جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه "میترا" در نشریات گروه "ادیان و عرفان"

آیین مهر یکی از مذاهب دیرینه و شناخته شده ایران باستان است. آثار و شواهد برجای مانده این آیین، گستردگی از شرق تا غرب قلمرو آن را نشان می دهد؛ از این رو در دو سده پسین، همواره مورد توجه پژوهشگران حوزه های مختلف علمی قرار گرفته است. نبود منابع مستند و شواهد تجربی قاطع موجب شده است پژوهشگران فرضیه های متفاوتی در زمینه زادگاه آیین مهر و شیوه انتقال آن به دیگر مناطق ارائه دهند که هرکدام نیازمند تامل و بررسی فراوان است. نوشتار حاضر همه فرضیه های ارائه شده پژوهشگران این حوزه، افزون بر شواهد ابتدایی موجود و در ارتباط با آیین مهر را بررسی می کند. موارد نام برده برای دست یابی به پاسخی روشن و یافتن خانه بدوی مهرپرستی نقش بسزایی دارد. مشخص شدن زادگاه این آیین می تواند سرچشمه نخستین مهرپرستی یا میترائیسم غربی را آشکار کند که بی ارتباط با گونه شرقی آن نیست. در این مسیر با سه گروه از شواهد یا مدارک شامل گواهی های تاریخی، شواهد باستان شناختی و نظریه ها روبرو هستیم. با بررسی و تکیه بر آنها می توان منشا آیین مهر را به اقوام هندواروپایی ساکن در شرق باستان نسبت داد که پس از آمیختن با فرهنگ پارسی به صورت یک بریکولاژ مذهبی به سمت غرب روانه شده، در مسیر خود فرهنگ های مختلف را اکتساب کرده و سرانجام به شکل میترائیسم شناخته شده غربی در امپراتوری روم به حیات خود ادامه داده است.

کتاب اوستا، در شمار کهن ترین سرودها و متن های ایرانی است که روزگاری در شمار کتاب های آسمانی بوده و طی مراحل گوناگون، دست خوش تحولاتی بنیادین شده و آن را از بن مایه توحیدی اش دور ساخته است. ثنویت و تثلیث هر یک مبانی اعتقادی هستند که از دیرباز تاکنون در آیین ها و مذاهب الهی و غیرالهی نمود می یابند. پژوهش های انجام شده درباره اوستا، بیشتر معتقد به ثنوی گری با تاثیر از آیین «زروان» با محوریت دو قدرت «اهورامزدا» و «اهریمن» است و پژوهش های تاریخی در متون گوناگون، به مثلث قدرت اهورامزدا، آناهیتا و میترا تکیه دارد. این پژوهش به شیوه «توصیفی تحلیلی» می کوشد با استناد مستقیم به اوستا و غیرمستقیم به سایر منابع، بازتاب نقش روحانیان در تاریخ و نیز شاهان عصر هخامنشی و ساسانی را در اوستا بررسی می کند و شاخه ای از پوشش تفکر تثلیثی را در دین زرتشت نشان دهد که ریشه های آن را بیش و پیش از آنکه در زروانیسم بجوییم، باید در میتراییسم جست وجو کنیم.

سروش از مهمترین ایزدان دین زردشتی است. این ایزد در سلسله مراتب ایزدان دین زردشتی جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده، و از معدود ایزدانی است که نام او در سرودهای گاهانی آمده است. آنچه که در این پژوهش بدان پرداخته می شود، یافتن پرسشی برای این مساله است که ارتباط سروش با ایزدان دیگر زردشتی چیست؟ این ایزد در گاهان و متون دیگر اوستایی و پهلوی چه جایگاهی دارد؟ و خویشکاری او در وقایع مربوط به پس از مرگ انسان چیست؟ سروش در متون اوستایی و پهلوی ایزد اطاعت، فرمانبرداری و انضباط در دین مزدایی است؛ او پیام الهی را می شنود و از آن اطاعت می کند؛ او همواره بیدار است و مردمان را از آسیبهای اهریمن و دیوان محافظت می کند. این ایزد همچنین در انتقال روح انسان به جهان پس از مرگ، با دو ایزد میترا و رشن همکاری می کند. روش این پژوهش کتابخانه ای، و با تکیه بر متون اوستایی و پهلوی است.

اسطوره ها گنجینه ای رمزی و قدسی برای بررسی سرچشمه معنویت گرایی و حافظه جمعی انسان ها هستند و ایران به عنوان یکی از تمدن های باستانی، زادگاه اسطوره های بزرگ و بی مانند است که در دیگر فرهنگ ها نیز رسوخ نموده و تا به امروز عناصر هویت بخشی و فرهنگ سازی خود را حفظ کرده است. یکی از بن های اساطیر ایرانی مبانی رمزی و عرفانی است. در اسطوره های مهر، زروان، امشاسپندان، ضحاک، سوشیانت و مانند آن عناصر عرفانی، حکمت اشراقی و طریقت باطنی به چشم می خورد و به ظهور مکتب ها و طریقت های مختلف معنوی انجامیده است. هنگامی که اندیشه ورزی بشر با اسطوره آغاز گردیده است، پس ریشه های جریان های معنوی و عرفانی نیز در همین اسطوره ها قابل جستجو هستند.