جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه "مبین" در نشریات گروه "فقه و حقوق"

بدون شک قرآن کریم اولین منبع احکام و قوانین اسلام است. البته آیات قرآن منحصر به احکام و مقررات عملی نیست و موضوعات فراوان دیگری را در بر دارد. این کتاب در امر تشریع و قانونگذاری به منزله قانون اساسی اسلام است، از این جهت در برخی موارد در مقام بیان اصل قانون است نه بیان تفصیلی و جزء به جزء آن، تبیین و تفصیل آن به سنت واگذار شده است. در موارد دیگر حکمی به شکل عام و کلی آمده و این حکم عام با آیات دیگر یا با سنت معصومین (ع) که به خبر متواتر نقل شده تخصیص زده شده است.
اکنون این سؤال مطرح است که آیا با سنتی که با خبر واحد معتبر نقل شده نه با خبر متواتر، می توان قانون عام قر آن را تخصیص زد یا مطلق آن را تقیید کرد؟
این نوشتاربا مطالعه آثار اصولیون به طور مستد ل به بررسی این مسئله و پاسخ آن می پردازد.

نوشتاری که در مقابل شماست، نگاهی به محکم و متشابه است. این موضوع از مباحث مشترک میان اصول فقه و علوم قرآنی است. این عنوان در ابتداء از قرآن نشات گرفت، سپس به خاطر اهمیت بخصوصه اش در منطق اجتهاد به عنوان یک موضوع بحث برانگیز و دخیل در فهم و استنباط حکم، مورد نقد و بررسی قرار گرفت. در امکان و یافتن وجود محکم و متشابه، میان دانشمندان علم اصول، بحثی نیست، اختلاف اگر هست در حدود و پیرامون بحث یا مصادیق آیات و روایات می باشد. دلیل و مؤید آن آیه ی 7 سوره آل عمران است. طبق صریح آیه، آیات قرآن به دو بخش محکم و متشابه تقسیم گردیدند. آیات محکم به عنوان ام الکتاب و آیات متشابه به عنوان عامل آزمایش معرفی شدند. با دقت و کنکاش در کلام مفسرین و روایات وارده پیرامون این آیه، این واقعیت حاصل می شود که آیات محکم، آیاتی هستند، واضح، روشن و منطوق و مفهومشان، متقن و استوار که به خودی خود، به شنوده فایده ی کامل رسانده، او را نسبت به وظیفه اش آگاه می نمایند. اما آیات متشابه، دارای چنین صفتی نیستند و شنونده به مجرد برخورد با آنها دچار سر در گمی و پراکندگی فکر می گردد. لذا خود آیه در ادامه میفرماید: ما یعلم تاویله الا الله و الراسخون فی العلم درک و فهم این دست آیات از عهده ی هر کس بر نمی آید و خدا است که عالم به اسرار آنها است. و کسانیکه از ناحیه ی آن وجود مقدس، بدانها آگاهی خواهند یافت. پس باید بدین افراد مراجعه کرده و در فهم آیات از آنها کمک گرفت. زیرا اگر خود سرانه و با تفسیر به رای سراغ این گونه آیات برویم باعث پدید آمدن فتنه و آشوب (یعنی درک غلط و اشتباه) می شویم. به همین جهت عقل سلیم و رای قویم حکم می کند، با احتیاط و مواظبت، و رعایت قوانین محکم، به مواجهه به اینگونه آیات بپردازیم.
همین مساله باعث گردید، عده ای برای آنکه بتوانند سخن و عقیده ی خود را به سایرین بقبولانند، خود را به عنوان راسخون در علم معرفی نمودند. بدین ترتیب نظرات خود را در زمینه های مختلف اعتقادی، فقهی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و غیره به عنوان نظرات صائب، دارای اعتبار و پشتوانه قوی ابراز کردند؛ لذا مشاهده می کنیم همین ادعی باعث گردید، تفسیر به رای، خود کامگی مذهبی، ظلم و تعدی به خاندان وحی، مهجوریت قرآن و عترت، اختلاف بین امت بزرگ اسلام، پیدایش مذاهب مخلف فقهی و بسیاری از مشکلات جهان اسلام که امروزه و از روزگار پیشین شاهد آن هستیم، بوجود آید. همین مسایل و علاقه ی شخصی به این موضوع نگارنده را بر آن داشت تا در این باره به تحقیق بپردازد. ملاک عمل در این مقاله، در ابتداء بررسی موضوع از نگاه علوم قرآنی و مفسرین و سپس از نگاه اصولیین می باشد. آنگاه به نقد و بررسی این دو موضوع پرداخته، جایگاه بحث هر دو را معین میسازیم. سپس به تبین دخالت آنها در مسیر استنباط احکام پرداخته، نمونه هایی از آیات، روایات و احکام محکم و متشابه را به بوته ی نقد و بررسی می کشانیم.