یافت از جمله مباحثی است که همیشه مورد سوال پژوهشگران قرار داشته است.این پژوهش درصدد است با روش توصیفی و تحلیلی به بررسی نحوه نزدیکی و پیوند میان تصوف و تشیع در قرن نهم هجری پرداخته و پیامدهای آن را تجزیه و تحلیل نماید و نتیجه اینکه به پیروزی نهایی تشیع در ابتدای قرن دهم توسط حکومت صفوی را باید معلول تحولات مذهبی آن خصوصا در ارتباط بین تصوف و تشیع دوره قبل از خود دانست.
کلید واژگان: تشیع, تصوف, تسنن, حروفیه, نوربخشیهThe extraordinary development of Sufism and the proliferation of monasteries is a feature of the ninth century AH in Iran. On the other hand, the beginning of this century is a significant period in the history of Shiism in Iran; Because Sufism in this period became the link between Sunni and Shiite and Shiism itself was crystallized in the form of Sufism and this issue played an important role in the spread and influence of Shiism in many lands of most Sunni religions. Many sects of thought with the Shiite approach such as Harufiyeh, Moshasheieh, Noorbakhshieh and Nemat Elahieh in transferring the Iranian intellectual approach from Sunni to Shiite in the ninth century AH finally provided the grounds for the emergence of the Safavid Shiite government in every way. How Sufism was incorporated into Shi'ism is one of the topics that has always been questioned by scholars.This research seeks to study the proximity and connection between Sufism and Shiism in the ninth century AH with a descriptive and analytical method and analyze its consequences. It was especially religious in connection with Sufism and Shi'ism of the previous period.
Keywords: Shiism, Sufism, Sunni, alphabet, enlightenment -
مجله تاریخ و تمدن اسلامی، پیاپی 34 (بهار 1400)، صص 159 -187
هم زمان با اوج گیری کنش های جریان های متمهدیانه ایرانی هم چون نوربخشیه در عصر تیموری، حرکت هایی مشابه از اواخر سده نهم هجری در شبه قاره هند آغاز شد که هدف اصلی رهبران آن ها مانند سیدمحمد جونپوری، موسس جریان مهدویه که به اهل سنت نزدیک بودند، جریان سازی اجتماعی حول محور ادعاهای مهدویت شان بود. سوال پژوهش حاضر این است که تشابهات و تفاوت های احتمالی دو جریان مهدویه و نوربخشیه کدام اند؟ در این مقاله مهم ترین تشابهات و تفاوت های دو جریان از منظر باورها، روش های تعامل اجتماعی و کنش های سیاسی و نظامی مقایسه می شوند. در این پژوهش نشان داده شده است که رهبران مهدویه و نوربخشیه در مواردی مانند تلاش برای جلب حمایت بزرگان صوفیه، تحریف برخی اصول طریقت های صوفیانه شان و تشکیل گروه های مسلح به هم شباهت دارند. در عین حال، تلاش رهبران مهدویه برای جلوگیری از علم آموزی و ارتباط مریدان با غیرمهدویان و اعتقاد نوربخشیه به تقدم شریعت بر طریقت و به نوعی تناسخ، مهم ترین تفاوت های دو جریان است.
کلید واژگان: ایران عصر تیموری, تصوف هند, جریانهای متمهدیانه, مهدویه, جونپوریه, نوربخشیه, هند عصر گورکانیWith the rising of Iranian Mahdīsts as the Nūrbak̲h̲s̲h̲īyya in the Tīmūrids era, similar movements were started in Indian sub-continent from late of the ninth century A.H. that the main goal of their leaders like Sayyid Muḥammad D̲j̲awnpūrī, the founder of Mahdawīyya Current who was close to the Sunnis, was to create social flow around their claims of Mahdīsm. The question of this research is what are the possible similarities and differences between the two Currents of the Mahdawīyya and the Nūrbak̲h̲s̲h̲īyya? In present article their beliefs, methods of social interaction and political and military actions have been compared and shows that in some cases, the leaders of the Mahdawīyya and the Nūrbak̲h̲s̲h̲īyya pretended to have the support of the leaders of Ṣūfism. Both sometimes promoted their conception of Ṣūfism instead of some principles of their own tarāʾiḳa and formed armed groups. Yet, the efforts of the Mahdawīyya leaders to preventing disciples from learning science and communicating with Non-Mahdawīs and the belief of the Nūrbak̲h̲s̲h̲īyya to primacy of Sharīʿa over Ṭarīka and to kind of Transmogrification are most important differences between the two Currents.
Keywords: Islamic Messianic, Tīmūrids era, India Ṣūfism, Mahdīsts, the Mahdawīyya, D̲j̲awnpūrīds, Nūrbak̲h̲s̲h̲īyya, India -
نهضت های شیعی_صوفی روزگار تیموریان بر بستر مولفه هایی مشترک بروز و ظهور یافت. رهبران این نهضت ها با درک الزامات زمانی و محیطی و با اغتنام فرصت تلاش کردند ضمن بهره گیری از مولفه های مشترک موجود و به کارگیری همه ظرفیت ها به موفقیت هایی دست یابند. آن ها هوشمندانه و البته بلندپروازانه سعی کردند از خلا حاصل از سقوط خلافت عباسی و زوال قدرت ایلخانان سود جسته و با استفاده از اطاعت پذیری صوفیه، در کنار برانگیزانندگی آموزه های انقلابی تشیع و قدرت بسیج کنندگی بالقوه ی مهدویت، زمینه هم گرایی این نهضت ها را فراهم نمایند.سه نهضت حروفیه، مشعشعیان و نوربخشیه در این زمینه نقش برجسته ای داشتند. این پژوهش بدنبال پاسخ به این سوال است که تحت تاثیر چه عواملی مولفه های مشترک سه نهضت حروفیه، مشعشعیان و نوربخشیه موجب همگرایی این گروه ها شد؟ به نظر می رسد مهمترین عامل همگرایی نهضت های شیعی_صوفی، تسامح مذهبی مغولان می باشد. ضمن آنکه وجود ادعاهای مشترک و ظهور دراویش بزرگ با چهره ای موجه که دوستدار اهل بیت علیهم السلام نیز بودند هم می تواند از دیگر عوامل تاثیرگذار در این زمینه باشد .چرایی این نزدیکی و همگرایی، مساله اصلی این پژوهش است که تلاش خواهد شد با نگاهی تحلیلی، توصیفی ضمن نقد و بررسی مولفه های مشترک سه نهضت حروفیه، مشعشعیان و نوربخشیه، به رمزیابی علل همگرایی نهضت های یاد شده پرداخته شود.
کلید واژگان: نوربخشیه, مشعشعیان, تشیع, تصوف, تیموریانThe Shiite-Sufi movements of the Timurid era emerged on the basis of common components. The leaders of these movements, realizing the temporal and environmental requirements and seizing the opportunity, tried to achieve success by taking advantage of the existing common components and using all their capacities. They cleverly and, of course, ambitiously tried to take advantage of the vacuum created by the fall of the Abbasid caliphate and the decline of the patriarchal power, and by using Sufi obedience, along with motivating the Shiite revolutionary teachings and the potential mobilizing power of Mahdism, pave the way for these movements. The three movements of letters, Moshasheian and Noorbakhshieh played a prominent role in this regard. This research seeks to answer the question that under the influence of what factors the common components of the three movements of the alphabet, the radiant and the enlightenment caused the convergence of these groups? It seems that the most important factor in the convergence of Shiite-Sufi movements is the religious tolerance of the Mongols. In addition, the existence of common claims and the emergence of a great dervishes with a justified face who were also friends of the Ahl al-Bayt (as) can also be other influential factors in this regard. Analytically, descriptively, while criticizing and examining the common components of the three movements of the alphabet, the radiant and the enlightened, the causes of the convergence of the mentioned movements should be examined.
Keywords: Nurbakhsh, Mashhash, Shiites, Sufism, Timurid -
تصوف، با مجموعه ای از افکار، آداب و اعمال ویژه خود، که نوعی واکنش مذهبی نسبت به اوضاع سیاسی اجتماعی محسوب می شد، در طول تاریخ پر فراز و نشیب اسلام و ایران، از فرهنگ معنوی طبقات جامعه اسلامی تاثیر پذیرفت و در قرن دهم هجری، موفق به احراز قدرت دنیوی شد؛ که مصداق بارز آن، ظهور خاندان صوفی مسلک صفوی در سپهر سیاسی ایران بود. دردوره یاد شده، سیاست مبارزه با تسنن، رفتارهای غالیانه صوفیان مهاجم قزلباش، رقابت منفی سلسله های صوفی و سخت گیری اصحاب شریعت، ضربه های جبران ناپذیری بر پیکره تصوف وارد کرد. پرسش اساسی که این مقاله، حول محور آن سامان یافته، این است که: جریان تصوف آذربایجان، تا چه میزان از چنین وضعیتی، تاثیر پذیرفت؟ یافته های این پژوهش، ناظر به این معناست که رفتارهای یاد شده، به شدت بر تصوف آذربایجان اثر گذاشت. طریقت های منتسب به تسنن، مورد تعرض قرار گرفتند؛ بقایای سلسله های صوفی شیعی، در گوشه وکنار آذربایجان، حضوری کمرنگ یافتند و صوفیان این منطقه، به بهانه های مختلف، به قتل رسیدند. برخی نیز، در گمنامی به سر بردند و یا از خوف جان، با سیاست صفویان همگام شدند. گروهی نیز که حاضر به این کار نشدند، در پی افزایش تنگناهای داخلی، راه مهاجرت به آناتولی و هندوستان را در پیش گرفتند و زمینه را برای رشد علوم نقلی در دارالهجره خود فراهم نمودند. این مقاله می کوشد تا به روش توصیفی-تحلیلی، سرگذشت، آراء و اندیشه های شماری از مشایخ صوفیه آذربایجان- مقارن حضور شاه اسماعیل صفوی- را مورد بررسی قرار دهد.کلید واژگان: آذربایجان, صفویه, نوربخشیه, نقشبندیه, عقلاءالمجانین, ذهبیه
- نتایج بر اساس تاریخ انتشار مرتب شدهاند.
- کلیدواژه مورد نظر شما تنها در فیلد کلیدواژگان مقالات جستجو شدهاست. به منظور حذف نتایج غیر مرتبط، جستجو تنها در مقالات مجلاتی انجام شده که با مجله ماخذ هم موضوع هستند.
- در صورتی که میخواهید جستجو را در همه موضوعات و با شرایط دیگر تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مجلات مراجعه کنید.